Het administratief archief van de gemeente Nistelrode bestaat uit een drietal komponenten, namelijk het oudarchief (periode 1732-1811); het nieuw-administratief archief (periode 1811-1929) en het semi-statisch archief (periode 1930 tot heden). Dit laatste komponent is weer gesplitst in twee blokkeen, één over de periode 1930-1969 en één over 1970-heden. De perioden 1732-1929 zijn door mij geïnventariseerd. Om verschillende redenen is de cesuur in 1811 gelegd. In de eerste plaats omdat met ingang van dat jaar de scheiding van wetgevende-uitvoerende-rechtgevende macht blijvend wordt ingevoerd. Ten gevolge van de invoering van een nieuwe rechterlijke organisatie in 1811 verloren de gemeentebesturen hun justitiële bevoegdheden. De schepenbank, het rechtsprekend college voor het dorp Nistelrode, werd toen opgeheven. Ook is in hetzelfde jaar de Franse wetgeving van kracht geworden, zulks naar aanleiding van de inlijving bij Frankrijk op 27 maart 1810.

Als einddatum werd 31 december 1929 aangehouden, omdat per. 1 januari 1930 het registratuurstelsel van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten werd ingevoerd.

Zoals vermeld heeft de heer C. v. Bokhoven het archief van de gemeente geïnventariseerd. Het betrof hier met name het archief over de periode 1811-1929. Deze inventaris is opgesteld volgens het toendertijd geldende systeem-Smit, oud-rijksarchivaris in de provincie Noord-Brabant. Bij dit systeem zijn de stukken betreffende bijzondere onderwerpen geïndiceerd op de wetten, waarop zij betrekking hebben. De onderhavige ordeningsmethode vereist een gedegen kennis van de datering der voor de gemeente relevante wetten, een kwaliteit waarover hedentendage de doorsnee-archiefgebruiker niet beschikt. Naar de huidige inzichten van administratieve ordening en efficiency is deze wijze van inventariseren dan ook allang achterhaald. Omwille van eigen en door derden te verrichten onderzoek heb ik daarom gemeend de inventaris te moeten ombouwen tot een ingang waarbij de plaats van de onderwerpen is bepaald door de structuur van de administratie uit wier handelingen het archief is voortgekomen. Voorzover mogelijk, is nu het inventarisschema gevolgd dat vermeld staat in de bijlage van de circulaire van de Minister van Binnenlandse Zaken van 28 december 1949 no. 31327: "Algemene regels voor de verzorging van de gemeentearchieven van na 1813", en is de inventaris verder opgesteld met behulp van de Basis Archiefcode van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, uitgave 1952, 6e druk.

In de inventaris zijn enkele gedeponeerde archieven opgenomen. De daartoe behorende stukken waren vermengd met het gemeentearchief en zijn thans daarvan gesepareerd. Juist die vermenging duidt op een grote verbondenheid tussen de onderscheidene archieven, zodat opneming in deze inventaris alleszins verantwoord is. van het oorspronkelijk bestand, qua omvang 51 strekkende meter, kon ruim 25 meter voor vernietiging worden afgezonderd. Bij de selectie van de archiefbescheiden is de "Lijst van. 1 december 1983, houdende opgaaf van voor vernietiging in aanmerking komende bescheiden uit de archieven van gemeentelijke en intergemeentelijke organen, dagtekenende van nà 1850" gehanteerd, mede getoetst aan de "Leidraad voor de selektie op vernietiging van archiefbescheiden van gemeentelijke organen" van de B.A.S.C. *  Na schoning en herpakking van het archiefbestand 1632-1929 resteert ongeveer 26 m1. Het archief is geplaatst geweest in het archiefdepot van de Streekarchiefdienst Brabant-Noordoost te Oss. Maar sinds deze dienst in 2005 fuseerde met het RANB, staat het archief bij het BHIC te 's-Hertogenbosch.

M.A. van Peer (m.m.v. drs. H.G.J. Buijks)