“In vredestijd bij je volle verstand, uit gemakzucht of desinteresse, een fraai en weerloos gebouw neerhalen dat niets anders te verwijten valt dan dat het gedateerd is, is een barbaarse daad. Een treurig voorbeeld van dergelijke barbarij was het besluit in 1985 - vermoedelijk uit financiële, culturele en creatieve armoede - om de door Hendrik Sangster in 1925 gebouwde watertoren aan de Sweenstraat in de Brabantse gemeente Kaatsheuvel te laten slopen.”
Watertoren in Kaatsheuvel, 1949
Zo schrijft Maarten Asscher in zijn boek H2Olland (Amsterdam 2009) over het verlenen van een sloopvergunning voor deze bijzondere watertoren. Asscher vervolgt: “Ik kan meer begrip opbrengen voor een soldaat die in tijden van oorlog springstoffen plaatst in een militair gevoelig object als een watertoren, dan voor een burgemeester of waterleidingdirecteur die zonder enige noodzaak tot sloop van een dergelijke toren opdracht geeft.”
De watertoren van Kaatsheuvel behoorde tot de eerste serie van elf torens die architect Sangster tussen 1923 en 1925 in West-Brabant bouwde voor de N.V. Waterleiding-Maatschappij “Noord-West-Brabant”. Zes van die bijzonder vormgegeven torens zijn in de maanden oktober-november door het Duitse leger verwoest. Datzelfde lot trof nog twee andere torens van Sangster, die hij in 1932 en 1933 voor respectievelijk Gilze en Almkerk had ontworpen.
Watertoren Kaatsheuvel, 1984
De toren in Kaatsheuvel verrees in het buurtschap Berndijk. Zoals gezegd, maakte hij deel uit van een systeem van watertorens ten behoeve van de drinkwatervoorziening in Midden- en West-Brabant. De Waterleidingmaatschappij was een gezamenlijk initiatief van 23 gemeenten-aandeelhouders, die bij de opzet van het hele leidingennet tijdelijk een vaste architect in dienst hadden genomen. Sangster had uitgesproken opvattingen over de architectuur van deze nutsvoorzieningen, die zich vertaalden in een serie opvallende “landmarks” in deze regio, zoals ook de Kaatsheuvelse toren er een was.
Het betrekkelijk geringe reservoir van ca. 250 m3 (de meeste torens konden 600 m3 bergen) was in de jaren ‘20 nog genoeg om aan de lokale vraag naar water te voldoen. Maar na de oorlog nam het drinkwatergebruik zozeer toe, dat de oude watertorens dat niet meer konden bijhouden. Dat was een geleidelijk proces, de toren van Kaatsheuvel is in 1947 en in 1968 nog gerenoveerd. Maar in de jaren ’70 en ’80 zijn veel watertorens buiten gebruik gesteld, waaronder die van Kaatsheuvel. De daaropvolgende sloop was de slotparagraaf van een stukje lokale watergeschiedenis. Dankzij Gerard Brokken kunnen we hier de laatste seconden van de toren zien.
Film: Gerard Brokken
Stukje beton van de watertoren (foto: Paul Huismans)
Van de toren zelf rest nog slechts een boorkern, een stuk beton uit het gat, waarin een dynamietstaaf werd geplaatst. Dit is in particulier bezit, maar wij mochten er een foto van maken.
Ik heb nog een film met de watertoren erop. Ik ben er mee opgegroeid en vond het verschrikkelijk toen hij opgeblazen werdt.
Mariët Bruggeman, namens BHIC
bhiczei op 17 september 2012 om 09:52
Beste Marco,
hartelijk dank voor je reactie en uiteraard zijn wij zeer geïnteresseerd in de film met de watertoren erop. Zie je misschien een mogelijkheid om ons dat stukje te sturen? We zouden dat erg leuk vinden om op onze website te kunnen laten zien.
Alvast bedankt voor je moeite en met vriendelijke groeten,
Marco Brokken
zei op 17 september 2012 om 11:48
Kunt u uw email adres even naar mijn werk sturen
Dan zend ik deze naar u
m.brokken@dji.minjus.nl
Ik heb ook nog foto's
Mariët Bruggeman, namens BHIC
bhiczei op 17 september 2012 om 14:54
Even een update: ondertussen is het BHIC druk in gesprek met Marco over de foto's.
CB
zei op 2 augustus 2014 om 23:43
Ik was één van de toeschouwers tijdens het neerhalen van de watertoren. Wat een indruk heeft het opblazen ervan op mij, als 10/11-jarige gemaakt.
Achteraf heel erg jammer dat de toren er niet meer is...
Herman van Boxtel
zei op 16 januari 2018 om 11:08
Zo is een groot deel van Kaatsheuvel gesneuveld onder de slopershamer en de volstrekte desinteresse van de gemeente, of zou het met geldzucht te maken hebben ? Momenteel staat het oudste gebouw van Kaatsheuvel op de nominatie van sloop, de oude school tegenover de St Janskerk waarvan de geschiedenis terug gaat naar begin 17e eeuw. Het pand is in handen van een particulier (dank je wel gemeente Loon op Zand) die zegt financieel gezien niet anders te kunnen dan te slopen, en niemand, helemaal niemand die er wat toe doet, doet z'n mond open, wat een barbaren.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 16 januari 2018 om 15:32
Dat is inderdaad jammer Herman, dat het oudste pand van Kaatsheuvel niet bewaard zal blijven. Spijt komt dan meestal te laat.
