In mijn onderzoek naar Lamberdiena van Rossum was een van mijn hypotheses dat er misschien 'identiteitsfraude' had plaatsgevonden, dus dat een ander meisje als Lamberdiena van Rossum door het leven zou zijn gegaan, misschien een onwettig kind uit de familie. Dat onwettige kind was er wel, maar het verhaal werd heel anders.
Op 20 mei 1825 werd in Maren Jacoba van Lith geboren, de dochter van de ongehuwde Antonia van Lith. En Antonia was de zus van Petronella, de moeder van Lamberdiena van Rossum. Maar van identiteitsfraude bleek niets: Jacoba is onder haar eigen naam door het leven gegaan. En als onwettig kind was dat leven niet gemakkelijk. Net zomin als het leven van haar moeder.
Geboorteakte van Jacoba van Lith
Antonia trouwt wel in 1827, met de weduwnaar Hendrik Mulder, afkomstig uit Leiden en van beroep veldwachter. Die was niet de vader van Jacoba en het meisje wordt niet geëcht. Misschien vanwege de smet die aan Antonia kleefde vertrok het gezin naar Den Bosch. Hendrik is daar blijkbaar geen bediener van de justitie meer.
In 1836 wordt Antonia veroordeeld voor bedelarij en heling. Als beroep wordt koopvrouw genoemd en uit de vermelding ‘huisvrouw van Hendrik Willem Mulder’ blijkt dat ook die nog in leven is. En dat klopt: hij overlijdt in Rotterdam in 1839.
Aanklacht tegen Antonia van Lith
De straf voor Antonia luidt 3 maanden en overbrenging naar een bedelaarshuis. Op 16 april 1837 wordt ze op de Ommerschans binnengebracht, om op 9 december 1837 overgeplaatst te worden naar het Tweede gesticht in Veenhuizen. Jacoba was niet bij haar.
Brief van de directeur der Koloniën
In 1840 wordt Antonia op haar verzoek ontslagen uit Veenhuizen. Ze gaat niet naar Den Bosch, zoals ze als plan had aangegeven, maar naar Leiden. Daar moet haar dochter Jacoba hebben gewoond, bij de familie Mulder. Maar Antonia geniet niet lang van haar vrijheid: ze overlijdt in Leiden in 1841, mogelijk in het krankzinnigengesticht.
Jacoba vergaat het intussen al niet veel beter. In 1845 belandt ook zij in Ommerschans, misschien zelfs vrijwillig. Wat volgt is een ‘draaideurgeschiedenis’ in de bedelaarskolonie. Tussendoor lijkt ze een zwervend bestaan te hebben geleid. Ook zij wordt ongehuwd moeder, maar haar zoontje Cornelis Marinus overlijdt, 1 jaar oud, in Ommerschans in 1852.
Op 28 mei 1860 trouwt Jacoba in Den Bosch met Pieter Hendrik Frederik Thorn, 48 jaar, van beroep schoenmaker. Ook hij heeft een verleden in de Ommerschans en het huwelijk verandert weinig in hun situatie: een half jaar later worden Pieter en Jacoba samen in de Ommerschans binnengebracht. Beide zijn veroordeeld. Jacoba is dan al zwanger van een tweeling, die in Ommerschans geboren wordt. Maar de meisjes overlijden al na 7 en 13 maanden. Het echtpaar is in de tussentijd naar Veenhuizen overgeplaatst.
Uitsnede van de huwelijksakte van Pieter Hendrik Frederik Thorn en Jacoba Lith
Op 24 juni 1864 wordt het paar uit Veenhuizen ontslagen en ze gaan uiteindelijk terug naar Den Bosch. Het lijkt erop dat ze zich van toen af aan hebben weten te redden en niet meer in de bedelaarsgestichten zijn teruggekeerd. Pieter Hendrik Frederik overlijdt op 15 januari 1885 en Antonia op 20 mei 1895, allebei in het Gasthuis, in die tijd een onderkomen voor de allerarmsten.
Overlijdensakte van Jacoba van Lith
Dit verhaal is een samenvatting van een uitgebreider artikel, dat eerder verscheen in De Maaskroniek 43 (2020) nr. 92. Wil je dat uitgebreide verhaal lezen klik dan hier
Marilou Nillesen
bhiczei op 23 december 2020 om 20:25
Wat een schrijnend, tragisch verhaal. En erger: exemplarisch voor nog veel meer mensen.
Veel dank dat we op deze manier mochten meekijken met je onderzoek, zeer leerzaam!
theo
zei op 25 december 2020 om 14:58
Een tragisch verhaal. Een zaak klopt echter niet: Pieter Hendrik Frederik Thorn en Jacoba van Lith overlijden allebei in de Gasthuisstraat C 39, maar dat was niet een onderkomen voor de allerarmsten, maar eenvoudigweg het Groot-Ziekengasthuis!
theo
zei op 26 december 2020 om 13:30
Nog een opmerking. Het is volgens de auteur opvallend, dat Hendrik Mulder de dochter van zijn 2e echtgenote niet heeft erkend bij hun huwelijk. Dat is volgens mij niet zo bijzonder: Jacoba van Lith is geboren op een moment dat Hendrik nog gehuwd was met Wilhelmina Vos. Dus zelfs al had hij Jacoba willen erkennen, dan was dat niet mogelijk geweest; er zou dan sprake zijn van overspel. Daarbij is het niet relevant dat Hendrik niet de biologische vader was van Jacoba.
Marilou Nillesen
bhiczei op 28 december 2020 om 14:10
Hallo Theo, bedankt voor je reacties en jouw zienswijzes. Doe je wellicht ook onderzoek naar deze families, of naar Alem/Lith? Ik ben benieuwd!
theo
zei op 28 december 2020 om 15:58
Marilou,
Ik doe geen speciaal onderzoek naar deze families, maar ben geïnteresseerd in allerlei bijzonderheden betreffende de akten van de burgerlijke stand en last but not least de geschiedenis van de huisnummering in 's-Hertogenbosch. Vandaar dat het adres Gasthuisstraat C 39 mij wel héél bekend voorkwam; er zijn honderden Bosschenaren aldaar overleden.
Marilou Nillesen
bhiczei op 29 december 2020 om 11:03
Ah ja, dat maakt veel duidelijk, Theo. Dank voor je toelichting!
Chris Caanen
zei op 1 januari 2021 om 13:09
Beste Theo,
bedankt voor je opmerkingen en aanvullingen. Ik was me wel bewust dat het om het latere Groot-Ziekengasthuis ging maar ik vraag me af of het toen uitsluitend de functie had van ziekenhuis. Ik heb de geschiedenis van het GZG op een website bekeken en daar is dat niet erg duidelijk.
