skip naar content skip naar hoofdnavigatie spring naar service navigatie
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman Bhic
Menu
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman Bhic

Archieven

5034 Dorpsbestuur Berlicum, 1567-1810

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
Historisch overzicht * 
Het dorp Berlicum en Middelrode
5034 Dorpsbestuur Berlicum, 1567-1810
Inleiding
Historisch overzicht1
Het dorp Berlicum en Middelrode
Berlicum is een groot ende goet Dorp..... ende leijt seer plasantich op de Riviere de Aa, die in dit neder-eijnde een schoone ende Vischrijke Riviere is, ende leijdt hier op de seize een groote watermoelen ende liggen bierwel sloten ofte wooningen van edelen, daar in voortijden gebouw. * 

Berlicum was in die tijd inderdaad een vrij groot dorp, zowel qua oppervlakte, als qua inwonertal: in 1697 telde het 1567 inwoners. *  Dit liep op tot 1745 inwoners in 1725, *  waarna het terugliep tot 1608 inwoners in 1798. *  Parallel met deze bevolkingscurve liep de toename van behoeftige mensen: in 1697 waren dat er 176, in 1725 was het opgelopen tot 511 inwoners. De verarming van de bevolking was in die jaren een algemeen verschijnsel. In verband met de voortschrijdende verarming was het ook logisch, dat het schepencollege, daartoe aangezet door de protesterende armmeesters, in 1700 een resolutie uitvaardigde, waarin er met klem op werd gewezen, dat alle nieuwe inwoners een "borgbrief" bij zich moesten hebben, waarin de schepenen en armmeesters van het dorp of de stad, waar de nieuwe inwoners vandaan kwamen, zich borg stelden voor die inwoners, zodat ze bij verval tot de armenkas niet ten laste kwamen van de armenkas van Berlicum, maar die uit hun vroegere woonplaats. Wanneer nieuwe inwoners geen borgbrieven bij zich hadden, dienden ze Berlicum te verlaten, tenzij er zich twee inwoners van Berlicum bereid verklaarden hen bij verval tot de armenkas te onderhouden. *  Dit veranderde echter weinig aan de situatie en in 1716 en 1727 moesten de schepenen en de armmeesters deze resolutie met klem herhalen. * 
De oudste vermelding van Berlicum in archivalische bronnen stamt uit 1240: het kapittel van Oud-Munster te Utrecht verkoopt zijn tiendrechten over goederen in en rond Berlicum aan de abdij van de Norbertijnen te Berne, plus het patronaatsrecht over de parochie van Berlicum. *  In 1638 vond de prelaat van de abdij van Berne het nodig om een beter en compleet overzicht te krijgen van alle tiendplichtige landerijen onder Berlicum en hij liet landmeters de grond in en rond het dorp opmeten. *  In 1641 bleek, dat er te weinig betaald werd aan de abdij en dit gaf aanleiding tot een diepgaand onderzoek. *  Hierbij was ook Schijndel betrokken. Aan de hand van enkele getuigenverklaringen bleek, dat de grens tussen de tienden van de twee genoemde dorpen liep van de Heeswijkse dijk, via de Nonne-Bossche-hoeve en het Viergemaelveltke tot aan de toren van Sint-Michielsgestel. * 
In een gelijktijdig geschil tussen Berlicum en Schijndel bleek deze lijn ook de scheiding te zijn tussen de gebieden, waarover de twee dorpen belasting ophaalden. Tevens bleek, dat Middelrode, de Gewatse hoeve en het Nieuwveld sinds memorie van menschen onder de jurisdictie van Berlicum vielen. Pas in 1647 schikte ook Schijndel zich hierin, toen de Raad van Brabant zich hierover uitsprak en Berlicum in het gelijk stelde. * 

Er waren meer conflicten met de buurgemeenten: Reeds in 1602 ruziede Berlicum met Den Dungen over belastingen. Enkele bewoners van Den Dungen bezaten en/of gebruikten landerijen onder Berlicum, maar wilden daarvoor geen belasting betalen. In 1602 werd wel een regeling getroffen, maar deze had weinig effect. In 1635 laaiden de moeilijkheden weer hoog op. Beide dorpen kwamen tot een overeenkomst, "het accoord met Den Dungen", waarin gesteld werd, dat de betrokken inwoners van Den Dungen een eenmalige som stortten als betaling van de achterstallige belasting; tevens kwam men overeen, dat de inwoners van Den Dungen voortaan meebetaalden in de Berlicumse dorpslasten, maar onder soepelere voorwaarden. Dit alles zou verantwoord worden in de rekeningen van de "Dungense bede". * 
In 1639 waren er weer moeilijkheden met Schijndel en wel over de schouwvoering (het toezicht op wegen en waterlopen) over de Loopgraaf, een zijriviertje van de Aa, dat lag tussen Berlicum en Den Dungen tot aan het Sporcx-bruggetje onder Schijndel. Schijndel claimde de schouwvoering over de Loopgraaf en protesteerde tevens tegen de aanleg door Berlicum van een nieuwe weg langs de Loopgraaf. Tijdens het onderzoek door beide dorpen ingesteld, bleek, dat alle grond, waarop de nieuwe weg was aangelegd, onder jurisdictie van Berlicum viel. * 
In 1672/73 werd de betrekkelijke rust in Berlicum verstoord door een Frans leger, dat zich onder bevel van de Prins de Condé op de velden bij Heeswijk, Dinther en Berlicum legerde en veel schade toebracht aan de gewassen en de huizen. In 1693 zou het weer zover gekomen zijn, ware het niet, dat Berlicum een op handen zijnde Franse plundertocht wist af te kopen met f 4.000,-. * 

Vanwege de geregelde inkwartiering van Staatse troepen in en rond Berlicum vaardigde de schepenbank in 1698 een reglement uit, waarbij aan herbergiers en particulieren een vergoeding gegeven werd voor ingekwartierde soldaten; hoe hoger de rang was, hoe hoger de vergoeding. *  Deze regeling werd herzien en uitgebreid in 1709 *  en in 1712. *  Ook tussen 1704-1707 werden de inwoners van Berlicum ingeschakeld bij militaire acties, zoals munitietransporten en het beschikbaar stellen van paarden, wagens, stro en andere benodigdheden voor de troepen. * 
In 1719 brak er een epidemie uit onder het rundvee en er werden direct maatregelen getroffen: besmet rundvee mocht niet in - of uitgevoerd worden; pas wanneer de eigenaar een gezondheidsverklaring kon overleggen, mocht het rundvee verkocht worden. Dit werd in 1720 weer ingetrokken. * 
In 1716 waren er al controleurs aangesteld *  en in1732 moest men vanwege de ernst van de situatie een nieuwe controlecommissie instellen. *  In datzelfde jaar werd er vooral ten behoeve van de armen onder de Berlicumse bevolking een chirurgijn aangesteld. * 

Teneinde brand te voorkomen werd in 1727 een verbod uitgevaardigd vlas te bewerken binnen een straal van 20 roeden (ruim honderd meter) van gebouwen. *  In 1732 bleek bij een inspectie van alle bierbrouwerijen en bakovens, dat deze zeer brandgevaarlijk waren en de aanschaf van twee emmers, een ladder en een vuurhaak werd dan ook verplicht gesteld. * 
De heerlijkheid Berlicum en Middelrode
Bestuursorganisatie
Belastingen en financiële dorpsadministratie
Verantwoording van de inventarisatie
Aanwijzingen voor de gebruiker
Bijlage: literatuur

Kenmerken

Datering:
1567-1810
Vindplaats origineel:
BHIC 's-Hertogenbosch