Mijn Studiezaal (inloggen)
288
Huis Stapelen in Boxtel, 1294 - 1879
Inleiding
Historisch overzicht 
Geschiedenis van het huis stapelen en de heren van Boxtel en Liempde
Bouwgeschiedenis *
De heerlijkheden Boxtel en Liempde
288 Huis Stapelen in Boxtel, 1294 - 1879
Inleiding
Historisch overzicht
De heerlijkheden Boxtel en Liempde
Zoals gezegd bij de geschiedenis van de heren van Boxtel en Liempde waren deze twee heerlijkheden afzonderlijke leengoederen die echter al vanaf 1391 in één hand zijn gebleven. Beide heerlijkheden hadden de hoge en lage jurisdictie. Boxtel was duidelijk de belangrijkste van de twee. Vóór 1439 was Boxtel een rijksheerlijkheid, wat inhield dat dit leengoed direct van de Duitse keizer afhankelijk was, dus zonder tussenkomst van de hertog van Brabant. De heren van Boxtel worden ook regelmatig aangeduid als baanderheer en de heerlijkheid Boxtel als baronie. Stapelen was een apart leen, dat - voorzover na te gaan - altijd door de hertog van Brabant beleend is. *
De heren oefenden de gebruikelijke heerlijke rechten uit zoals het jachtrecht en het visrecht. Een belangrijke bron van inkomsten, gezien de talrijke Boxtelse brouwers, vormde de biergruit, naast natuurlijk de gebruikelijke tienden en cijnsen. Ook op kasteel Stapelen zelf was op de binnenplaats een brouwerij gevestigd. *
Een bijzondere heffing was de 'brandschat'. * Ontstaan uit het afkopen door het dorp van plundering door troepen soldaten, ontwikkelde deze afkoopsom zich tot een regelmatige heffing waarvan de inkomsten deels besteed werden aan de voorkoming en bestrijding van brand. Het woord 'brandschat' kreeg daarmee een geheel andere klank.
Door de stichting van het collegiale kapittel van St. Pieter door Hendrik van Ranst, bezaten de heren van Boxtel ook het patronaatsrecht, het recht om de kannuniken van dit kapittel te benoemen. Zij oefenden dit recht uit, ook nadat het kapittel uitsluitend nog mocht bestaan uit protestanten.
Bijzondere rechten genoten de heren van Boxtel ook: zij waren niet verplicht de hertogelijke beden te voldoen, noch om de hertog militair bij te staan. * Ook in de verhouding met de Staten-Generaal behield Boxtel een ietwat eigen positie: ondanks het streven van de Staten-Generaal naar een uniform stelsel van maten en gewichten voor Brabant met centraal aangestelde controleurs, behielden de heren van Boxtel tot in de 18e eeuw het recht om door ijkmeesters die zijzelf aangesteld hadden maten en gewichten te laten ijken. *
Bij het bestuur van het dorp werd de heer bijgestaan door een schout en zeven schepenen. Na circa 1649 heet de schout drossaard, zijn functie blijft hetzelfde. De heer benoemde de schepenen die door de drossaard de eed werden afgenomen. De drossaard zelf werd (op voordracht van de heer) door de Staten-Generaal benoemd. Deze functionarissen deden hun uiterste best de politiek van de Staten-Generaal - uitsluitend magistraten van het protestantse geloof - gestalte te geven. Bij voortduring leidde de toepassing van de ordonnantie op de politieke reformatie tot botsingen tussen de drossaard en de heer op het vlak van beider competentie. *
Bij de Staatsregeling van 1798 * verviel het leenstelsel en de daaruit voortvloeiende rechten werden afgeschaft. Ten onrechte, besloot men later, waren daar ook het jachtrecht, de visserij en het recht op tiendheffing bij. Bij Soeverein Besluit van 16 maart 1814 * werden deze rechten hersteld. Een goed beeld van de bestaande verwarring over dit soort rechten en hun al dan niet afgeschaft zijn bieden de stukken, beschreven onder inventarisnummers 146-148.
Het leenhof van Boxtel
Het archief
Aanwijzingen voor de gebruiker
Bijlagen
207 beschreven archiefstukken
55 gedigitaliseerd
totaal 1.644 bestanden
Inventaris
207 beschreven archiefstukken
55 gedigitaliseerd
totaal 1.644 bestanden
Kenmerken
Datering:
1294-20E EEUW
Vindplaats origineel:
BHIC 's-Hertogenbosch
Categorie:
207 beschreven archiefstukken
55 gedigitaliseerd
totaal 1.644 bestanden