Veldwacht (in Uden tot 1945)

Rond 1850 was er in de steden iets wat op gemeentepolitie leek en op het platteland werkten de veldwachters. Men wilde medio 19e eeuw een nieuw politiekorps voor het platteland oprichten. Dat werd de Rijksveldwacht, opgericht per 1858. Ook in Uden werd vanaf die tijd een rijksveldwachter gestationeerd, later uitgebreid met een tweede die in Volkel zijn standplaats kreeg.

Marechaussee (in Uden : 1846-2007)

Ook de Koninklijke Marechaussee was hoofdzakelijk in de zuidelijke provincies werkzaam. Te Uden vinden vanaf 1819 surveillances plaats en vanaf 1846 is er een marechausseekazerne.
Dit waren bereden manschappen die daardoor een groter bereik hadden dan de veldwachters.
Waar? Op percelen M 772 en K 533, gekocht door gemeente Uden rond 1846 van logementshouder A. A. van de Meulen. Dit pand dat aan de Helenastraat stond werd later genoemd De Roos. Nadat Huize "De Roos" niet meer voldeed aan de eisen van de moderne tijd, werd in de twintiger jaren een nieuwe Marechaussée-kazerne gebouwd. Het nieuwe gebouw stond aan de andere kant van Uden, op de grens van het Buurtschap Zoggel en het centrum, midden tussen de kersenboomgaarden. In 1922 werd dit pand aan de later naar dit gebouw genoemde Kazernestraat opgeleverd en betrokken.


De Koninklijke Marechaussee kwam na de oorlog niet direct terug naar Uden. Maar na de vestiging van de Koninklijke Luchtmacht op vliegveld Volkel achtte men dit wel weer noodzakelijk. Vanaf 1 april 1951 kwam de marechaussee terug naar Uden. Tijdelijke huisvesting werd gevonden in het Patronaatsgebouw van de St Josephkring aan de Odiliastraat te Uden. Een gebouw bestaande uit twee vertrekken dat gedeeld werd met het Wit-Gele Kruis. De marechaussees waren in de kost bij de Kruisheren. De eerste tijd werden de marechaussees de brigade Volkel te Uden genoemd, maar na enige tijd was het weer Brigade Uden. Nog werd daarna enige tijde huize De Roos (opnieuw) als huisvesting gehuurd van de parochie.
In 1965 werd een nieuw brigadegebouw betrokken gelegen aan de Orgellaan, met toegang tot de Rondweg Uden. Reorganisatie leidde tot opheffing van de brigade marechaussee Uden per 2007.

Politiediensten

Zo bestond in 1922 het totale politieapparaat in Uden uit de volgende diensten:
Koninklijke Marechaussee met een opperwachtmeester, een wachtmeester en drie marechaussees; de Rijksveldwacht met een rijksveldwachter; en de Gemeenteveldwacht met twee veldwachters. In totaal dus 8 personen. Beide laatste diensten werden in 1941 (door de bezetter) opgeheven en bij de Marechaussee (geen koninklijke) gevoegd. Na de tweede wereldoorlog kwamen veldwacht en Rijksveldwacht niet terug.

Na de tweede wereldoorlog

Om de openbare orde te herstellen en te controleren, besluit de overheid in november 1945 om een nieuwe politieorganisatie op te richten. Daarin wordt onderscheid gemaakt tussen de gemeentepolitie (voor aangewezen gemeenten) en het Korps Rijkspolitie voor de rest van het land. Het gebouw aan de Kazernestraat heeft ruim vijftig jaar dienst gedaan en vooral de laatste gebruikers, de Gemeente Politie Uden, zullen zeker zonder weemoed terugdenken aan de laatste periode dat zij vanuit dit sterk verouderde bureau hun werkzaamheden moesten verrichten.
(Dit was dus het oude marechausseegebouw aan de Kazernestraat)
Na die oorlog ontwikkelde Uden zich van een eenvoudige plattelandsgemeente tot een welvarend geïndustrialiseerd streekcentrum. Uden kreeg toen het korps rijkspolitie (opgericht 1946), nl. de groep Uden, bestaande uit de rayons Uden en Volkel (met inbegrip van Odiliapeel) en de post Zeeland. Huisvesting vond men eveneens in de marechausseekazerne aan de Kazernestraat. Rond 1970 was er een organieke sterkte van c. 25 politiemanschappen.

Gemeentepolitie (1974-1993)

Per 1 okt 1974 vond overgang plaats naar de instelling van een gemeentelijk politiekorps waarbij de formatie werd opgerekt tot 42 man, meer in overeenstemming met de actuele omstandigheden. De voorlopige huisvesting is voorlopig in het voormalige belastingkantoor aan de Violierstraat. Hoewel de nieuwbouwplannen al een hele tijd gereed zijn, kan er nog geen uitvoering aan gegeven worden, omdat de Ministerie van Binnenlandse Zaken nog geen groen licht geeft. Noodgedwongen verhuist het politie-personeel in 1978 naar de Kazernestraat 1, 3 en 5. Als in 1979 het ministerie laat weten dat de gemeente in aanmerking komt voor een uitkering betreffende de nieuwbouw, kan eindelijk gestart worden. Het nieuwe politiebureau wordt gevestigd aan de Land van Ravensteinstraat / Leeuweriksweg. Verhuizing naar deze locatie vanuit de oude locaties Kazernestraat en Markt 10 vond plaats in juli 1983. Het dienstgebouw annex brandweerkazerne met het adres Leeuweriksweg 2, werd geopend 12 sep 1983.

Regionale politie (1994-2012)

De splitsing gemeentepolitie en rijkspolitie verdwijnt in 1994: na een grote reorganisatie gaan de rijks- en gemeentepolitie op in 25 regionale politiekorpsen en het Korps landelijke politiediensten (KLPD). Elk korps werkt autonoom. Regio Oost-Brabant is dan verdeeld in Noord-Brabant Noord en Noord-Brabant Zuid-Oost. Politieregio Noord-Brabant Noord bestond uit de gemeenten Boxtel, Oss, Uden, Veghel en Vught. De districtenindeling binnen deze politieregio was als volgt:
- I: bureau 's-Hertogenbosch, met steunpunten in Rosmalen en Vlijmen;
- II: bureau Boxtel, met steunpunten in Schijndel en Vught;
- III: bureau Uden, met steunpunt in Veghel;
- IV: bureau Oss;
- V: bureau Cuijk, met steunpunt in Boxmeer.
Daarnaast werden in de meeste gemeenten loketfuncties gehouden op bepaalde uren. Deze situatie duurt tot 1 januari 2013.

Landelijke politie (vanaf 2013)

Per 2013 vormt de politie één organisatie, onderverdeeld in tien regionale eenheden, de Landelijke Eenheid en het Politiedienstencentrum. Voortaan stuurt één korpschef de politie aan. Uden valt sindsdien onder de regionale eenheid Oost-Brabant. Uden heeft van de nationale politie groen licht gekregen voor de bouw van een nieuw hoofdbureau voor de politie van district Maas en Leijgraaf. Het gebouw komt aan de Hockeyweg te staan, op de plek van tennishal De Schaapskooi, en biedt plaats aan zo’n 160 agenten (nieuws mei 2016).

Bronnen en literatuur:

- https://www.politie.nl/over-de-politie/organisatie---geschiedenis.html

- orgaan heemkundekring Uden, Sprokkelingen 2001-2002
- archiefblok 7668, Gemeentepolitie Uden 1970-1993, dossiers inv.nrs. 2, 5
- De Koninklijke Marechaussee in Uden, door Jan Bakker, Udense Geschriften deel 5.
- BD, mei 2016