Mijn Studiezaal (inloggen)
231
Collatoren beurzenstichting Peter van de Water, 1569 - 1959
Inleiding
Historisch overzicht
231 Collatoren beurzenstichting Peter van de Water, 1569 - 1959
Inleiding
Historisch overzicht
In 1585 stichtte Petrus van de Water, kanunnik van de St.Jan te 's-Hertogenbosch, bij testament zes studiebeurzen, vier voor leerlingen van het Fraterhuis te 's-Hertogenbosch en twee voor studenten aan de universiteit te Leuven. In beginsel kwamen alleen familieleden van de testateur voor deze beurzen in aanmerking. Later is deze bestemming ruim geïnterpreteerd en konden bij gebrek aan kandidaten in de familiekring ook buitenstaanders van de beurzen gebruik maken.
In 1650 werden de bezittingen van alle beurzenstichtingen in de Stad en Meierij van 's-Hertogenbosch ondergebracht in één fonds, dat voortaan beheerd zou worden door een ontvanger-generaal onder supervisie van de Staten-Generaal. De Staten-Generaal trokken tevens het begevingsrecht, het recht om beurzen te verstrekken, naar zich toe, voorzover dat in handen was geweest van de geestelijkheid en van overheidsinstanties. Het begevings- of collatierecht van de bloedverwanten van de fundator werd geëerbiedigd, maar men kon alleen als collator optreden wanneer men de Gereformeerde religie was toegedaan. De beurzen werden aangewend om de protestantisering van dit gedeelte van Brabant te bevorderen. Slechts zij die de Gereformeerde religie beleden, konden voor een beurs in aanmerking komen.
In de 19e eeuw werd de oude toestand enigszins hersteld. De beurzen werden weer aangewend voor het doel waarvoor ze oorspronkelijk bestemd waren. Het algemeen beheer van de Bossche beurzenstichtingen bleef om praktische redenen echter in één hand. Met dit beheer werden Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant belast. Zij stelden hiervoor een college van bestuur en een college van provisoren in. Het college van bestuur beheerde het archief en adviseerde de provisoren, Gedeputeerde Staten en zonodig de regering in alle zaken die de beurzenstichtingen betroffen. Het college van provisoren was belast met het geldelijk beheer en werd daarin bijgestaan door een ontvanger. De ontvanger inde de revenuen, vaak pachten uit landerijen, en betaalde aan de gerechtigden de beurzen uit.
Het begevingsrecht kwam weer toe aan de collatoren, zoals die in de originele stichtingsbrief van iedere fundatie waren aangewezen. De begeving van elke beurs diende echter door Gedeputeerde Staten goedgekeurd te worden.
De samenstelling van het college van collatoren van de fundatie Petrus van de Water werd door Gedeputeerde Staten in 1868 definitief vastgesteld. Het zou bestaan uit drie personen te weten een bloedverwant, die als familiecollator zou optreden, de oudste kanunnik van de St. Jan en de oudste kerkmeester van de St. Jan. De laatste was traditiegetrouw tevens de ontvanger van de Beurzenstichtingen.
De fundatie Petrus van de Water was met haar zes beurzen verreweg de rijkste van alle Bossche beurzenstichtingen. In de 19de eeuw zijn hieraan enkele beurzen toegevoegd en heeft een enkele splitsing of samenvoeging plaats gehad. In de jaren dertig van deze eeuw waren er tien beurzen te vergeven: zes voor leerlingen van het Klein-Seminarie Beekvliet te St.-Michielsgestel, welke school geacht werd in de plaats getreden te zijn van het Fraterhuis te 's-Hertogenbosch, twee voor de studie theologie aan het Groot-Seminarie te Haaren, en twee voor de studie rechten of medicijnen aan een van de universiteiten in ons land.
Zie voor een overzicht van de familiecollatoren het in de literatuurlijst genoemde artikel van J.A.J. Becx en W. de Bakker.
Voor de wijze waarop men naar een studiebeurs kon dingen, wordt verwezen naar A.H. Becx, Twee stambomen met geschiedkundige bijzonderheden van de geslachten Van de Water en Becx (Helmond 1909), waarvan een exemplaar zich bevindt onder inventarisnummer 47.
Rijksarchief in Noord-Brabant, 1999
Rijksarchief in Noord-Brabant, 1999
Het archief
Aanwijzingen voor de gebruiker
Bijlage: literatuur
130 beschreven archiefstukken
32 gedigitaliseerd
totaal 690 bestanden
Inventaris
130 beschreven archiefstukken
32 gedigitaliseerd
totaal 690 bestanden
Kenmerken
130 beschreven archiefstukken
32 gedigitaliseerd
totaal 690 bestanden