Beknopte historie

Tijdens de 80-jarige oorlog ging de Reformatie (ook wel Hervorming genoemd), een steeds grotere rol spelen.
Voor de reformatie in het Land van Cuijk was de situatie in de vesting Grave bepalend.
Gedurende de periode 1580-1588 was de grote H. Elisabethkerk te Grave reeds in het gebruik van de Hervormden. Daarna waren de Spanjaarden er weer terug. In 1602 werd Grave opnieuw veroverd door de Staatse troepen. Gedurende het volgende tijdvak 1602-1648 was er een soort overgangstijd. Grave was protestant en de omliggende dorpen in het achterland konden nog katholiek blijven. Langzaam aan drong de nieuwe leer het achterland binnen.
Door de verovering van Den Bosch in 1629 werd het Hollandse protestantse gezag sterker.
Vanaf 1648 werd de parochiekerk door de Protestanten gebruikt. De katholieken van Cuijk en Haps kerkten toen in een schuurkerk op de heide van Oeffelt.
Van 1672-1674 ten tijde van de inval der Fransen gebruikten de Katholieken hun oude parochiekerk weer. Vanaf 1674 gingen weer ze terug naar hun schuurkerk op de heide en omstreeks 1690 kon een schuurkerk in Cuijk in gebruik worden genomen.
De protestante gemeente Cuijk bestond uit een kleine groep ambtenaren, bestuurders en militairen, een beeld dat voor veel plaatsen in Brabant gold. De meerderheid bleef gewoon Katholiek.

De Franse tijd

Tijdens de Franse tijd raakte de protestante kerk zijn bevoorrechte positie kwijt.
Kerk en staat raakten gescheiden.
De teruggave van kerken aan de Katholieken werd verordend bij de staatsregeling van 1798.
De parochiekerk van Cuijk werd per 15 oktober 1799 weer toegewezen aan de Katholieken en de eerste mis in de H. Martinuskerk werd gelezen op 10 november daar aan volgend.
Nu zaten de Hervormden weer in het nauw. Een poos lang gebruikte men het pakhuis van wijnkoopman Bakker als onderkomen.
Na een rondreis door Brabant in april 1809 stelde koning Lodewijk Napoleon bij decreet vast dat een kapitaal bedrag voor de bouw van 28 Protestante kerken zou beschikbaar komen. Ook Cuijk kreeg geld voor een kerk. Tot de protestante gemeente Cuijk zou ook St. Agatha, Beers, Mill, Wanroij en Ledeacker, Haps en Linden gaan behoren.
In de jaren 1809-1810 werd het protestante kerkje gebouwd.
In 1810 woonden er in Cuijk 1307 Katholieken, 113 protestanten en 22 joden.

Na de Franse tijd

In 1815 bepaalde Koning Willem I dat er te Cuijk een predikant zou komen wonen die een traktement zou krijgen. Bovendien zou Cuijk onder de Classis Den Bosch gaan ressorteren in plaats van onder de classis Nijmegen.
In 1823 werd een nieuwe pastorie gebouwd, die dienst deed tot oktober 1954, waarna het huis met de tuin werd verkocht. Met de opbrengst werd een nieuwe pastorie gebouwd aan de Markt.
De kleine kerk aan de Grotestraat bestaat nog steeds, is ook nog in gebruik en is tegenwoordig monument geworden. [www.protestantsekerkcuijk.nl]
In 1830 kwam de protestante gemeente in het bezit van een klein kerkorgel vervaardigd (in 1829) door Bernardus Petrus van Hirtum uit Hilvarenbeek. Het orgel kon worden aangekocht door een schenking van de familie Diodati. Het wapenschild van deze familie is gebeeldhouwd boven de deur onder de orgelgalerij.

