Aanvang kerstening gebied Uden

Het Christendom kwam tegelijkertijd met de Frankische veroveringen en bestuursvestiging gedurende de 8ste eeuw naar de lage landen. "Met de komst van het Christendom kwamen op verschillende plaatsen kapellen en kerkjes, die ertoe leidden, dat omliggende gehuchten zich aaneensloten tot parochiegemeenschappen.
Uit deze parochies ontstonden dan vaak weer de dorpen, die nog steeds voor een groot deel de woonstructuur van ons gewest bepalen". Over het parochieleven in deze periode weten we niet veel. Het merendeel van de kerken was als eigenkerken in handen van lokale heren. Het culturele leven was nauw verbonden met de centra van kerkelijke en wereldlijke macht.

[bron: Heesters en Rademaker, p 33-34
Geschiedenis van Brabant van het hertogdom tot heden, diverse redacteurs, Zwolle, 2004, p 36 en p. 56]

Eerste parochiekerk

De bouw van de eerste parochiekerk te Uden dateert vermoedelijk van eind 13e eeuw, begin 14e eeuw. De parochiekerk is gewijd aan Sint-Petrus stoel van Antiochië en er waren kerkklokken daterend van 1300 (O.L. Vrouw), 1443 (St Pieter) en 1484 (Jezus Nazarenus).

De kerk werd in de loop van de tijd voorzien van de nodige ornamenten, een orgel en 7 altaren.


In 1571 deelt Bisschop Metsius van Bisdom 's-Hertogenbosch tijdens een synode Uden en Ravenstein in bij het dekenaat Oss.
Godsdienstvrijheid verkrijgt Uden in 1631 als onderdeel van het Land van Ravenstein.
[bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Uden_(plaats)]
In het schetsenboek van Hendrik Verhees staat op p. 89 een tekening daterend uit 1801 van de Udense parochiekerk in alle glorie.
[bron: Schetsenboek, bewerkt door J. van Laarhoven, Merlijn Den Bosch 1975. Zie bijgaande afbeelding]

Patroonheilige

H. Petrus (ook Kefas) Apostel. Feestdag 16 januari (Oosterse kerk) en ook feestdag 1 augustus (Westerse kerk). De Petrus Banden betreffen hier de ijzeren kettingen waarin Petrus geboeid zou hebben gezeten toen hij door Herodes gevangen was genomen (Hand.12,07). Deze kettingen werden door vrome christenen bewaard en vereerd en zouden zelfs wondermacht bezitten. Later werden ze door patriarch Juvenalis van Jeruzalem geschonken aan de verbannen keizerin Eudokia van Constantinopel, die te Jeruzalem verbleef.

Stoel van Antiochie

Het tweede deel van de Handelingen van de Apostelen vertelt voornamelijk hoe Paulus het christendom onder de heidenen verkondigt. Toch is het Petrus die het eerst een heiden, Cornelius, tot Christus brengt (Handelingen 10). Na de verhuizing uit Jeruzalem vestigde hij zijn zetel in de Syrische stad Antiochië. Het feest van Petrus’ Stoel te Antiochië gedenkt Petrus’ werkzaamheid als bisschop (prediker) in de toenmalige hoofdstad van van de Romeinse provincie Syrië. Tegenwoordig ligt Antiochië op Turks grondgebied en de stad heet thans Antakya.
Weer later ging Petrus naar de hoofdstad van het Romeinse Rijk, Rome.

