Bronnen

Dit overzicht is gebaseerd op de Handelingen, het Brabants Jaarboek en het tijdschrift Brabantia. Met name is gebruik gemaakt van het herdenkingsartikel van F. van de Ven, 125 jaar Provinciaal Genootschap in Noord-Brabant, 1837-1962, in Varia Historica Brabantica I (1962) 13-45 en het artikel van J. van Mosselveld, Het Genootschap op de onderzoektafel, in Brabantia XVII (1968) 445-457.
Verder ook op Internet en diverse sites zijn vermeld.

In zijn dissertatie Introductio in notitiam rei litterariae maxime Provinciae Brabantiae Septentrionalis uit 1834 uitte C.R. Hermans de wens in Noord-Brabant een genootschap voor kunsten en wetenschappen met een daaraan verbonden boekerij in het leven te roepen. Na zijn middelbare opleiding had deze Osschenaar in Leiden een studie klassieke letteren gevolgd. Op vrij korte termijn werd zijn wens werkelijkheid. In de vergadering van Provinciale Staten van 7 juli 1836 gaf een zevental vrienden zijn instemming met dit idee te kennen, waarop het merendeel van de vergadering onmiddellijk als lid van de op te richten vereniging toetrad. Deze grondleggers van het genootschap waren jhr. A.J.L. Baron van den Bogaerde van Terbrugge, gouverneur van de provincie, jhr. A. Martini van Geffen, lid van de Eerste Kamer, de al genoemde dr. C.R. Hermans, inmiddels rector van de Latijnse School in 's-Hertogenbosch, zijn stadsgenoot de boekhandelaar H. Palier, C.W. Pape, J. Menu, mr. J.D.W. Pape en mr. J.B. van de Mortel, lid van de Tweede Kamer.

Op de intekenlijst die deze invloedrijke personen lieten rondgaan, prijkten al snel 250 handtekeningen. Tot 1 december 1836 was deelname mogelijk door aanmelding en betaling van vijf gulden. Al deze leden zouden als oprichter beschouwd worden. Daarna kon men alleen via stemming in de Algemene Vergadering het lidmaatschap verkrijgen, zodat ongewenste elementen de toegang onthouden kon worden.

In andere gewesten, zoals Utrecht en Zeeland, bestonden rond die tijd al wetenschappelijke genootschappen. Landelijk fungeerde het Koninklijk Nederlands Instituut van Kunsten en Wetenschap. Het oudst was de Maatschappij van Wetenschappen te Haarlem. Daarnaast ontplooide de Hollandsche Maatschappij van Kunsten en Wetenschappen haar activiteiten, vroeger onder de naam Bataafsch Genootschap.

Een nieuwe loot aan deze wetenschappelijke boom was nu het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant. In zijn streven week het weinig af van de overige geleerde instellingen. Als algemeen doel had het zich gesteld kunsten en wetenschappen in de provincie te stimuleren. Het poogde de beoefening ervan te bevorderen door de oprichting van een gewestelijke bibliotheek en een verzameling van kunstzinnige en curieuze voorwerpen. In navolging van zijn zusterorganisaties schreef het Genootschap prijsvragen uit, bekroonde antwoorden gaf het in druk uit. Hoewel de klemtoon op de geschiedenis van Brabant lag-men stelde zich de regionale geschiedschrijving nog voor als een beschrijving van de gebeurtenissen, per eeuw in een hoofdstuk chronologisch gerangschikt -, werden daarnaast ook de ontwikkelingen in de landbouw, het belangrijkste middel van bestaan in de provincie, scherp in het ook gehouden. Onderwerpen als de ontginning van woeste gronden, de teelt van vlas, hennep, meekrap, klaver en beetwortels genoten grote belangstelling. Ook werden pogingen ondernomen de zijdeteelt in Brabant te importeren. De opkomende industrialisatie tenslotte had belang bij nieuwe uitvindingen. In de prijsvragen zijn derhalve juist deze gebieden vertegenwoordigd, godgeleerde en zedekundige onderwerpen, zo was statutair vastgelegd, bleven buiten beschouwing. De provincie zou jaarlijks subsidie verlenen, de stad 's-Hertogenbosch zorgde voor een lokaal waar de verzamelingen gehuisvest konden worden.