Totstandkoming ziektekostenverzekering voor ambtenaren 1)

In 1941 komt voor het eerst een verplichte collectieve ziektekostenverzekering tot stand. In dat jaar wordt het Ziekenfondsbesluit ingevoerd voor werknemers in loondienst met een inkomen beneden de zogenaamde welstandsgrens. Ambtenaren vallen echter buiten de werknemersverzekeringen en moeten daarom zelf voor een ziektekostenverzekering zorgen of de volledige kosten voor ziekte zelf dragen. Na de Tweede Wereldoorlog is de toenmalige regering aanvankelijk van plan ook een geneeskundige voorziening voor het gehele overheidspersoneel te treffen. Dat blijkt echter niet haalbaar en verschillende overheidsorganisaties gaan voor het eigen personeel een ziektekostenregeling treffen.
De afdeling Limburg van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten besluit op 4 mei 1950 tot het instellen van een commissie voor het ontwerpen van een geneeskundige regeling voor de verzorging van gemeenteambtenaren in Limburg. Zij nemen het standpunt in dat de regeling ook moet gelden voor gepensioneerden, wachtgelders en voor weduwen van ambtenaren. De regeling moet uitgaan van het verrichtingenstelsel en deelnemers (verzekerden) moeten een gering deel van de kosten zelf dragen. Dit initiatief wordt naar landelijk niveau getild met de instelling van een Commissie-Ziektekostenvoorziening door het toenmalige Centraal Orgaan voor gemeenschappelijke behandeling van gemeentelijke personeelsaangelegenheden van de VNG. Het rapport Ziektekostenverzekering, een uitgave van de blauwe reeks van het Centraal Orgaan voor gemeenschappelijke personeelsaangelegenheden uit 1952 is het eindrapport van deze commissie. 2) Het Limburgse initiatief staat model voor de door de commissie voorgestelde regeling voor al het gemeentepersoneel in Nederland.

Er wordt gekozen voor een gemeenschappelijke regeling per provincie waarbij een openbaar lichaam wordt ingesteld, met een paritair bestuur, bestaande uit vertegenwoordigers van aan de regeling deelnemende gemeenten uit de betreffende provincie en van de bonden van overheidspersoneel. De Instituten Ziektekostenvoorziening voor Ambtenaren (IZA) in de provincie…. (naam provincie), zoals ze worden genoemd, zijn tot stand gekomen na 1952 en voor 1956. In de daaropvolgende 20 jaar heeft de oorspronkelijke regeling zich ten aanzien van de soorten verzekerde zorg flink uitgebreid, waardoor deze goed aansluit op de financiële omstandigheden en geneeskundige behoeften van de deelnemers (de verzekerden). Tussen de verstrekkingenlijst van het ziekenfonds en de vergoedingenlijst van het IZA ontstaan daardoor verschillen op bijvoorbeeld het gebied van tandheelkundige hulp, medische kunst- en hulpmiddelen en genees- en verbandmiddelen. Het systeem van de IZA-regeling is gebaseerd op eigen verantwoordelijkheid van de deelnemer. De vraag naar medische zorg wordt door de bijbetalingen in positieve zin beïnvloedt, omdat het de onnodige vraag naar medische zorg voorkomt.

Alle IZA’s, opereren zelfstandig. Er is een overkoepelende organisatie, de landelijke Adviescommissie IZA’s, later genoemd het Gemeenschappelijk Adviesorgaan IZA’s (GAO), waarvan de activiteiten zich voornamelijk beperken tot overleg over verzekerings-voorwaarden en premieniveau. In de uitvoering van de verzekering zijn de regionale IZA’s autonoom. Tot april 1993 bestaan er 10 IZA-Regelingen, namelijk IZA-Limburg, Noord-Brabant, Zeeland, Zuid-Holland, Utrecht, Noord-Holland, Friesland, Groningen/Drenthe, Overijssel/Flevoland en Gelderland. Ieder IZA kent een eigen uitvoeringsapparaat met uitzondering van Zuid-Holland en Zeeland; de uitvoering van beide regelingen is door Zeeland uitbesteed aan het kantoor van IZA-Zuid-Holland.
De IZA’s Groningen/Drenthe en Overijssel/Flevoland hadden vanaf het begin al een gezamenlijk bestuur en daarmee ook een gezamenlijke uitvoering.
Bij de verschillende regiokantoren vindt de uitvoering plaats van zorgkosten, de verzekerdenadministratie, de premie-incasso en de medische en zorginhoudelijke beoordeling. Daarnaast worden vanuit de regionale kantoren de contacten onderhouden met de regionale zorgaanbieders.

IZA-Noord-Brabant

Op 1 juli 1953 is IZA Noord-Brabant na veel vergaderen opgericht. Bij de start sluiten 9 gemeenten zich aan met een totaal van 2246 deelnemers. Dit aantal groeit aanzienlijk in de loop der jaren. De eerste vier gemeenten zijn Oudenbosch, Stiphout, Oirschot en Veen. Eind 1953 zijn er al 63 toegetreden gemeenten met 3898 deelnemers en 14726 verzekerden. Vanaf 1958 breekt een tijd van grote tekorten aan waardoor het premiepercentage moest stijgen. Zo is er in de jaren 60 een stijging geweest van 560%. Toch stijgt het aantal deelnemers nog steeds; in 1973 bereikte het premiepercentage het hoogtepunt van 8.7%. In 1975 wordt het bestaande onderkomen te klein en wordt begonnen met nieuwbouw aan de Eekbrouwersweg 10 te ’s-Hertogenbosch.


Opheffing provinciale IZA-regelingen en totstandkoming IZA-Nederland

Er zijn begin jaren ’90 twee redenen om de IZA's met elkaar te laten fuseren tot één landelijke verzekeraar: ten eerste de voorgenomen stelselwijziging volgens het plan-Simons en de daarmee gepaard gaande noodzaak tot schaalvergroting; ten tweede het plan van de overheid om de ambtenaren onder de sociale werknemersverzekeringen te brengen.
In dat perspectief lijkt er geen plaats voor een publiekrechtelijke regeling als de IZA-regeling. Besloten werd de IZA’s voor te bereiden op competitie met andere verzekeraars in een privaatrechtelijke situatie. In 1987 wordt er door de verschillende kantoren het convenant getekend voor financiële en bestuurlijke samenwerking. Op 1 juni 1993 fuseren de regionale IZA’s tot één IZA Nederland met 9 regiokantoren.

Noten

1) bron: Verslag ‘Ziektekostenvoorzieningen voor ambtenaren’, een doctoraalscriptie voor bestuursrecht en sociaal verzekeringsrecht door H.P.H.M. Teunissen, 1982, archief regiokantoor IZA Gelderland.
2) Dit document is opgenomen in de inventaris van IZA Nederland (Nationaal Archief).
3) Bron; Drs. J.W.C. van Casteren, Afscheid na 40 jaar, 1953-1993, herinnering aan (bijna) 40 jaar ziektekostenregeling voor gemeente-ambtenaren in Noord-Brabant, ’s-Hertogenbosch, 1993.