Sint Petrus' Stoel te Rome

Feestdag 22 februari.
In Rome onderging Petrus in het jaar 67 na Chr. de marteldood. Zijn opvolgers, sinds de 5e of 6e eeuw ook paus genoemd, zetelen dus op de stoel van Petrus, de eerste der apostelen.
Het feest dat Petrus zich als bisschop vestigde in Rome, wordt al gevierd sinds de 4e eeuw.
[bron: http://www.heiligen.net/heiligen/02/22/02-22-0040-petrus.php?TERMS=+stoel +in +antiochie]
http://www.religieuserfgoed.nl/dag.aspx?ID=84]

Een nieuwe parochiekerk

De eerste middeleeuwse H. Petruskerk van Uden raakte op zondag 4 april 1886 door onbekende oorzaak in brand en liep daarbij grote schade op. Men heeft kort daarop in een nog bruikbaar gedeelte van de kerk de misdiensten hervat, maar stond toen voor de keus om de oude kerk te restaureren of een nieuwe te bouwen.
Na lang wikken en wegen besloot men tot het laatste.
Gedurende de jaren 1887-1890 vond de bouw plaats van de tweede Udense Sint Petruskerk.
De plek van die nieuwe kerk was ditmaal een heel eind verder en gelegen langs de huidige Kerkstraat. Onder leiding van architect Carl Weber en pastoor Spierings kwam er een mooie koepelkerk tot stand. Deze werd in gebruik genomen en gewijd op 13-14 april 1890 door bisschop Godschalk van Den Bosch.
Andere koepelkerken van Weber staan in Geldrop, Lierop, Raamsdonk en Zevenbergschenhoek
De Udense kerk is een driebeukige kruisbasiliek in neo-romano-gotische trant met achthoekige kruising, waarop een hoge koepeltoren. Slanke achthoekige torens ter weerszijden van de voorgevel. Het plafond aan de binnenzijde van de koepel is beschilderd met het Lam Gods.
Een tweeklaviers orgel met vrij pedaal en pneumatische tractuur gemaakt door T. Nöhren in 1906. In 1970 door de firma Verschueren voorzien van een elektrische tractuur die niet onder de bescherming valt.
[bron: http://rijksmonumenten.nl/monument/35829/st.+petrus++stoel+van+antiochie/uden/]

Nieuwste ontwikkelingen

Sinds 2008 is deze grote, zeer monumentale, kerk opnieuw de centrale parochiekerk in Uden, na opheffing van drie in de 20e eeuw ontstane Udense parochies en sluiting van de nieuwe kerken: de H. Geest in 1993; de H. Pius X en de St. Paulus beide in 2008.

Zie voor afbeeldingen van buiten en van binnen de kerk: http://www.reliwiki.nl/index.php?title=Uden,_Kerkstraat_24_-_St._Petrus_Stoel_te_Antiochi%C3%AB

Pastorie

De oude pastorie met strodak stond op de hoek waar de Herpenstraat nabij het oude kerkplein. Of dit ook de eerste pastorie van Uden betrof is niet bekend. Helaas is van deze priesterwoning geen afbeelding bekend.
Een aantal jaren voor de fatale kerkbrand van 1886 was in 1883 een nieuwe pastorie gebouwd aan de Kapelstraat.
Deze pastorie is later, vanaf 1909, afgestaan aan de zusters Franciscanessen die vanuit Veghel dit pand als klooster betrokken, hoewel de verkoop eerst in 1921 plaats vond.
Gedurende 1908 vind de bouw plaats van een nieuwe pastorie, naast de tweede H. Petruskerk aan de Kerkstraat. Pastoor A. Spierings neemt daar voor het eerst zijn intrek.

Fuseringen

Op 1 januari 2003 zijn alle Udense parochies samen gaan fuseren tot de Pastorale Eenheid Uden (PEU). De toenmalige Parochies Pius X/H.Geest en H.Paulus en St.-Petrus werkten daarin samen en hebben dan nog maar één pastoor met één pastoraal team.
Sinds 2008 is de monumentale H. Petruskerk opnieuw de enige parochiekerk van Uden, na de fusering van drie in de 20e eeuw ontstane Udense parochies en sluiting van de nieuwere kerken: de H. Geest in 1993; de H. Pius X en de St. Paulus beide in 2008.

Op 12 juni 2011, eerste pinksterdag, is met een nieuwe fusie de vernieuwde Petrusparochie van start gegaan. In die parochie gaan die van Uden, Volkel, Odiliapeel, Boekel, Venhorst en Zeeland samen onder één pastoraat.

Kapelaans van de St. Petrusparochie

De tweede kapelanie is in 1815 en de derde in 1840 opgericht. Ten einde in het bestaan der kapellanen te voorzien, zijn hen bij besluit van 25 april 1818 en van 25 october 1823 drie beneficiën toegekend.

Lijst van kapelaans

16 . . Joannes Bresser, in doopregister van Veghel op 30 augustus 1662 vermeld
1692 Theodorus Bauman
1722 Franciscus Pieck - 1732 kapelaan Schaijk
17 .. Arnoldus Mathias Douvens heet in het doopregister van Geinen den 26 januari;
1750 kapellaan van Uden
1755 Mathias van den Brand van Zeeland, 1763 kapelaan Zeeland
1763 Sebastianus van Dueren van Herpen-1767 rector Overlangel
Vóór 1772 werd de pastoor in Zijne uitgestrekte bediening door de beneficiaten en vooral door den rector van St. Geurgins en Sebastianusaltaar ondersteund
1772 Gerardus Aldenhuijzen - 1796 pastoor Schaijk

1796 Cornelius van de Kerkhoff van Ravenstein
1813 Joannes van der Sanden van Boeket- 1815 p. Uden

1815 Antonius Henricus Pulsers van Uden 1818 pastoor Velp
1815 Joan. Franc. van der Putten van Uden - 1819 pastoor Zeeland

1818 Antonius Verkuijlen van Uden - 1827 pastoor Haren
1822 Lambertus van der Borgt van Boeket, 1831 pastoor Uden
1827 Cornelius van den Brand van Zeeland, -- 1833 afstand
1831 Petrus van der Heiden van Schaijk - 1839 afstand
1833 Antonius v: Hoogstraten v. Zeeland - 1850 pastoor Afferden
1839 Antonius van den Brand van Zeeland- 1842 pastoor Zeeland
1839 Joannes van de Laar van Beek en bonk- 1845 kapelaan Sambeek
1842 Joannes Thomas van de Burgt van Uilen - 1854 pastoor Wamel
Joannes is oudere broeder van Franciscus Petrus van de Burgt sedert 1854 president van het seminarie te Rijsenburg

1842 Henricus Kluiskens van Uden
1845 Joannes Barten van Beers- tot 27 mei 1848, Joannes, oudere broeder van Henricus Barten pastoor van Herpen, werd in 1841 eerst assistent te Cuijk en weldra kapellaan te Leeuwen, en het volgende jaar te Mill

1848 Franciscus Manders van Caijk - 1852 kapelaan Boekel

1850 Henr. Hugo van Elk van Leeuwen - 1864 pastoor Beuningen
1852 Wilh. Franc. Aloijsius Smits v. Ravenslein - 1854 kruisheer
1854 Jacobus Eisen van Deest - 1855 pastoor Groesbeek
1854 Joannes Andreas Franciscus Lips van Waspik - 1858 professor Haaren

1855 Joannes Godefridus Swane van Waalre - 1855 assistent Nederwetten;
Swane werd in 1844 kapellaan te Leende en in 1851 assistent te Nederwetten
1856 Antonius Kemps van Oirsehot is geboren 11 dec 1829
1858 Franciscus Jansen van Oss - 1861 kapelaan Oeffelt.
Jansen was in 1852 assistent te Beek en Donk
1861 Antononius Joannes Henricus van Roosmalen van 's Bosch
1864 Joannes Baptista Panken van Duizel, geboren 5 jan. 1837 en kapellaan te Stratum 1861,
is broeder van Theodorus Ignatius Caspar Panken geboren 2 november 1832,
die in 1853 als Jesuit naar Amerika vertrok en in 1870 met de beroemde pater de Smet de ruwe volkstammen bezocht
1869 Joannes Baselmans van Meerveldhoven - 1873 rector Birgittinessen

