Het was de bedoeling dat het proces in burgerlijke zaken voor de kantonrechter, dat hier slechts in hoofdzaken aan de orde komt, kort, eenvoudig, snel en goedkoop zou zijn. Het kon worden ingeleid door een dagvaarding van eiser aan gedaagde, uit te brengen door een deurwaarder of door de indiening van een rekest.

De periode waarbinnen de dagvaarding moest plaatsvinden was minimaal vijf dagen, tenzij de kantonrechter die periode inkortte op verzoek van de eiser in spoed eisende zaken. Plaatsing op de rol was wel gebruikelijk, maar niet noodzakelijk omdat er geen verplichting was de rol bij te houden. Het was mogelijk om op de zitting de zaak aan te melden. Liet gedaagde verstek gaan dan wees de kantonrechter de vordering toe tenzij die hem onrechtmatig of ongegrond voorkwam. Bij verstek van eiser werd gedaagde ontslagen van instantie en de eiser veroordeeld tot het betalen van de proceskosten. Wanneer beide partijen verschenen, al dan niet bij gemachtigde, dan moest de eiser zijn eis en de gedaagde zijn verweer naar voren brengen. Dat moest mondeling geschieden. Zo mogelijk vonniste de kantonrechter nog op dezelfde zitting. Wanneer er incidenten voorvielen zoals een tussenvonnis of een getuigenverhoor, strekte de behandeling van de zaak zich over meer zittingen uit. Dat was ook het geval wanneer partijen zich lieten bijstaan door een advocaat en procureur. Deze bijstand was niet verplicht zoals bij de arrondissementsrechtbank. De procedure verliep dan schriftelijk met conclusies van eis, antwoord, repliek en dupliek, precies zoals bij de rechtbank. Dat kwam in de praktijk vaak voor. De terechtzittingen van de kantonrechter waren in principe openbaar tenzij de belangen van partijen anders vereisten. Het vonnis werd uitgesproken op een openbare terechtzitting en opgenomen in het proces-verbaal van de terechtzitting (audiëntieblad).

Het was ook mogelijk dat een zaak werd begonnen met een rekest in plaats van een dagvaarding. De kantonrechter nam een beschikking daarop na verhoor van de rekwestrant en andere belanghebbenden. De behandeling van het rekest vond in beginsel plaats in raadkamer, terwijl een dagvaardingsprocedure zich op een openbare terechtzitting afspeelde. Veel voorkomende rekestzaken waren de benoemingen van (toeziende) voogden, machtigingen inzake het beheer door voogden en plaatsingen van krankzinnigen in een inrichting. Een andere vorm was dat een procedure ingeleid werd door een rekest en afgesloten werd door een vonnis hetgeen het geval was met de procedure in arbeidszaken.

Tot slot valt op te merken dat de verschillende regelingen betreffende rekestzaken voor de kantonrechter ook onderling van elkaar afwijkende voorschriften konden bevatten over de gang van zaken (bijvoorbeeld vorm en inhoud van het rekest en het horen van belanghebbenden). Duidelijke algemene regels zijn dan ook niet aan te geven.