Voorlopers

In vroeger tijden placht men toneeluitvoeringen en andere culturele activiteten te houden in zaaltjes van sociëteiten en parochiehuizen.
Zo gaf in 1939 de R.K. Leesbibliotheek van Uden een kunstavond in het parochiehuis waar Felix Timmermans kwam spreken.
Men verlangde destijds sterk naar culturele invulling van de lange winteravonden.
In 1954 werden twee instellingen opgericht die aan die wens tegemoet wilden komen. Stichting Udense Gemeenschap werd opgericht op 13 oktober en wilde voorzien in de behoefte aan en exploitatie van ruimtelijke accomodatie ten behoeve van verenigingen, organisaties en instellingen in Uden e.o.
De Kulturele Kring Uden werd opgericht op 20 november en wilde kunst en cultuur in de ruimste zin bevorderen ten gunste van inwoners van Uden e.o.;
Inmiddels ondervond deze organisaties de nodige hinder van het ontbreken van een goede zaal. De tijd van parochiehuizen en sociëteiten was alweer voorbij en lezingen en voorstellingen moesten gehouden worden in een café-zaal en of in de aula van het Kruisherencollege.

Cultureel gebouw

Een en ander kreeg een andere wending door de bouw van een gemeenschapshuis in Uden, dat een eerste aanzet vormde voor bebouwing aan het Brabantplein. De opening op 17 maart 1965 van gemeenschapshuis "De Schouw" werd verricht door de minister van Maatschappelijk Werk, mevr. drs. J.F. Schouwenaars-Franssen. De culturele activiteiten en uitvoeringen werden voortaan daar gehouden en men begon aan uitbouw van het culturele leven in Uden.
Ook de openbare bibliotheek kreeg er een nieuw onderkomen. Daarnaast vonden diverse verenigingen een thuis in het gemeenschapshuis. Zoals bijvoorbeeld de carnavalsvereniging, de schaakvereniging, de postzegelverzamelaars en de jaarlijkse vogeltentoonstelling.

Het aantal uitvoeringen nam sterk toe en verbeterde. Werden er voorheen voornamenlijk lezingen en incidenteel toneelvoorstellingen - v.n. door amateurverenigingen - gehouden, nu was er de mogelijkheid ook gerenommeerde gezelschappen als "Studio", Het Brabants Orkest", "Proloog", het toneelgezelschap van Johan Kaart, "Scapino", etc. naar Uden te halen. Er was grote belangstelling voor een kultureel programma van behoorlijke omvang, vooral voor beroepsvoorstellingen. Tot 1965 was er sprake van een programma waar men uit kon kiezen.

Met ingang van het seizoen 1965/1966 in De Schouw werd overgestapt naar de serievorm. Naast een gewone abonnementsserie waarin opgenomen de toneelgroepen Ensemble, Gunda, Proloog en Dr.Ariëns, de cabaretgroep Vuurpijl en balletgroep Scapino, alsmede de Udense Revue, kwam er een kortere en duurdere, waarin alleen de betere beroepsgezelschappen figureerden, zoals De Nieuwe Komedie, Studio, Ensemble, Tingel Tangel en Het Brabants Kamerorkest.
Mensen, die wilden genieten van goed toneel, van hoogstaand cabaret en/of van een muziekavond van uitstekend gehalte, konden nu ook in Uden terecht. Dat daarvoor belangstelling bestond bleek alras, want binnen een ommezien was de "serie B" (de duurdere) volgeboekt.

Maar er kwamen ook klachten, van lieverlee meer, over "De Schouw". Velen ergerden zich aan de mankementen: niet oplopende zaal, geluidshinder, etc. Steeds vaker gingen Udenaren naar omliggende grote gemeenten met een goede schouwburg, ondanks dat de K.K.U. probeerde de mensen in Uden te houden door nog meer beroepsgezelschappen binnen te halen.
Aan de reeds genoemde ongemakken, besteedde de K.K.U. de nodige aandacht: "De Schouw" werd gerenoveerd, kreeg een oplopende vloer en werd akoestisch verbeterd.
In het seizoen 1967/1968 ontplooide de K.K.U. een nieuwe aktiviteit, n.l. een kultureel programma voor de schooljeugd tussen de lagere school en de hogere klassen van het V.W.O. Voor de schoolgaande jeugd werd een groot aantal (23) middagvoorstellingen verzorgd. U.L.O., L.T.S., Huishoudschool, Mater Amabilisschool, Levensschool en Gymnasium deden eraan mee.