1874 Petrus van den Hurk van Som, geb. in 1846, was in 1872 kapelaan te Rosmalen

1876-1894 1e kap. L.W. Strijbosch

1881-1892 3e kap. H.J.H. de Beer

1884-1891 2e kap. J.J. Vogels

1891-1899 2e kap. L.C.A. van Dun

1892-1896 3e kap. A. Dobbelsteen

1894-1896 1e kap. A. Rovers

1896-1900 3e kap. H. Verwaaijen

1896-1904 1e kap. F.A.B. van Baars

1899-1902 2e kap. J.P.J. Strijbosch

1900-1909 3e kap. H.J. Claassens

1902-1910 2e kap. W.J. van den Hout

1904-1908 1e kap. J.M.C. van Overbeek

1908-1914 2e kap. L.E.G.A. Moonen

1909-1914 3e kap. J.P. Wolters

1910-1913 2e kap. M. Wassenberg

1913-1919 2e kap. J.C. van de Sande

1914-1922 1e kap. P.C. Karsmakers

1914-1915 3e kap. H.F. Heezemans

1915-1917 3e kap. E.J.J. Kocken
1917-1919 3e kap. T.S.C.A. Matthijsen
1919-1930 2e kap. A.J.E. v. Mackelenbergh
1921-1938 3e kap. L.J. Docussen OSC (ass.)
1922-1927 1e kap. L.C. van Berkel

1927-1934 1e kap. W.H. Brekelmans

1931-1931 ass. P. Coenen S.V.D.
1931-1933 2e kap. W.J.A. van Haaren
1933-1939 2e kap. L.W.J.M. Pessers
1934-1936 1e kap. J.G.H.A. Ras
1936-1945 1e kap. W.C. Quinten
1938-1948 3e kap. J.J.A. Scheerder OSC (ass.)
1939-1941 2e kap. J.F.M. Verschuuren

1941-1950 2e kap. A.J. Vromans

1945-1946 1e kap. J.I.M. Hettema

1946-1951 1 kap. C.S. Janssens

1949-1952 3e kap. W.J.M. Jurriens
1950-1957 2e kap. T.C.J.M. van Huijgevoort
1951-1962 1e kap. H.P.J.B. Mutsaers

1952-1953 3e kap. A.J.J. Ooms
1953-1959 3e kap. J. Michelberger

1957-1958 2e kap. A.J. Vromans
1958-1959 2e kap. F.H.J. Schreuder (leraar LTS)
1959-1968 3e kap. F.E.G. Lingg
1961-1966 ass. J.T.A. Deveer (leraar LTS)
1962-1963 1e kap. A.J.M. Maas
1966-1969 ass. J.G. Schrage assump (leraar LTS)

1969-1971 ass. F.L. Veld pater
1968-1974 kap. M.N. Goyaerts
1973-1973 ass. G.M. Bisschop Mill-Hill

1973-1980 kap. W.J. Jans S.V.D.

1980- ass. A.C. de Jager O.S.C.
2004-2012 kap. T. Corstjens
-2011 Marcel Dorssers, pastoor te Waalwijk
Alain Holvoet
Schaapman

Openbaarheid van het archief

Volgens de verklaring van overbrenging is het archief na het bisschoppelijk besluit van 30 jan 1991 naar de openbare archiefbewaarplaats te Veghel overgebracht. Na de fusie met het Rijksarchief in 's-Hertogenbosch is het archief in 2007 verhuisd naar de nieuwe dependance in Grave, waar ze zijn te raadplegen. In januari 2017 is het archief verhuisd naar de vestiging 's-Hertogenbosch.
De archivalia ouder dan 75 jaar zijn openbaar.
De archiefstukken tussen de 50 en 75 jaar oud zijn openbaar na verkregen toestemming door de archivaris-beheerder en de bisschoppelijk archivaris.
De overige archiefstukken zijn niet openbaar.

Literatuur

- 100 jaar St. Petrus Uden, 1890-1990, gedenkboek samengesteld door Paul Smeets