Algemeen

Geografische ligging der gemeente: zie oa Van der Aa etc

Karakterisering der gemeente:
De situatie van de gemeente in het begin van de dertiger jaren laat zich goed schetsen door een verslag over het tijdvak 1857-1932 dat in 1932 door de burgemeester werd opgezonden naar de Eindhovense Courant. (nagekomen stukken oud archief St Oedenrode 1811-1933).

Algemeen:
Overwegend landelijk karakter temidden van beemden, heidevelden, bossen doorstroomt door de Dommelrivier met een mooie kom met fraaie huizen en een marktplein onder hoge oude linden.
Verbinding met omliggende grote plaatsen Den Bosch, Eindhoven, Helmond en Tilburg door asfaltwegen.
Stoomtramverbinding met Eindhoven en Veghel vanaf c 1902. Busdienstverbindingen met Eindhoven en Den Bosch vanaf c 1925. Tram- en busdiensten worden geexploiteerd door De Meijerij Eindhoven.

Landbouw:
Door de verbeterde cultuurmethoden, oa gebruik van kunstmeststoffen, landbouwmachines, werd de bodemopbrengst verhoogd en konden de land- en tuinbouwproducten tegen algemene marktwaarde worden verhandeld. De levensvoorwaarden der bevolking steeg daardoor.
"Als een blijk van den grooten opbloei van den landbouw diene, dat in de laatste jaren zoogoed als alle uitgestrekte heidevelden in de gemeente werden ontgonnen tot weiland"

Industrie:
De productie van klompenmakerijen, te schatten voor de machinale bedrijven: 11000 paren per week
en voor de handbedrijven op c 1500 paren per week. Dit getal was voldoende voor 10-12 % van de landelijke opbrengst en nagenoeg 20 % van die der provincie Noord-Brabant.
Ook is er een bloeiende cooperatieve stoomzuivelfabriek welke wordt geexploiteerd door de landbouwers in de gemeente. Er is ook de moderne steenfabriek van JB Werners, een filiaal van de sigarenfabriek Mignot en De Block (Eindhoven), en fabriek voor religieuse beelden van de firma Swinkels, dan nog de nv Oda stalenmeubelenfabriek, (v/h Van de Kamp) met c 85 werknemers.

Sociale toestanden:
Er is een algemeen burgerlijk armbestuur voor de opvang van de nood der armen, en er zijn 7 plaatsen voor oude vrouwen in het Sint-Paulusgasthuis; er zijn afdelingen van der arbeidersverenigingen met werklozenkassen en drie afdelingen van de NCB met verkoopfilialen.
Er zijn de laatste periode veel godsdienstig-charitatieve instellingen ontstaan, zoals: de Broederschap van St Oda, een rk Drankbestrijdingsvereniging, een afdeling van de Vincentiusvereniging, en ook is er de diaconie der NH Gemeente.

Kunst
De fanfare Nos Jungit Apollo opgericht 1864 en een Liedertafel opgericht c 1907.

Onderwijs:
Er is een rk lagere school voor meisjes (van 1906) aan het gebouw van het St Odagesticht, en een school voor jongens (van 1916) , beide in de kom; bovendien zijn er rk lagere scholen in Nijnsel en in Olland. Er is behoefte aan vervolgopleidingen. Van vooral rk zijde zijn er meestal gedurende de winteravonden vele ontwikkelings- en voorlichtingscursussen

Religie:
Circa 90% van de bevolking is rk en ruim 9% is NH. Er zijn nog twee Israelitsche gezinnen in de gemeente.
De parochiekerk (St Martinus) staat in de kom, de NH kerk (vm Odakerk) langs de Dommel;
in 1921 werd St Oedenrode tot dekenaat verheven.
In 1865 werd te Olland een parochie gesticht en in 1911 te Nijnsel.
Naast de genoemde kerken zijn er drie kloosterkerken cq kapellen.
De eerw zusters uit Schijndel hebben in de gemeente het St Odagesticht doen bouwen (1906) en in 1923 vestigden zich de paters Damianen langs de verkeersweg St-Oedenrode-Schijndel met oa een priesteropleiding.
De luisterrijke vieringen rond de dagen van St Oda en St Martinus zijn vermeldenswaard (data!).

De onderhavige periode 1934-1970 is zeker niet een onbelangrijk tijdperk in de vaderlandse geschiedenis en de schriftelijke neerslag daarvan in de Rooise geschiedenis.
Vermeldenswaard is oa de vondst van een muntschat (168 stuks) daterend uit de Romeinse tijd in april 1942 op Jekschot. 1)
We denken ook aan de crisistijd van de 30-er jaren, de mobilisatie van 1939, de oorlogsdagen van 1940, de bezettingjaren 1940-1944, de bevrijding in het najaar van 1944 . Daarna de naoorlogse jaren van de wederopbouw en het ontstaan van de verzorgingsstaat gedurende 1950-1965. 2)
De periode die daarna aanbrak, waarbij gevestigde normen en waarheden op de helling zijn gegaan in die tijd van maatschappelijke onrust, protest en vernieuwing (vanaf c 1965).
In het betreffende archiefgedeelte bevinden zich de dossiers en stukken die het licht werpen op wat onze Rooise burgers mee maakten en de wijze waarop het gemeentebestuur deze historisch en soms dramatische gebeurtenissen het hoofd heeft geboden.

Gemeentelijke organisatie

De gemeente werkte als organisatie vanuit het gemeentehuis aan de markt.
In het oude gemeentehuis, de voormalige woning van dokter Raupp, werd gevestigd het kantoor en de werf van het bureau Gemeentewerken en -bedrijven. Verdere gemeentelijke bedrijven cq diensten waren het Grondbedrijf, het Woningbedrijf, het Gasdistributiebedrijf, het gemeentelijk zwembad De Kienehoef en Sociale Zaken. De eerste vier waren administratieve aparte diensten waarvan ook het personeel onder de verantwoordelijkheid van de directeur Gemeentewerken vielen. In 1964 werd het bureau Gemeentewerken gereorganiseerd tot de Dienst gemeentewerken.
Op 19 oktober 1963 betrok het gemeentebestuur en de ambtelijke organisatie officieel het gerestaureerde en vernieuwde kasteel - klooster Dommelrode, dat in 1954 was aangekocht.


Gemeentebeleid

Het aan- en verkoopbeleid door de gemeente in de jaren dertig was nog gericht op werkgelegenheidsprojecten waarbij tijdens de zogenaamde crisisjaren diverse bos- en heidegronden werden ontgonnen en doorverkocht.
In de vijftiger en zestiger jaren werden uitbreidingsplannen gerealiseerd en werden bouwterreinen cq woningwetwoningen e.d. verkocht aan inwoners.
Belangrijke bestemmingsplannen waren Boskant, Dommelrode, Eerschot, Kienehoef, Nijnsel en Sint-Oedenrode kom 1959 en kom 1961. De bebouwing van het agrarische dorp nam toe, hetgeen samenhing met het bevolkingsaantal, die steeg van 6892 in 1934 tot 12.777 in 1970. Zie bijlage: bevolkingstabel.