Beknopte historie van het archief

Door de zeereerwaarde heer P. van den Acker, deken en pastoor van Cuyk, werd het streekarchivariaat geattendeerd op kerkelijke bescheiden berustende op de Cuykse pastorie.
Bij de inventarisatie werden de stukken gescheiden in een parochiaal en dekenaal archief. De ordening van het parochiearchief was vrij probleemloos. Zoals bij vele kerkelijke archieven is het aantal stukken zonder aantoonbaar verband nogal groot. De particuliere stukken van deken Kerstjens meest op Cuyk betrekking hebben, zijn tevens gerangschikt onder de parochie.
Het dekenaal archief was een veel lastiger kluif. In theorie behoort een dekenaal archief de wisselende standplaats van de deken steeds te volgen, doch in praktijk hapert hier veel aan. De in een kist geborgen dekenale stukken zijn vermoedelijk altijd gedurende de laatste honderd jaar te Cuyk gebleven, hoewel ze dus hadden moeten zwerven. Nu is er vrij veel behouden gebleven, wat bij verplaatsingen zeer de vraag zou zijn geweest. Omslagen en mapjes droegen diverse opschriften, echter zo heterogeen en willekeurig, dat hiervan nagenoeg geen gebruik is gemaakt.
Van het oude dekenaat Cuyk van vóór 1559 is behoudens één stuk niets bewaard. Hetzelfde geldt voor de tachtigjarige oorlog, behoudens de laatste jaren. Rond 1670 heeft deken Peelen of diens directe opvolger al gepoogd een archiefsysteem op te zetten.

In 1729 echter pakte deken Capiet de zaak grondiger aan. De pastoors van Mill, Vierlingsbeek en St. Anthonis werden benoemd tot kerkelijke archivarissen. Spoedig hierna werden de stukken geinventariseerd, gebundeld en van dorsale notities voorzien. Deken Van den Broeck volgde het systeem van zijn voorganger en legde tevens in 1731 een memoriale aan. Door deze maatregelen is er van het 18e eeuwse archief veel behouden gebleven. Verder heeft deken Kerstjens (1799-1819) enorm veel bijgedragen tot de vorming van een goed archief. Naast deken en pastoor van Cuyk was hij tevens een tijd lang vicaris-generaal van de districten Nijmegen, Cuyk (Grave) en Druten van het voormalig bisdom Roermond. Zodoende is de figuur van bisschop Van Velde de Melroy vrij goed vertegenwoordigd. Ook van deken Melchior (1819-1826) is veel aanwezig. Daarna ontbreken plotseling de meeste bescheiden. Het kruimel- of rompbisdom had ook geen recht van bestaan. In de veertiger jaren van de 19e eeuw werden de drie districten steeds meer door het vicariaat van Den Bosch overschaduwd en tenslotte geannexeerd. Hierdoor gingen vele administratieve taken van de deken over op de bisschop.
Uit het feit dat Kerstjens tevens vicaris-generaal was, kan worden verklaard, dat een gedeelte van het archief van M.A. Sijben, vicaris-generaal van de bisschop van Roermond, in het dekenaal archief is verzeild geraakt. Bij de bewerking werd geprofiteerd van de dekenale kaart afgedrukt bij Habets. Ook van een paar andere parochies zijn een paar stukken naar Cuyk afgedwaald. Bij een kerkelijke verhuizing werd niet altijd een nauwgezette scheiding van archieven in acht genomen. Misschien kunnen de losgebroken vogels nog eens naar hun kluis terugkeren. Voorlopig zitten ze echter in een uitstekend asyl.
Tot slot nog mijn hartelijke dank aan deken Van den Acker voor zijn bereidwilligheid tot inzage en inventarisatie.

Cuyk, Maria Boodschap 1966.
H. Douma, chartermeester van het Land van Cuyk.