De Langstraatspoorlijn verbond Den Bosch via Waalwijk met Lage Zwaluwe en bevatte drie belangrijke spoorbruggen: de Moerputtenbrug, de brug over de Baardwijkse Overlaat bij Waalwijk en tenslotte de Dongebrug.
Donge-bruggen 1929 (links spoorbrug, rechts verkeersbrug). Foto: J. Veen
Deze laatste ligt in het traject Geertruidenberg-Raamsdonksveer en bestaat uit twee enkelsporige bruggen aan de Bergse zijde, elk 31 m lang, en een dubbelsporige draaibrug aan de Veerse zijde. De firma Kloos uit Kinderdijk heeft de brug aangelegd.
Bouw in 1883. Foto: Regionaal Archief West-Brabant
De brugpijlers hebben de vorm van een scheepsboeg en zijn, net als de landhoofden, fraai gedetailleerd met metselwerk en natuursteen. De spoorbrug is tegelijk aangelegd met de iets noordelijker gelegen verkeersbrug over de Donge. Beide bruggen delen de oostelijke pijler.
Op 1 november 1886 werd de Donge-spoorbrug in gebruik genomen. De hoge verwachtingen ten aanzien van de spoorlijn werden echter niet waargemaakt. Zo kwam het aantal dagelijkse personentreinen bijvoorbeeld nooit boven de acht per dag uit. Ook het goederenvervoer bleef achter bij de ramingen.
Oorlogsschade
Eind oktober 1944 bliezen terugtrekkende de Duitse troepen de bruggen op, waarbij de draaibrug echter gespaard bleef. Van 1945 tot 1946 lag er een houten noodbrugje voor voetgangers over de kapotte verkeersbrug. In 1946 kon het spoortraject Lage Zwaluwe-Vlijmen weer in gebruik genomen worden voor goederentreinen. De passagiersdienst werd in oktober 1947 hervat.
Maar op maandag 31 juli 1950, om 19.36, vertrok de laatste trein vanuit Geertruidenberg naar Den Bosch. De NS hield definitief op met het passagiersvervoer op deze lijn. Het goederenvervoer ging nog wél door, al was de NS kort voor de Tweede Wereldoorlog begonnen het goederenvervoer in tweeën te splitsen, ten westen van de Donge (Lage Zwaluwe-Geertruidenberg) en ten oosten daarvan (Raamsdonk-Den Bosch). De spoordraaibrug over de Donge was dus overbodig en werd vanaf 1950 niet meer bediend. Hij stond voortaan altijd open voor de scheepvaart.
Het dubbele windwerk van de draaibrug: in het midden de liggende tandwielkast
Het ijzerwerk van de brug is in 1954 voor het laatst grondig geschilderde en in 1963 is de verkeersbrug vervangen door een nieuwe, vaste brug.
In oktober 1972 is een binnenvaartschip tegen de (openstaande) spoordraaibrug aangevaren, waardoor de brug ontzet raakte. De brug is nooit gerepareerd.
De "vaste" draaibrug en de verkeersbrug
Waarschijnlijk is in de zomer van 1972 (zie de commentaren hieronder) de oostelijke van de twee aanbruggen van de spoorbrug verwijderd. Van het traject Geertruidenberg-Raamsdonksveer resteren nog de spoorbrug en een deel van de spoordijk. Een lokale initiatiefgroep - de Stichting tot Behoud van Ons Erfgoed Geertruidenberg (BOEG) - zet zich in voor plaatsing van de draaibrug, “een technisch monument van de hoogste klasse”, op de Rijksmonumentenlijst.
De dubbelsporige draaibrug in een enkelspoorslijn
Begin 2008 heeft de Raad van State echter vastgesteld dat de weigering door het Ministerie van OCW tot plaatsing op de Rijksmonumentenlijst correct was. De Stichting Spoorbrug Geertruidenberg heeft de historische spoorbrug in eigendom overgenomen van NS Vastgoed. Bij de overdracht kreeg men van NS een bedrag van € 50.000,= mee, voldoende voor het onderhoud van de brug voor tien jaar.
Jullie zeggen: "Vermoedelijk is tussen 1963 en 1979 de oostelijke van de twee aanbruggen van de spoorbrug verwijderd." Daar heb ik het antwoord op: er is een foto van in het boek van Paul Henken, Diesel-elektrische lokomotieven serie 2600 en NS loc-2801. Daar ziet u op p. 159 dat de tweede helft van de Dongebrug in Dordrecht is in de zomer van 1972.
Mvg
Rien Wols, namens BHIC
bhiczei op 21 september 2011 om 13:47
Bedankt voor de tip, Jamie! Dat is heel wat preciezer dan ergens tussen '63 en '79.
