Deze molen heeft aantoonbaar al voor 1314 bestaan. Hij lag bij het Gulden Huis en mocht alleen in de winter malen, tussen oktober en half maart. Hij was zo gebouwd, dat hij bij gebrek aan water en in de zomer aangedreven kon worden met een paard.
Kaart van Blaeu, 1614
De molen werd in 1803 geroemd door Stephan Hanewinckel, dominee en auteur van Reize door de Majorij van ’s-Hertogenbosch, de eerste “toeristische gids” van Oost Brabant, waarin hij bezienswaardigheden en de eigenaardigheden van de Meierijdorpen beschreef. Hanewinckel stak de loftrompet over de kwaliteit van de olie uit Rixtel. Nergens in de Meierij van ’s-Hertogenbosch werd er meer en betere olie uit (lijn)zaad geperst als hier.
Zoals zo veel molens op de Aa veroorzaakte ook de molen van Rixtel wateroverlast voor de omgeving. Bij metingen in 1545 bleek de bodem van de molensluizen te hoog te liggen. Als gevolg daarvan verzandde de Aa boven en beneden de molen, wat de doorstroming natuurlijk ernstig belemmerde.
Kadastraal minuutplan 1832; klik voor groter beeld
In 1672-1673 werd de watermolen bij de Franse inval door oorlogsgeweld zwaar beschadigd. Blijkbaar is hij op een andere plaats herbouwd, want in de bronnen is daarna sprake van “de plaats waar de oude watermolen heeft gestaan”.
Eeuwenlang was de molen in handen van de eigenaren van de heerlijkheid Rixtel. In 1827 kocht de familie Bots de molen. De weduwe Albert Bots was in 1857 eigenaar en J. Verstappen de molenaar.
Ondanks regelingen zoals die van 1545, bleven de watermolens hinderlijk voor de afwatering in de rivier de Aa. Om die reden kocht de gemeente Helmond de molen in 1883 om hem te slopen. Gezien de regelmatige overlast bovenstrooms, was dit een logische stap. Want ons rest aan herinnering is een perceel, genaamd Oliemolen.
In het Eindhovens Dagblad las ik een verhaal over het Gulden Huis en de Watermolen van Henk van Beek, vrijwilliger bij de Heemkundekring. Ik zou graag veel meer willen weten over de watermolen van Aarle Rixtel. Ik probeer alle watermolens in Nederland in kaart te brengen en te fotograferen. Waar heeft de watermolen precies gelegen en op/aan welke beek, stroom, riviertje ? Ik hoor het graag.
Marilou Nillesen
bhiczei op 19 februari 2020 om 21:59
