Beknopte historie

Reek in de Middeleeuwen is een buurtschap van de parochie Velp. Het gebied behoorde tot het Land van Herpen, later Land van Ravenstein. Reek werd voor het eerst vermeld in een oorkonde uit 1356 als buurtschap "De Reke". In 1382 werd melding gemaakt van de hoeve "inden Reke bij den Velperhout".
Naderhand heeft Reek een eigen kapel, die in 1455 voor het eerst wordt vermeld, en toegewijd is aan de H. Antonius.
[in de samenvatting van een oorkonde van 20 jun 1455 in het archief van klooster Mariëngraf te Grave staat de zinssnede: 'een brief van die kerkmeesters der Capellen aangaande Reeck van een stuksken gemeinte']
Wanneer deze kapel tot parochiekerk is verheven, blijft onbekend. Er zijn daarover twee denkbeelden. De eerste is dat oorspronkelijk behoort de parochie Velp tot het bisdom Luik maar in 1559 gaat het Land van Ravenstein over naar het bisdom 's-Hertogenbosch. Dit brengt spanningen met zich, niet in het minst bij de geestelijken zelf. In 1667 wordt dan ook de oude indeling weer van kracht. Tegelijk met de terugkeer naar de oude situatie worden o.m. de kapellen van Reek en van Schaijk tot zelfstandige parochiekerk verheven.
Het tweede is dat uit het archief der Capucijnen te Velp zou blijken van pastorele rechten te Reek (1645) en verzelfstandiging in 1674.

[denkbeeld 1: bron: Van boerendorp naar burgerdorp, deel 1, door T. Cruijsen en T. School, inleiding, blz 13]
[denkbeeld 2: Schutjes, geschiedenis van het bisdom Den Bosch, deel V, blz 538]
Hoe het ook zij, tussen Velp en Reek blijft in kerkelijk opzicht een band bestaan. De paters Capucijnen uit Velp assisteren de pastoor van Reek op zon- en feestdagen. In 1776 krijgt Reek een eigen kapelanie.
De parochie Reek en de andere parochies van het Land van Ravenstein verkeren in een bijzondere positie. Omdat de machthebbers van dit gebied Duitse vorstenfamilies zijn (en niet de Staten Generaal) mag de katholieke eredienst er in alle vrijheid gehouden worden, ook in het tijdperk dat die in het overige gedeelte van Brabant verboden is.

De parochiekerken van Reek

De oude kapel, die is gewijd aan de Heilige Antonius Abt en Sint-Donatus en te klein en bouwvallig is geworden, wordt in 1789 gesloopt om te worden vervangen. Een nieuwe kerk met toren wordt bekostigd door de inwoners en eerst in 1803 gewijd. Sinds 1822 bezit deze kerk een orgel van de orgelmaker Smits uit Reek. De kerk heeft tot 1926 dienst gedaan.

Daarna verrees een nieuwe bakstenen kerk enkele tientallen meters verderop.
Deze huidige kerk, eveneens gewijd aan Sint-Antonius Abt en de Heilige Donatus, is een driebeukige kerk in vroegchristelijke basilicale stijl, ontworpen door Caspar Franssen. Tegen de noordmuur bevindt zich de grafsteen van pastoor Arnold Borret.

De bouwpastoor was de eigenzinnige (professor en) pastoor Xavier Smits, die tegen alle adviezen in de oude kerk sloopte om aldus aan geld te komen voor de nieuwe kerk uit 1927 aan de Mgr. Borretstraat 3, 5375 AA Reek.
Ten noorden van de kerk bevindt zich de begraafplaats, waar de oude kerk heeft gestaan en nu nog de bomen te zien zijn die de kerk flankeerden.

H. Donatusverering te Reek

Reek is de oudste bedevaartplaats van Donatus in Nederland. In 1779 ontving pastoor Gerardus Tibosch (1759-1808) van Reek twee relieken van St. Donatus met het recht deze openbaar ter verering uit te stallen. Waarschijnlijk hebben de capucijnen uit het aangrenzende Velp een rol gespeeld bij de verkrijging van de relieken. Bovendien werd de pastoor op 23 november 1779 door de gardiaan van het capucijnenklooster te Arlon (B) toegestaan om een filiaal van de internationale Donatusbroederschap in zijn kerk op te richten. De gardiaan uit Arlon, Valentinus van Asperen, was het hoofd van deze, in zijn kloosterkerk gevestigde Donatusbroederschap die in 1742 was opgericht. Bij de stichting van de broederschap werden er 35 personen ingeschreven, -onder wie zes geestelijken uit Reek en omgeving.
Zie verder de inleiding bij de archivalia van de Donatusbroederschap.

Kloosters Reek

Klooster Bethlehem
In 1857 kochten de zusters van het Klooster Bethlehem te Haren het uit 1828 stammende landhuis Oudhof, waar ze een jaar later een dochterklooster stichtten onder de naam: Sint-Elisabeth (huidig adres: Heytmorgen 7-9). De zusters verzorgden er een bewaarschool en deden aan voorschoolse opvang voor meisjes.
Men begon een naaischool, maar in 1948 wilde men overgaan op een contemplatieve leefwijze, waarbij men zou gaan bidden voor de hereniging der Kerken en de "bekering van Rusland". De zusters gingen Zusters Penitenten van de Eenheid heten en het klooster werd omgedoopt in Nazareth. Aan de onderwijsactiviteiten kwam een einde. In 1961 kwam de congregatie los van die in Haren te staan. Men wilde daarna zelfs nog uitbreiden, maar dat kon om financiële redenen niet doorgaan. In 1965 verhuisden de zusters naar een leegstaand klooster te Huissen.

Klooster St. Joseph
De Franciscanessen zijn vrouwen van verschillende kloostercongregaties die als Derde Orde de regel van Sint-Franciscus volgen. De Zusters Franciscanessen der Onbevlekte Ontvangenis van de Heilige Moeder Gods vormen een katholieke Franciscaanse kloostercongregatie te Veghel. Als stichtingsjaar wordt 1844 aangehouden. In de jaren na de stichting ging de congregatie een tijd van gigantische groei tegemoet. In tientallen Nederlandse gemeenten ontstonden zusterhuizen cq. kloostervestigingen.
Nadat het klooster was gebouwd in 1918 trokken de zusters ook naar Reek anno 1919. Daarnaast voorzag het “R.K. Gesticht voor Ouden van Dagen” in de behoefte aan een lokale voorziening voor inwoners van Reek op leeftijd. Dit Sint Jozefhuis heeft tot ongeveer 1970 dienst gedaan als bejaardentehuis, maar door bouw van nieuwe bejaardenvoorzieningen werd het overbodig. Na aanvankelijke plannen tot verkoop, besluiten de zusters het klooster in te richten als verpleeghuis voor de zusters van de congregatie. Uiteindelijk is in het jaar 2000 het gebouw alsnog verkocht.

Toestand van het archief

Een aantal begrotingen en jaarrekeningen bleken bij de inventarisatie niet meer aanwezig te zijn. Een bij het archief gevonden aantekening van pastoor Van Kemenade, die van 1937 tot 1964 de parochie leidde, geeft een verklaring daarvoor.
Hij schrijft: "Begrotingen en Rekening & Verantwoordingen der Kerk worden door mij bewaard gedurende tien jaren.- Oudere stook ik op.- Ze hebben geen waarde.- Aan de hand van die oude dingen is toch niets met zekerheid later uit te tellen,- en daarbij, waar is de plaats, om al dien rommel te bewaren.-"
Verder zijn ook geen charters aangetroffen bij het parochiearchief.