In het begin van de twintigste eeuw vond een versnelde emancipatie van Noord-Brabant plaats door ontwikkelingen in de landbouw en industrie. Dit versterkte het zelfbewustzijn in de pro-vincie, waardoor de behoefte groeide zich met de eigen geschiedenis en cultuur bezig te hou-den. Het ontstaan en de geschiedenis van organisaties als het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen en Brabantia Nostra (met welke organisaties Brabants Heem later intensieve contacten had) passen ook in dit beeld. Ook de druk van de Duitse bezetting in de jaren 1940 – 1944/5 stimuleerde de heembeweging. In tijden van nood heeft men behoefte de eigen identiteit te koesteren. Overal ontstonden plaatselijke heemkundekringen. In 1941 werd de bond der Noordbrabantsche heemkundige studiekringen gesticht als overkoepelende organi-satie om de samenwerking te stimuleren. De jonge beweging werd echter door de bezettings-autoriteiten ernstig tegengewerkt. Zodoende kon ze niet echt tot ontwikkeling komen. Na de oorlog kwam de heemkundebeweging weer snel tot leven. Het leidde in 1947 tot het oprichten van de Stichting "Brabants Heem". Het doel van die stichting was "de practische en theoreti-sche heemkunde te beoefenen, in het bijzonder in de provincie Noord Brabant, alles in de ruim-ste zin van het woord. Dit doel zal door de Stichting worden nagestreefd door: a. Het bevorde-ren van de oprichting en samenwerking van plaatselijke en regionale Heemkunde-kringen; b. Het practisch en wetenschappelijk leiding geven aan de werkzaamheden der kringen; c. Het mogelijk maken en verzorgen van heemkundige publicaties, o.a. van een eigen blad; d. Het vormen en (of) ter beschikking stellen van een bibliotheek; e. Het houden van Heemkunde-dagen en het instellen of doen instellen van algemene onderzoekingen."

De ontwikkeling, uitgroei en verdere lotgevallen van Brabants Heem zullen worden beschreven in een publicatie die in een nabije toekomst verschijnt. Daarnaar zij in dit verband verwezen, zodat het niet nodig is hier op de geschiedenis van Brabants Heem nader in te gaan.

Rijksarchief in Noord-Brabant, 2004