Familie Slaats - oud Nederlands handschrift 1438 ontcijferen

Die cijns wordt in 1612 gekocht door Willem Peter Slaets. Vanaf die dag zijn de inkomsten uit die cijns dus voor hem. Dat wil dus niet zeggen dat hij of zijn familie voor die dag iets me die cijns of met de onderpanden te maken had.

Die cijns werd vóór 1612 betaald aan Heijtie Peters van den Berckven maar dat wil ook niet zeggen dat de naam van den Berckven in die akte uit 1438 voorkomt. Dit soort cijnzen waren namelijk verhandebaar en vererfbaar, dat wil zeggen dat zowel degene die de cijns moest betalen als degene die de rente uit die cijns ontving steeds andere personen kunnen zijn. Het zoeken op een familienaam wordt daarmee bemoeilijkt.

Het enige constante zijn de onderpanden waaruit betaald moest worden. Zoek je op de naam Diesdonc in de kaartjes van Smulders op het Bosch Protocol van vóór 1500 dan komt dat goed maar één keer voor (los van het voorkomen van de familienaam "van Diesdonc"):

R1192; fol. 240 v
d.d. 16-09-1421.
Diesdonc.
Jan van den Hoernic zoon wijlen Art van den Otterdijc.
Marselis zoon wijlen Yda van Diesdonc.

Ik vind geen inschrijving op de genoemde datum van 10-02-1438, wel:

R1208; fol. 57.
d.d. 17-02-1438.
Kathelijn dochter wijlen Matheeus van Onstade en haar broer Jan.
Henrick Potter.

Dat zit in de buurt. Helaas heeft Ferdinand Smulders niet de data van de akten vermeld (op sommige na), maar alleen de tijdsperiode. Misschien is ook de datum ooit verkeerd genoteerd en is dit de goede akte.

Beste Egbert,

Te eerste, hartelijk dank voor de reactie! Helaas niet zo eenvoudig als ik had gehoopt om een stap verder te komen. Ik ben geen ervaren genealoog en het roept op tot 2 nadere vragen bij me:

1. ik ben niet volledig bekend met hoe cijzen werkten. Het verbaast me te lezen dat betaler/ontvanger niet verbonden zijn aan het onderpand (bijvoorbeeld: hoe kan er anders afbetaald worden, of hoe kunnen vervolgstappen worden ondernomen bij wanbetaling??). Is hier ergens nadere info over te vinden?

2. Ik verbaas me hoe snel je door de Ferdinad Smulders data hebt kunnen zoeken. Vooralsnog lukt het me slechts om 1 voor 1 door de scans van de kaartjes te gaan. Zijn de kaartjes ondertussen gedigitaliseerd en doorzoekbaar? hoe dan?

dank voor de hulp. en excuses als dit banale vragen zijn....

mvg,
Martijn

Het begrip cijns is een lastige materie. Er zijn vier verschillende vormen te onderscheiden.

1. Je had domaniale cijnzen. Hierbij gaf een grondheer het gebruik van zijn grond aan personen die de grond bewerkten in ruil regen betaling van een jaarlijkse cijns. Dit werden grondcijnzen genoemd. De bleven eeuwig bestaan en waren niet afkoopbaar.

2. Een grondheer kon ook rechten uitgeven die hij had, zoals het gebruik van woeste grond. Deze woeste gronden of gemeinten konden aan de plaastselijk bevolking worden uitgegeven tegen de verplichting van een jaarlijkse regognitiecijns (erkening). De hertog van Brabant gaf veel van deze cijnzen uit. Een deel daarvan kwam in handen van de Heren van Helmond die over een deel van Peelland cijnzen inden.

3. Ook een particulier kon goederen (bijvoorbeeld een huis of grond) aan een ander in gebruik geven tegen een jaarlijkse betaling. De cijnsbetaler mocht het goed gebruiken en deze werd op den duur als eigenaar gezien.

Deze cijnzen werden geregistreerd in cijnsboeken. Het waren een soort gebruikersvergoedingen. Het was een zakelijk recht. Je mag dit geen belasting noemen, hoewel je dat vaak zo genoemd ziet.

