DTB Ned. Herv. = Burgerlijke Stand?

Een rechtsgeldige huwelijk kon zowel voor de dominee van de Nederduits Gereformeerde Gemeente als voor de schepenbank worden gesloten in plaatsen die onder de republiek der Zeven Verenigde Nederlanden vielen. Dat is een groot deel van het huidige Nederland, maar in Limburg waren er maar enkele delen waar den Haag het voor het zeggen had. In de rest gold het katholiek huwelijk als wettig huwelijk.

In wezen zijn alle DTB-boeken voorlopers van de Burgerlijke Stand, alleen zijn zij met een ander doel opgemaakt. Ze heten in archieftaal dan ook retro-akten van de Burgerlijke Stand. Bij het ontstaan van de Burgerlijke Stand moesten de kerkgenootschappen hun boeken overdragen aan de burgerlijke gemeenten.

Dat het katholiek huwelijk in Mheer werd voltrokken en het "burgerlijk huwelijk" in Gulpen kan er op duiden dat Mheer onder de Nederduits Gereformeerde Gemeente van Gulpen viel.

Ik kom ook wel eens teksten bij schepenbanken tegen waarin de ondertrouw wordt opgetekend, en dat een tijdje later staat vermeld dat men in de huwelijkse staat was ingezegend.
Ik neem aan - nu er in zo'n situatie geen dominee om de hoek kwam kijken - dat in feite het wettelijk huwelijk werd beklonken in de kerk ten overstaan van de pastoor.
Is het dan ook niet aannemelijk, dat er - in de plaatsen waar de ondertrouw voor de dominee moest plaatsvinden in plaats van voor de schepenen - het huwelijk ook door de pastoor 'wettelijk' gemaakt werd en dat hij daarvan kond deed aan het bevoegde gezag (in dit geval dan de dominee)?

In de Republiek was een huwelijk voor de pastoor geen wettig huwelijk. Voor het wettig huwelijk kon men kiezen tussen dominee en schepenen.

@Egbert
Ik begrijp dat jij ervan overtuigd bent, dat men strikt in de leer was.
Gewoon een vraag, niet als discussie, hoe zie je dan de zinsnede 'in de huwelijkse staat ingezegend' bij de schepenen, wetend dat er geen dominee aan te pas gekomen is, maar wel een huwelijksvoltrekking ten overstaan van de pastoor.
De schepenen zegenen toch niks in?!

Bedankt Egbert en Maurice voor de reacties ...

Ik zal even beschrijven wat Regis de La Haye hierover schrijft: In de Staatse delen van de Landen van Overmaas gold sinds het midden van de 17e eeuw het "Egtreglement". Dat hield in dat men ten overstaan van de schepenbank of een gereformeerde predikant moest trouwen. De aantallen die voor een schepenbank zijn getrouwd zijn te verwaarlozen, maar de inwoners van de Staatse gebieden moesten wel voor een dominee trouwen.

Met dat in gedachte zal de dominee in Gulpen het wel druk hebben gehad, omdat hij naast zijn eigen gemeente ook nog eens veel van de katholieken onder zijn hoede moest nemen als het ging om huwelijken.
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/40/Overmaas-voor-1785.png

Je ziet ook dat de huwelijken in het begin wel uitgebreid beschreven werden, maar naderhand uit niet meer dan 1 regel bestonden.

Zoals Maurice het beschrijft, dacht ik er ook over: er werd een ondertrouw opgetekend en daarna staat in een regel onderaan dat het huwelijk ook daadwerkelijk heeft plaatsgevonden op een bepaalde datum. De vraag is dan: staat dat ene regeltje gelijk aan een huwelijksplechtigheid (in dit geval voor een dominee, omdat die het ook noteerde) of is het maar een formaliteit?
Ik kan me dat laatste moeilijk voorstellen, omdat er dan in feite geen plechtigheid is geweest terwijl juist de Protestante rite rechtsgeldig was.

Dat men er daarna nog eens naar de parochie van de bruid(egom) ging en daar alsnog een katholiek huwelijk sloot, zal vanwege hun katholieke geloof zijn geweest. Maar juridisch gezien zal het weinig belang hebben gehad.

Mijn antwoord heeft weinig met mijn overtuiging te maken.

Men trouwde (een uitzondering daargelaten) of voor de dominee of voor de schepenbank om rechtsgeldig getrouwd te zijn. De dominee noteerde alleen die huwelijken die hij zelf had ingezegend.

Dat de schepen de formulering "inzegenen" gebruiken zou ik niet zo letterlijk nemen. Je ziet ook manieren van optekenen, zoals: "hebben den trouw gesolemniseert" of "Naer voorleesens vant formulier daer toe staende in den H. Echten staat bevestight". De schepenen fungeerden in het geval van trouwen als een verlengstuk van de overheid die bepaald had dat de Nederduits Gereformeerde Kerk de publieke kerk van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was.

Het echtreglement van 1664 spreekt ook over "het inzegenen in den echten staet". Men moet compareren voor de magistraten of de predikant. Ook toen had men dus de keus.
Er stonden behoorlijke boetes op het niet naleven van dit reglement.

Het echtreglement van 1796 bepaalde dat huwelijken altijd voor de burgerlijke overheid moeten geschieden en dat ieder daarna zijn huwelijk door een kerkelijk persoon of geestelijke van zijn gezindheid kan laten inzegenen.

Mijn vraag is nog steeds niet beantwoordt: staat dat ene regeltje gelijk aan een huwelijksplechtigheid (in dit geval voor een dominee, omdat die het ook noteerde) of is het maar een formaliteit?

Artikel 27 van het echtreglement van 1664 schrijft voor dat "de solemnisatie van 't houwelijck sal gedaen werden ter plaetse der gedane inschrijving. Je mag dan verwachten gezien de ondertrouw voor de dominee in Gulpen heeft plaatsgevonden, dat ook het huwlijk daar heeft plaatsgevonden. Dat diende te gebeuren tussen zonsopgang en zonsondergang. De pastoor mocht pas tot trouwen overgaan als het wettig huwelijk had plaatsgevonden, tenminste in gebieden die onder de Staten Generaal vielen. Gulpen hoorde tot Staats-Overmaas, Mheer behoorde daar niet onder.

Ik denk dat het echtpaar die vijfde december na het huwelijk voor de dominee, dat waarschijnlijk niet meer dan een formaliteit zal zijn geweest, naar Mheer getogen zijn voor het kerkelijk huwelijk. Dat was dan toch een afstand van 10 km die overbrugd moest worden. Bewoners van het zuidelijkste deel van Deurne woonden in hun eigen dorp verder van de kerk af.

Zie voor de transcriptie van het Egt-reglement van 1656:
http://de-wit.net/bronnen/histo/echtreglement_generaliteit_1656.htm

Dank je wel voor je uitleg.