De Kommissie Kulturele Vorming Schooljeugd Uden dokterde een zodanige organisatie uit, dat de ongeveer 1750 leerlingen 5 x per jaar een voorstelling kon bezoeken. De kosten bedroegen in het eerste jaar f 12.000,=, wat neerkwam op f 7,= per leerling. De scholen brachten de benodigde gelden, al of niet met bijdragen van de ouders, bijeen. De K.K.U. nam de organisatie en de administratie voor haar rekening.
Naast het organiseren van toneel-, cabaret- en dansavonden, was de K.K.U. ook op ander kulturele terreinen aktief. Zo beijverde zij zich vooral voor een jaarlijkse Regionale Muziek- en Zangavond. Deze avonden mochten in de jaren dat ze gehouden werden, zich in een grote belangstelling verheugen.
Ook het amateurtoneel werd door de K.K.U. bevorderd. In 1957 werd door het bestuur op verzoek van enkele toneelliefhebbers een oproep gedaan om te komen tot een toneelgroep.
Deze oproep had succes: het toneelgezelschap GUNDA ontstond. De letters Gunda stonden voor Genoegelijke Uurtjes Na Dagelijkse Arbeid. Om financieel op gang te komen, bleef aanvankelijk de band met de K.K.U. vrij sterk. GUNDA bleek echter zo levensvatbaar, dat zij in 1962 de steun van de K.K.U. niet meer nodig had.

In 1971 achtte het bestuur de tijd aangebroken de aktiviteiten van de vereniging K.K.U. voort te zetten in de vorm van een stichting en besloot de ledenvergadering van 10 juni 1971 tot ontbinding van de vereniging. Een bepaling werd opgenomen, die het benoemen van een bestuurslid aan de goedkeuring van het college van Burgemeester en Wethouders van Uden onderwierp. Dit deed men om de gemeente Uden als belangrijke subsidient tegemoet te komen.
De reden van de omzetting staat in de akte vermeld en is een goed voorbeeld van de veranderde tijdgeest. Wij halen aan: "het bestuur van genoemde vereniging is de laatste jaren gebleken, onder andere uit de zeer slechte opkomst op de ledenvergadering, dat, anders dan in de aanvangsjaren van de vereniging, het zijn van lid van de KKU de bevolking niet meer aanspreekt en men in het algemeen niet de noodzakelijkheid van een lidmaatschap van de KKU inziet om van haar activiteiten te kunnen profiteren".

De belangstelling voor het programma van de Stichting Kulturele Kring Uden was echter sterk dalende. Vooral het seizoen 1976/1977 was dermate teleurstellend, dat het bestuur zich uitvoerig beraadde over de situatie.
Bij een summier onderzoek, dat werd ingesteld onder de abonnementshouders, bleek de voornaamste oorzaak te schuilen in de akkomodatie van "De Schouw". Ook de kwaliteit "én kwantiteit van het programma speelden een rol. Volgens sommigen was het gehalte gedaald beneden het peil waaraan het Udense publiek de laatste jaren was gewend geraakt en bleek de geringe omvang van het programma de keuze bij het samenstellen van een abonnement te bemoeilijken. Als reden hiervoor voerde het bestuur aan, dat beroepsgezelschappen aan de toneelakkomodatie eisen stelden, waaraan niet kon worden voldaan. Daarnaast waren de uitkoopsommen dermate hoog, dat het door het bestuur om financiële redenen niet verantwoord werd geacht op deze aanbiedingen in te gaan. Enkele interessante "trekkers" gingen op deze manier teloor. Dit had weer tot gevolg dat het publiek wegbleef.
Naast bovenstaande deed zich ook nog de konkurrentie van "De Blauwe Kei" te Veghel, "De Lievekamp" te Oss en van het Casino te 's-Hertogenbosch gelden.

