Avonturierster onder Napoleon: Maria Elselina Johanna Versfelt (1776-1845)

Ze werd geboren als jongste van de zeven kinderen van Gerrit Versfelt (1735-1781) en Alida de Jongh (1738-1828). Haar vader was vanaf 1760 predikant in Lith. Hij overleed in 1781 (Elselina was dus toen 5 jaar) en de weduwe verhuisde met haar kinderen naar Amsterdam. Daar trouwde Elselina in 1792 in de Nieuwe Kerk met de Amsterdamse koopman Jan Ringeling Claasz. Ze was toen net vijftien jaar, maar ze had gedaan alsof ze zeventien was.

Het echtpaar kreeg een zoon en een dochter,  maar het huwelijk liep binnen vier jaar uit op een scheiding. Tussen 1795 en 1799 had Elselina een verhouding met Jean-Victor Moreau (1763-1813), Frans generaal, en tussen ca. 1800 en 1815 met Michel Ney (1769-1815), een andere Franse generaal.

Ze ontmoette Moreau eind 1794 bij haar Fransgezinde oom mr. C.W. van der Sleijden in ’s-Hertogenbosch, dat kort daarvoor door Franse revolutionaire troepen veroverd was. Daar verbleef de Franse legercommandant, generaal Pichegru, en diens onderbevelhebber, generaal Jean-Victor Moreau. Voor deze officier, een vrijgezel, verliet ze in 1795 man en kinderen. Op grond van haar overspel werd het huwelijk met Ringeling nietig verklaard. De kinderen werden dan ook toegewezen aan de vader.

In de jaren 1796-1797 reisde zij - voor het gemak in mannenkleren - mee met generaal Moreau en zijn leger door Zuid-Duitsland. In 1797-1798 woonde zij enige tijd met hem samen in Parijs. In die periode ook poseerde zij vrijwel naakt voor de beeldhouwer François-Frédéric Lemot. Toen haar minnaar in september 1798 tot inspecteur-generaal van het Franse leger in Italië werd benoemd, volgde zij hem naar Milaan, waar zij ‘Madame Moreau’ genoemd werd. Eind 1799 kwam er een eind aan haar relatie met Moreau (hij ging trouwen).

Vanaf begin 1800 nam zij als artiestennaam de naam Ida Saint-Elme aan en sloot zich aan bij een troep reizende toneelspelers. In diezelfde tijd zou zij een verhouding hebben gehad met Michel Ney, een van Napoleons bekendste generaals. Ney, die in 1802 trouwde en in 1804 maarschalk werd, wilde niet dat Versfelt hem volgde op zijn veldtochten en hij verwelkomde haar dan ook niet erg hartelijk wanneer ze weer ergens opdook. In de slag bij Eylau (Pruisen, nu: Polen) in februari 1807 liep ze een sabelhouw boven het linkeroog op. Ney stuurde haar ijlings terug naar Frankrijk.

In 1809 bevond ze zich - op voorspraak van Napoleon zelf - als voorlezeres in Florence aan het hof van Napoleons oudste zuster Elisa Bacciocchi, groothertogin van Toscane. Maar blijkbaar was zo’n baantje te mak. Versfelt verliet Italië om opnieuw Ney achterna te reizen. Zo arriveerde zij in september 1812 in Moskou, nog net voordat de Russen de stad zouden platbranden.

In 1827 maakte zij naam met haar Mémoires d’une Contemporaine (8 delen, 1827-1828), die een groot succes waren. Stof voor een nieuwe publicatie zocht ze vervolgens in Egypte. Zo kon ze opnieuw op reis gaan. Het zesdelige verslag van deze reis, La Contemporaine en Egypte (1831), was echter minder succesvol dan haar Mémoires.

Haar laatste jaren bracht zij door in Brussel in het hospitium van het Ursulinenklooster. Daar stond zij ingeschreven, met die typerende mengeling van echte en fictieve gegevens, als Elselina Versfelt de Jong, geboren op 20 september 1778 in Toscane, bijgenaamd ‘La Contemporaine’, weduwe van Saint-Elme, graaf van het keizerrijk, en van ‘Rienglin’ (Ringeling). Zij stierf in 1845 in Brussel, 68 jaar oud.

Bron: het uitgebreide verhaal over deze wilde dame is van Gé Ostendorf-Reinders en is te vinden in het Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland.