Heilige Lambertus Apostel van Brabant

Lambertus (625-705 of 706) was een geboren Maastrichtenaar in de tijd dat Maastricht nog bisschopsstad was. Hij bekeerde niet alleen heidenen in de omgeving van Maastricht, maar heet "apostel van de Kempen en Taxandrië"; dat is o.a. ons huidige Noord-Brabant. Hij kan dus met recht "de apostel van Brabant"genoemd worden. Lambertus werd te Luik vermoord. Gedurende een lange periode worden vele kerken en parochies naar hem vernoemd.
[bron: www.rkparochie-lith.nl]



Kerkelijke geschiedenis

De eerste schriftelijke vermelding van ‘Litta’ stamt uit de tiende eeuw, toen koningin Gerberga goederen die zij in Lith had, aan de abdij van de Benedictijnen in Reims schonk. Die goederen lagen in het gebied dat ooit Klein-Lith en later Lithoijen werd genoemd. Groot-Lith was dan de aanduiding voor het latere dorp Lith.
De oudste kerk van Lith en Lithoijen zou een tufstenen romaans kerkje kunnen zijn geweest dat vroeger halverwege beide dorpen lag, in ’t Groenewoud.
Het gemeentewapen van Lith heeft een direct verband met de Sint-Lambertuskathedraal te Luik. In 1024 kwam de heerlijkheid Heerewaarden, waartoe Lith behoorde, definitief in handen van het domkapittel in Luik. De kathedraal daar had drie torens, en de drie torens in het huidige gemeentewapen herinneren daar nog steeds aan.
De kanunniken uit Luik gaven in 1359 Lith een bestuursreglement om de zaken goed aan te kunnen pakken. In datzelfde jaar werd ook de 'gement' verdeeld. Daarbij werd het Marktveld uitgezonderd voor het houden van een markt. Het kapittel van Sint-Lambertus gaf het dorp Lith namelijk een vrije weekmarkt. Vrij betekende dat de kooplui dan de bescherming genoten van de plaatselijke heer. De heren van Lith was dus het Domkapittel van Sint-Lambertus te Luik.
In 1520 bestonden er in de H. Lambertuskerk van Lith vier altaren en beneficiën: die van H. Nicolaus, H. Catharina, van het H. Kruis en van H. Anna en H. Barbara.

Oude kapel te Lith
Ter plaatse van de 'kapelse wiel' heeft een kapel gestaan toegewijd aan O.L. Vrouwe en H. Antonius. Deze kapel is ten tijde van de Beeldenstorm vernield en later gesloopt.

Reformatie

Toen Lith in 1648 bij de Republiek der Nederlanden kwam wilde deze de katholieke godsdienst verbieden. Het kapittel eiste echter haar rechten op en pas in 1671 werd Lith geruild tegen La Rochette bij Fléron in België.
In 1671 droeg het kapittel van Sint-Lambertus te Luik de souvereiniteit van Lith over aan de Staten-Generaal kwam Lith bij de Republiek te behoren. Toen werd de uitoefening van de katholieke godsdienst verboden. De hervormden kregen de parochiekerk en name de pastorie als predikantenwoning in gebruik. De hervormde gemeente Lith is van 1649 tot aan 1819 met Lithoijen samen één gemeente geweest. Omdat de kerk van Lith toch nog veel te groot was voor een handvol protestanten werden gedeelten verbouwd en ingericht tot raadkamer voor het dorpsbestuur, tevens secretarie voor de gemeentelijke papieren en tot brandspuithuis.

[bron: De roomskatholieke kerk in Lith en andere onderwerpen, bibliotheek BHIC E4A124]

De schuurkerk

Maar de Katholieken van Lith kregen eind 17e eeuw toestemming een kerkschuur te bouwen. Deze stond ongeveer op de plaats waar de katholieke kerk staat.
Rond 1784-1785 werd de schuurkerk met de naastgelegen pastorie verbonden door een verbouwing.
In 1798 woonden er in Lith 998 Katholieken, 62 hervormden en 10 joden. (Memoriale, art. naasting)
In 1800 konden de katholieken hun oorspronkelijke kerkje weer terugkrijgen, maar dit was al verkleind en verbouwd en daardoor voor de katholieken minder geschikt. De oude kerk werd dus verhuurd aan de protestanten voor 15 gulden per jaar.
De Katholieken bleven daarna hun wat ruimere schuurkerk gebruiken.

Verbouwing
In 1832 werd na veel tegenwerking van het gemeentebestuur op de pastorie een torentje met klok geplaatst. Het schuurkerkje stond op perceel A 311.
Uit het kerkarchief (rekeningen) blijkt verder dat in de periode 1841-1843 de pastorie en de daaraan verbonden schuurkerk werden afgebroken tot aan de fundamenten. (inv.nr. 47)

Nieuwe kerken in 1841-1843 en 1898-1900

Op de fundamenten van de afgebroken schuurkerk met pastorie werd een nieuwe pastorie met waterstaatskerk onder één dak gebouwd. De godsdienstoefeningen werden toen tijdelijk gehouden in de schuur of het achterhuis van de heer van Roermund aan de Dijk. De aan Sint-Lambertus gewijde waterstaatskerk in neoclassicistisch stijl werd groter gebouwd gedurende 1841-1842 en gewijd op 4 sep 1843. Deze kerk lag op perceel A 1375.

In 1867, 1876, 1880, 1882 en 1883 waren er echter overstromingen die de kerk beschadigden doordat het water o.m. kerk en pastorie inundeerde.
Er werd daarom een nieuwe neogotische kerk gebouwd vanaf de zomer van 1898, die op 18 jun 1900 werd ingewijd door mgr. Wilhelmus van de Ven, bisschop van Den Bosch.
Deze kerk werd door de Roermondse architect C.H.J. Franssen gebouwd.
In de kerk staat een monumentaal orgel van de Belgische orgelmakers Loret dat ook in de vorige kerk dienst deed. De nieuwe kerk ligt op perceel A 2345.
Men ging in die jaren op bedevaart naar Kevelaar en nam deel aan processies als de Sacramentsprocessie en de Kindheidsoptocht. De tijd van het Rijke Roomse Leven betekende een opleving van het katholicisme.


Kerkhof

Het oude kerkhof lag bij de oude parochiekerk en werd daarmede in 1671 door de Hervormden ontnomen aan de Katholieken. Het bleef wel als kerkhof in gebruik tot 1843.
In dit laatste jaar werd bij gelegenheid der vernieuwing van de R.K. Kerk, tevens een bijzondere begraafplaats nabij deze kerk, buiten de kom der gemeente, aangelegd, met een oppervlakte van 30 roeden. Hiertoe werd vergunning verleend 29 augustus 1843.

Franciscanessen

De kerk van Lith kreeg in 1860 een eendenkooi, groot 7 bunders, geschonken door pastoor Arnoldus Kemps onder de voorwaarde dat de inkomsten daarvan zouden moeten besteed worden voor een Liefdegesticht.
Daarom werd in 1876 een aanvang gemaakt met het bouwen van een liefdegesticht met meisjesschool.
Dit Sint-Gertrudisgesticht van de Zusters Franciscanessen uit Veghel heeft bestaan van 1878-1968 en stond achter de kerk aan het Marktveld.
Het klooster had een eigen kapel, een gasthuis en tevens schoollokalen. In 1908 kregen kerk, klooster en pastorie gasverlichting d.m.v. een eigen "gasfabriekje" in een kloosterschuur.
De zusters hielden zich bezig met bewaarschool, lagere school, naaischool en sociaal en charitatief werk, waaronder verzorging en verpleging van oude mensen en later wijkverpleging.
In 1967 werd het bejaardenhuis opgeheven. In 1969 werd het klooster afgebroken. De laatste zusters woonden nog een tijdlang in twee huizen in de Constantijnstraat 6-8, maar vertrokken in 1991 uit Lith.
[bron: nl.wikipedia.org/wiki/Lith_(plaats);
Grepen uit de historie van Lith, G. Ulijn
inv.nr. 47]


r.k. Onderwijs


De r.k. bewaarschool en r.k. meisjesschool van de Zusters Franciscanessen werden sedert 1878 gehouden. In 1920 werd een nieuwe 3 klassige meisjesschool afgebouwd.
In 1924 werd daarbij een nieuwe bewaarschool gebouwd die tot rond 1960 dienst deed.
In 1924 ging de Openbare School, inclusief het gebouw, over in handen van het R.K. Kerkbestuur, zodat per 1 januari 1925 een bijzondere R.K. Jongensschool van start kon gaan. Lambertus Huismans werd hoofd van deze nieuwe school. Deze school werd in jan 1945 vernield door een vliegende bom, maar herbouwd.


[bron: o.m. jaarverslag gemeente Lith 1920]

Patronaat

In 1919-1920 werd aan het Marktveld naast de kerk een patronaatsgebouw gebouwd.
In het patronaat vonden vele verenigingen onderdak, o.m. toneelvereniging 'Kunst na Arbeid' en de in 1955 opgerichte toneelclub "Sint Genesius" en de kerkelijke fanfare Sint Lambertus.
Tijdens de bezetting en bevrijding is het patronaat ook gebruikt voor andere doeleinden.
In later jaren was er de bibliotheek gevestigd, vond er het jeugdwerk plaats en de bejaardensoos.
In 1960 werd het gebouw gerestaureerd en in 1966 kreeg het een eigen beheerder.
De nieuwe verbouwing van het oude patronaat tot gemeenschapshuis vond plaats in 1971.
De Stichting Gemeenschapshuis is opgericht bij vergadering van 24 mei 1971 te Lith.
Het bestuur dat werd gevormd was samengesteld uit alle gebruikers van het gemeenschapshuis dus uit het diverse sociaal culturele veld van Lith. Het scala aan activiteiten dat in dit gebouw plaatsvond omvat o.m. kindervakantieweek, tentoonstellingen, bejaardenwerk, Oranjecomité, jeugdwerk en sport, cursussen etc.
Het kerkbestuur van parochie H. Lambertus verhuurde aanvankelijk het gemeenschapshuis aan de Stichting.
In dec. 1974 werd het parochiehuis verkocht aan de Stichting Gemeenschapshuis. Het wordt dan ook gebruikt als gemeenschapshuis. In mei 1977 wordt het overgedragen aan de gemeente Lith.
Daar speelt zich o.m. hier af de avondvullende programma's van de Lithse Revu.
Dit gemeenschapshuis werd gebroken in 1991, waarna een nieuw werd gerealiseerd.

Zie o.m. het boek: Dorpen aan de rivier, Geffen 2010 bgv de opheffing van Lith en samenvoeging bij Oss.. 120 e.v.
en Maaskronieken 2000, honderjarig bestaan Lambertuskerk

Parochiearchief

We weten dat de H. Lambertusparochie Lith al in de Middeleeuwen bestaat.
Het is jammer dat een belangrijk gedeelte van het parochiearchief wordt vermist.
Aangezien er heden ten dage geen stukken bij het archief aanwezig zijn van vóór 1750 kunnen we vaststellen dat het oudste gedeelte van het parochiearchief verloren moet zijn gegaan.
Het betreft stukken die bij andere, vergelijkbaar oude parochies wel aanwezig zijn, zoals bijvoorbeeld bij de naast gelegen parochie Lithoijen het geval is.
Zo is het doopboek van 1728-1810 rond 1900 in afschrift vervaardigd door pastoor Van Hassem.
Het originele doopboek is niet meer bij het parochiearchief aanwezig.
Bij het parochiearchief is geen verklaring daarvoor gevonden.

VVV - Bezienswaardigheden in Lith


- Sint-Lambertuskerk uit 1900, een neogotische kerk die ontworpen is door Caspar Franssen. Ze bezit zandstenen altaren van Hendrik van der Geld en glas-in-loodramen van Joep Nicolas. Ook is een Loret-orgel.
- Pastorie, uit 1845, vroeger deel uitmakend van de waterstaatskerk.
- Heilig-Hartbeeld door August Falise vervaardigd; in 1927 b.g.v. het zilveren priesterfeest van pastoor Van der Linden geplaatst in de n.o. hoek van het kerkterrein.
- Kapel Maria Moeder van Rust, aan de Mr. van Coothstraat. Het gebouwtje is ontworpen door Jan de Jong en uitgevoerd in de stijl van de Bossche School. De stenen zijn afkomstig van de in 1945 verwoeste hervormde kerk. In de kapel bevindt zich een Mariabeeld van Petrus Roovers, uitgevoerd in geglazuurd grès.
-Het protestantse kerkje uit 1953 is gebouwd op de plaats van het gotische oorspr. r.k. kerkje. Achter deze kerk liggen, in een plantsoen, de funderingsresten van de vroegere Romaanse kerk.

De kerk en het kerkhof van St Lambertus hebben het adres Antoon Coolenplein 3 en zijn beiden rijksmonument.

Pastoors van de Heilige Lambertus, 1300 - nu


circa 13 ? Joannes van Oss
14 ? n.n.
1445-1489 Theodericus de Rethijn
circa 1490 R. de Ruelingen
circa 1545 R. Borman
1564 Goert Walrams van Erp
c 1571-1583 Joannes Colff
circa 1615 Henricus Smits, uit Oirschot
circa 1645 Henricus Allaerts (van Oller?)
1670 Godefridus de Vries
1673-1704 Henricus Clingh/Klink uit Lith
1704-1715 Stephanus Veugths/Vughts uit Haren
1716-1725 Joannes Franciscus van Doorn uit Den Bosch
1725-1754 Henricus Peijmans uit Den Bosch
1754-1797 Henricus Maes uit Maastricht
1798-1818 Henricus van Gerwen uit Geffen
1818-1826 Arnoldus Franciscus Moors uit Vught
1826-1837 Joannes van Kreij uit Geffen

1837-1860 Arnoldus Antonius Kemps uit Boxtel, + 27-04-1860
1860-1891 Cornelius Joannes Sprengers uit Heusden, + 1891
1891-1895 Josephus P. A. Borsten, + 1895
1895-1918 Petrus J. van Hassem
1918-1924 Hendricus J. A. van Hapert
1924-1950 Petrus van der Linden
1950-1966 Henricus Edm. van Laarhoven
1966-1982 Henricus Adriaans
1982-1987 Gerardus Henricus Stegeman
1987-1988 wnd. Bernard Kersten, pastoor van Lithoijen en Teeffelen
1988-1999 W.Th.H. van Luijk
1999-2000 L.J.M. Spijkers waarnemend
1998-2001;
2001-2004 Luc Buyens, pastor; waarnemend
2004-2005 M. Mesch, waarnemend
2006- … S. van der Vinne, ook van Maren-Kessel

Kapelaans van de Heilige Lambertusparochie



1852 / 1855Joannes Henricus van Baar, van Oirschot, naar Vessem
1855 / 1863Cornelius Reijnen, van Wanroij, naar Haren
1856 / 1857Joannes van Iersel, van Udenhout, naar Nuland
1857 / 1859Joannes Amandus Somers, van Oirschot, naar Budel
1859 / 1860Hermanus Willems van Dijck, van Sambeek, naar Wanroij
12-10-1863 / 29-09-1873 Henricus Rovers, (* 08-11-1833) van Megen, naar Volkel
26-09-1873 / 10-03-1874 Franciscus Adr. Leon. Bronsgeest, (* 30-07-1846),
van Haaren, naar Oirschot
27-02-1874 / 19-01-1886 Arnoldus van Grinsven, (* 21-07-1845), van Druten
12-01-1886 / 27-07-1890 Henricus Josephus Claassens, (* 01-05-1865),
van St.Michielsgestel, naar Heusden
13-04-1897 / 30-05-1905 Johannes Josephus Robben, (* 04-11-1869),
van Haaren, naar Nieuwkuijk
18-10-1906 / 19-09-1919 Quirinus Th. Hubertus de Bekker, (*30-09-1879),
van Haaren
06-01-1915 / 19-09-1919J.v.Oorschot, (*14-10-1889)
19-09-1919 / 29-06-1924Everardus Mol, (*09-07-1892)
/Ferd.v. Roosmalen
--1938 /--1943Wilh.v. Lieshout, (*1914)
/--1946Corn. Maas(*1918)
--1946 / 29-12-1950Ant. Reymer, (*26-08-1919)
29-12-1950 / 20-08-1954Adr. v. Loon, (*02-04-1925)
20-08-1954 / 11-05-1956Chr. Strijbos, (*12-01-1929)
25-03-1960 / 12-08--1980Arnoldus Peters, (*09-06-1920)


[bronnen: Schutjes IV, Maaskroniek 1989]

bronnen:
Website BHIC
Wikipedia
Parochie Lith
people.zeelandnet.nl/sjacko/geschiedenis_lith1.htm (kan niet gekopieerd worden)
Maaskronieken:
1990 nr 32, Lager onderwijs in Lith, p. 269-281
1992 nr. 35, De zusters van Lith, p. 367-374
2000 nr. 52, jubileumuitgave wegens 100 jarig bestaan der H. Lambertuskerk Lith