4. De vierde groep kent een heel andere constructie. Hierbij ontvangt de eigenaar van het goed niet de cijns maar betaald hij die. Een beetje vergelijkbaar met onze hypotheek.
Iemand heeft geld nodig en leent dat van een ander met als onderpand een huis of land. Dat bedrag is aflosbaar en er moet jaarlijks rente over worden betaald. Eigenlijk heet deze vorm een grondrente, maar in Brabant werd dat ook vaak een cijns genoemd.
Het verschil met onze hypotheek is dat er niet bij de bank werd geleend maar bij een particulier.
Een ander verschil is dat als het onderpand werd verkocht of vererfd de schuld niet hoefde te worden afgelost maar dat de nieuwe bezitter van het onderpand gewoon verder kon gaan met de jaarlijkse betaling. Deze schulden konden dus heel lang blijven doorlopen (soms eeuwen).
En dan was deze lening ook nog eens verhandelbaar. De particulier die het geld had uitgeleend en het recht had op een jaarlijks rentebetaling door de eigenaar van het onderpand, kon dat recht ook verkopen of vererven. De nieuwe eigenaar van dat recht kreeg dan de jaarlijkse rente en bij aflossing kreeg deze ook het oorspronkelijk uitgeleende bedrag terug van de eigenaar van het onderpand.
Werd de cijns niet meer betaald dan kon degene die het geld had uitgeleend overgaan tot openbare verkoping van het onderpand, de zogenaamde evictieprocedure.

Wat Willem Peter Slaets koopt in 1612 is dus een grondrente uit onderpanden gelegen op de Diesdonck onder Asten. Hij zal vanaf die datum de jaarlijkse rente kunnen innen (die voorheen aan Heijtie Peters van de Berckven betaald werden). Wie op dat moment die rente moest betalen vermeldt de akte niet.

Ik meen dat Willem Peter Slaets zelf goederen op de Diesdonck had. Misschien was hij zelf wel de betaler van die rente en moet je dit zien als een afkoop (?).


De kaartje van Ferdinand Smulders Anton van Asten in de jaren tachtig van de vorige eeuw overgeschreven op kaartjes die nu bewaard worden bij het Regionaal Historisch Centrum Asten. Ik ben in het bezit van een uitgewerkte vorm van de inhoud.

Hoe ver terug ben je eigenlijk. Wie is de oudste "Slaats" die je hebt gevonden?

Dank je wel; dit verheldert het een en ander.

De oudste Slaats die ik denk te hebben gevonden is Peter Jan Slaets, die in het Asten's schepenprotocol van November 1534 wordt vermeld:

Asten Schepenprotocol RA60 fol.105 (geen datum; na fol.105 12-11-1534, maar voor fol.105 25-11-1534):
Jan Peter Slaetszn.belooft aan Lenart Strijbosch te betalen tot Sint Martensmisse over twee jaar de helft van 17 gld.en een jaar daarna nog de helft van 17 gld.en ingeval Jut Jans voorsr. moeder binnen deze 3 jaar sterft, zijn die 17 gld. voor Jan en wel "soe haest als Jut van leven ter doet is." Actum op Sint Mertensdag 1534.

Ik ben er vrij zeker van dat deze Jan een zoon is van Peter Jan Slaets, zoals vermeld als "generatie 1" in https://home.kpn.nl/slaat213/Slaats.Asten.Someren.Zwaluwe.htm

Deze informatieve stamboom-website heb ik grotendeels kunnen verifieren/aanvullen, met in het bijzonder voor generatie 7, waar mijn eigen familielijn inpast via Johannes Slaets (gedoopt 14-3-1717).

Ik ben voorts bezig de bewoningsgeschiedenis van mijn familielijn uit te zoeken. Theo H. Meulendijks & DeVonder hebben daarvoor veel goed werk verricht (https://www.heemkundekringdevonder.nl/bewoningsgeschiedenis/). Dit heeft me geholpen de bewoningsgeschiedenid tot ca 1600 te traceren.

Het gehucht Diesdonk (Dyesdonc/Diesdonc/Dysdonc/etc) ten noorden van Asten, (en soms de naam "hoeve Heesterman") komt daar veelvuldig voor in de verschillende geraadpleegde bronnen (Schepenprotocollen Asten/Helmond/'s-Hertogenbosch/Someren). Hoe ver deze Slaats-stam teruggaat weet ik nog niet. Verdere tips/info zijn welkom!

exuses, ik maak wat verwisselingen:
- de oudste Slaats Jan Peter Slaets (en niet Peter Jan Slaats)
- i.p.v. " dat deze Jan een zoon is van Peter Jan Slaets", bedoel ik dat deze Jan de vader is.

Ik heb wel enkele opmerkingen betreffende het verhaal Asten-Someren-Zwaluwe.

Er staat dat een laet in de vroege middeleeuwen een pachter van een domeinhoeve was. Dat klopt, maar een pachter van een hoeve werd in Someren en Asten ook in de zestiende en begin zeventiende eeuw als laet/laat aangeduid. Het ontstaan van de familienaam kan maar hoeft niet terug te gaan op een middeleeuwse laat.

Er staat: "Willem Peter Slaets bezat te Someren een hoeve op den Diesdonck." Dat moet natuurlijk Asten zijn.