Combinaties en fusies


De Hervormde Gemeente Cuijk en Beers is soms gecombineerd geweest, d.w.z. samen met een andere kerkelijke gemeente een predikant delen. Dit was het geval met Gennep van 1954 tot 1960 en met Gennep en Grave van 1960 tot 1981. Vanaf 1981 is het weer samen met alleen Gennep (Grave gaat dan gecombineerd met Ravenstein).
Daarnaast vond vanaf de 70-er jaren de "fusie" plaats met de Gereformeerden, een proces dat wel wordt aangeduid als federatievorming.
De Gereformeerde kerk van Cuijk en Grave trad als gastlid in, in de NH Gemeenten van Cuijk en Grave, waarna deze gemeenten zich Protestante gemeente gingen noemen. De gereformeerde bezittingen werden ingebracht en het Graafse Gereformeerde kerkgebouw verkocht. De opbrengst werd verdeeld tussen de Hervormde kerk Cujk en Grave en de Gereformeerde kerk van Uden.
Vanaf 1960 hebben Cuijk en Grave dezelfde predikanten.
In 1973 werd een woonhuis naast de kerk in Cuijk verbouwd tot kerkcentrum. In maart 1974 werd “de Herberg” feestelijk in gebruik genomen.
Vanaf 1974 wordt de benaming Hervormde Kerk gewijzigd in Protestantse Gemeente.
Eind jaren zeventig begin 1980 heeft een grote restauratie van de kerk plaatsgevonden.

Samen-op-Weg

Het Samen op Weg-proces is de naam van de pogingen tot nauwere samenwerking van de Nederlandse Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland en de Evangelisch-Lutherse Kerk in Nederland sinds 1961. Deze kerken werden de Samen op Weg-kerken genoemd.
Op het Pinksterfeest van 1961 wendden achttien predikanten uit de Hervormde en Gereformeerde Kerken zich tot de leden van deze kerken met een oproep om tot eenheid te komen. In hun oproep aan de kerken staat onder andere geschreven:
"Bewogen door de verwachting van het Rijk Gods en de opdracht der kerk in de wereld, zijn zij er gezamenlijk van overtuigd, dat naar eenwording gestreefd moet worden."
Deze oproep is het begin geweest van wat later het "Samen op Weg-proces" zou gaan heten. Aanvankelijk was dit een proces van de Gereformeerde Kerken in Nederland en de Nederlandse Hervormde Kerk, vanaf 1985 voegde ook de Evangelisch Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden zich erbij.
De Gereformeerde en Hervormde Gemeenten Cuijk zijn per 1 dec 1991 samen op weg gegaan onder de naam protestantse Gemeente te Cuijk.
Per 1 mei 2004 resulteerde het landelijk SOW-proces in de fusie van de kerken tot de Protestantse Kerk in Nederland (PKN).

Bronnen:

Cuijk anders bekeken. Geschiedenis van de Protestantse Gemeente Cuijk. J. Koeling e.a. Cuijk 1980.
Geschiedenis van de huidige protestantse gemeente Cuijk van 1798 - 1998, samengesteld door Hugo Habermehl en Tineke Hagenaar-Langeler

Lijst van predikanten in Cuijk

1616-1619 Abraham Paludanus (van Broeckhuysen)

1620-1638Hermannus Beventrop

1639-1648 Henricus Stulenius

1648-1654 Henricus Beventrop

1655-1660Patricius (Patrick) Forbes(ius)

1661-1679 Paulus Leupenius

1679-1686 Hermannus Ribbius

1687-1701 Burchard Noortbergh

1701-1716 Gijsbert Kaa

1716-1736 Henricus Franciscus Beeckman

1737-1738 Johannes Blomhert

1740-1772 Ludovicus Brantius

1772-1774 Johannes van Nouhuys

1775-1789 Willem van der Roest

1798-1821Carl Ludwig Traus
1822-1858Johannes H. Hamelberg
1858-1879Herman F. Hamelberg (de zoon van voorgaande)
1879-1907Andries R. Blok
1910-1920Anthonie Wunder
1920-1922Nicolaas D. Kroese
1924-1927Paulus P. Couvret
1928-1931Pieter J. Hage
1931-1945Herman Stegeman
1946-1948Hendrik G. van Beusekom
1949-1955Cornelis van der Waa
1955-1958Theodorus H. van Tonsbeek
1959-1960vacature
1960-1970Willem Martinus van Reijendam
1971-1976Berend Jan Sytze Jonker
1977-1981Cornelis J. Roosa
1982-1991Johannes W. Lemereis
1991-1998Eline van Iperen
1999-2007Liesbeth Burger