Deze reeds jarenlange manier van werken was voor het bestuur van de Stichting K.K.U. niet langer bevredigend. Ten aanzien van veel werkzaamheden, achtten zij het anno 1976 in Uden met 30.000 inwoners "een belachelijke zaak" dat bestuursleden zich bezig moesten houden met de programmering. De manier waarop het bestuur functioneerde, was té amateuristisch: een professionelere aanpak was geboden.
Ook de samenstelling van het publiek was duidelijk gewijzigd: was het eerst een clubje mensen dat wel een avondje uit wilde en met veel minder genoegen nam, later verlangde men naar een theater met alles "erop en eraan". Het bestuur zag maar één uitweg om uit de geschetste impasse te geraken, dat was een nieuwe aanpak, dat naar hun mening het beste te realiseren was door de inmiddels opgerichte Stichting Udense Gemeenschap (S.U.G.). Besloten werd de Stichting K.K.U. per 1 september 1977 te ontbinden, echter niet voordat de S.U.G. bereid was de doelstellingen van de K.K.U. over te nemen. Overigens zou de S.U.G. per 2 juli 1979 Stichting De Schouw gaan heten.

Doelstelling van Stichting Udense Gemeenschap was: te voorzien in de behoefte aan en exploitatie van ruimtelijke accomodatie ten behoeve van verenigingen, organisaties en instellingen in Uden e.o.(13-10-1954);>
Doel van de Kulturele Kring Uden (opgericht 20-11-1954) was kunst en cultuur in de ruimste zin te bevorderen ten gunste van inwoners van Uden e.o.;
Stichting De Udense Gemeenschap is door statutenwijziging (2-7-1979) van naam veranderd in Stichting De Schouw.

Stichting De Schouw had als doel: om werkzaam te zijn op maatschappelijk, kultureel en rekreatief terrein en te voorzien in de benodigde ruimtelijke accomodatie ten behoeve van verenigingen, organisaties en instellingen in Uden.

Opheffing

De Schouw aan het Brabantplein was een echt gemeenschapshuis in Uden. Uiteraard kende het gebouw zijn beperkingen en kon er niet zoveel als in de Markthal maar ook De Schouw werd voor van alles en nog wat gebruikt. Het gebouw werd op 17 maart 1965 in gebruik genomen samen met de in hetzelfde pand gevestigde bibliotheek. Naast theater en film vonden hier ook de eerste Carnavalszittingen plaats. Ook het bekende Canastabal vond hier plaats en tijdens de carnaval was de Schouw de vaste residentie voor de Knoerissen.

Naar aanleiding van de nodige kritiek werd het gebouw gedurende de jaren zeventig gerenoveerd en uitgebreid. Maar uiteindelijk gingen steeds meer stemmen op voor nieuwbouw.
Uden wilde een nieuw groot theater. De Schouw in Uden sloot met ingang van 1 juli 1993 met het theaterprogramma en als schouwburg. Alle verenigingen en clubs werd de huur opgezegd per 1 januari 1994. Het personeel is afgevloeid na beëindiging van de activiteiten en liquidatie van theater De Schouw per 1 juli 1993. Het gebouw stond nog enige tijd leeg voordat het pand afbrandde in een meinacht van 1995.

Theater Markant

Was er in de jaren zestig nog sprake van een gemeenschapshuis, in de jaren negentig kwam dit begrip helemaal niet meer aan de orde maar was er sprake van een theater.
Om het culturele verhaal van Uden enigszins positief te eindigen volgen hierna enkele gegevens over theater Markant als opvolger van De Schouw.

Markant Uden is in het jaar 1995 gebouwd en het is ontworpen door architect Herman Hertzberger. Markant Uden is een van de grotere theaters van Nederland. Er is een grote theaterzaal met meer dan 680 zitplaatsen. Deze zitplaatsen zijn onderverdeeld in 417 plaatsen in de zaal, 193 plaatsen op het balkon en 75 orkestbakvloerplaatsen. Daarnaast is er nog een grote concertzaal waar zo’n 1.100 mensen terecht kunnen. Natuurlijk vindt u in Markant Uden ook verschillende ruime foyers en er is een sfeervol restaurant gevestigd. Ook is er een theatertoren met een breedte van 25 meter, een hoogte van 22 meter en een diepte van 14 meter.
bron: http://www.theatersinnederland.nl/theater-uden/

Bronnen:

-https://www.facebook.com/763850413633137/photos/a.765513043466874.1073741828.763850413633137/916987288319448/?type=1&theater
-Inleiding van archieftoegang 7669 Kulturele Kring Uden
-archieftoegang 7672 Stichting De Schouw Uden, inv.nrs. 39, 86