Vriendelijke groet
Marc van der Wee
zei op 23 december 2012 om 22:33
Het lijkt mij idd logisch dat de oostelijke aanbrug ná mei 1972 is verwijderd. Op (zwarte zondag) 28 mei 1972 is namelijk de lijn Geertruidenberg-Den Bosch voor goederenvervoer gesloten (Zwarte zondag, omdat op die dag vele kleine goederenstations zijn gesloten, en ook de Baronnenlijn Apeldoorn-Zwolle, en de lijn Winterswijk-Neede). Hoewel naar mijn idee het baanvak Raamsdonksveer-Raamsdonk al een jaar eerder is opgebroken, in 1971 dus. Omdat de lijn Geertruidenberg-Den Bosch in oktober 1972 al enkele maanden gesloten, en ook deels opgebroken was heeft men de brug mijns inziens niet meteen gerepareerd. Het was nog tot eind jaren '80 een idee om de lijn in de toekomst eventueel te heropenen, maar in voorjaar 1989 is het traject Geertruidenberg-Waalwijk planologisch definitief opgeheven. O ja, Het gedeelte Geertruidenberg-Made is in 1976 gesloten. Alles wat nog over was van het gesloten deel is in voorjaar 1987 opgebroken, net als vele andere gesloten spoorlijnen
Rien Wols, namens BHIC
bhiczei op 2 januari 2013 om 10:08
Dank voor die aanvullingen, Marc. Je redenering klinkt mij overtuigend in de oren. Die uitdrukking Zwarte Zondag kende ik nog niet, maar ik vind het wel een passende term voor het opheffen van een stuk infrastructuur.
jamie diks
zei op 6 februari 2014 om 09:21
Er worden vrijwilligers gezocht om de spoorbrug klaar te maken voor renovatie.(zie onderstaande tekst)
Mvg jamie diks
op zaterdag 22-03-2014.
Uw NLdoet klus
Schoonmaakactie Donge Spoorbrug
Omschrijving
De Donge Spoorbrug in het centrum van Geertruidenberg wordt gerestaureerd. In voorbereiding hierop moet al het onkruid en vuil van de brug en de brughoofden verwijderd worden. Hiervoor zijn veel vrijwilligers nodig. Om het werk goed uit te kunnen voeren legt de gemeente alvast een ponton voor ons in het water. We gaan dus echt een dagje onkruid wieden, vuil verzamelen, schrobben, schuren en poetsen om de brug klaar te maken voor de restauratie!
Eindresultaat
We verzamelen aan de Bergse kant van de brug. Daar staat een partytent voor de ontvangst, de koffie en de uitleg over de werkzaamheden.
Zaterdag 22 maart
Nog 11 klussers nodig
Van 8:00 tot 17:00
Klus vindt buiten plaats
Aanmelden
voor deze klus
Contactgegevens klusaanbieder
JCI Bergsche Maas
Contactpersoon:
R. Schneijdenberg
rschneijdenberg@procore.nl
Telefoon: 0629096170
Paul van den Brand
zei op 29 oktober 2016 om 22:29
Heeft u enig idee wie de in 1944 opgeblazen spoorbrug heeft gebouwd? Deze brug is identiek aan de huidige gerestaureerde spoorbrug in Eibergen (over de Berkel).
Marilou Nillesen
bhiczei op 1 november 2016 om 09:14
Hallo Paul, volgens mij moet dan de firma Kloos uit Kinderdijk zijn (dat staat bovenaan in het verhaal). Of begrijp ik je vraag niet goed?
Paul Henken
zei op 6 augustus 2017 om 13:33
Archiefonderzoek heeft meer duidelijkheid gebracht over het gedeelte Geertruidenberg - Raamsdonk en de hierin voorkomende Dongebrug. Mijn vondsten heb ik neergeschreven in een artikel, dat in juni is verschenen in het tijdschrift Op de Rails. Vast staat nu dat de 'fatale' aanvaring van de brug heeft plaatsgevonden in de nacht van 22 op 23 december 1967; het beschadigde brugdeel is op 12 augustus 1969 uitgevaren.
Hanneke van der Eerden
bhiczei op 7 augustus 2017 om 09:29
@Paul, bedankt voor je waardevolle aanvulling
John willemsen
zei op 26 september 2017 om 13:51
Niet echt een reactie, wel een vraag;
Wat voor (spoor) brug lag er over het Wilhelminakanaal voor het traject lage zwaluwe den bosch? Zijn hier foto's van? Kan er helemaal niets over vinden.
Mvg john willemsen
Paul Henken
zei op 26 september 2017 om 21:24
Een geprojecteerde spoorbrug over de Amertak (de in 1993 geopende verbinding Amer - Wilhelminakanaal) is nooit verwezenlijkt. De laatste vermelding dateert van maart 1976. Toen definitief duidelijk werd dat de Amercentrale geen gebruik meer zou maken van haar spooraansluiting (en die naar de SEP) is het project opgegeven.
