skip naar content skip naar hoofdnavigatie spring naar service navigatie
sluit
Hualp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Ans Holman
Ans Holman RA Tilburg
Menu
sluit
Hualp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Ans Holman
Ans Holman RA Tilburg

Het Etten-Leur van architect Frans Mol

Na de Tweede Wereldoorlog verrezen in Etten-Leur enige honderden arbeiderswoningen en andere gebouwen, allemaal ontworpen door de Bredase architect Frans Mol. Frans Henri Marie werd op 21 januari 1910 in Breda geboren als zoon van Cornelis Mol en Maria Koremans.

Frans Mol. Bron: West Brabants ArchiefEvenals zijn neef Chris Mol, de bekende Etten-Leurse huisarts, stamde hij af van de Prinsenbeekse bakkersfamilie Mol. Na de lagere school ging Frans waarschijnlijk eerst naar de Ambachtsschool. Hierna bezocht hij de Rijks-HBS aan de Nassaustraat in Breda. Dat hij naar deze school ging lag voor de hand, zijn oudere broer Lon zat al op deze school en het was dicht bij zijn ouderlijk huis in de Sophiastraat.

Nadat hij het HBS-diploma, toen nog 3 jaar, had behaald, ging hij naar de Katholieke Leergangen in Tilburg. Hier liet hij zich inschrijven op de Academie voor Beeldende en Bouwende Kunsten en volgde de opleiding architectuur. De opleiding bestond uit twee delen theorie en praktijk en duurde totaal vier jaar. Frans was de eerste student die voor beide delen slaagde. 

In 1940 kreeg hij de eerste opdracht in de gemeente Etten-Leur. Het betrof de bouw van een vakantiehuis voor zijn neef Chris Mol. Het huis De Koekoek werd in een bosje aan de Zundertseweg gebouwd. Voor de bouw, in boerderijstijl met rieten dak, werd materiaal van in de oorlog vernielde boerderijen gebruikt. 

Kort na de oorlog kreeg zijn architectenbureau van het gemeentebestuur van Etten-Leur opdracht om arbeiderswoningen te ontwerpen voor de kernen Etten, Leur en St. Willebrord. Volgens het uitbreidingsplan betrof het een kleine tweehonderd woningen.

Mol ontwierp enkele tientallen gevarieerde types waaronder veel twee-onder-een-kapwoningen. Gezien de financiële middelen van de gemeente waren ze eenvoudig van opzet. Tussen 1946 en 1949 werden 150 woningen gerealiseerd. De kern van het uitbreidingplan in Etten lag rond het Vincent van Goghplein. Rondom het plein verschenen woningen in de Schonckweg, Dr. Mollerstraat, Mgr. Poelstraat en de Van den Elsenstraat.

In 1949 ontwierp hij voor de zuidzijde van het plein drie winkels: een sigarenwinkel (nr. 14), een bakkerij (nr. 16) en een groentewinkel (nr. 20). De woningen aan de overzijde van het plein kwamen ook van zijn ontwerptafel. In 1950 werd aan de oostzijde onder zijn leiding het arbeidsbureau gebouwd.

In de kern Leur werden arbeiderswoningen gebouwd aan de Vijfhuizenweg en in de Kerkstraat en Kasteellaan. In St. Willebrord verrezen woningen in de Pastoor Kroesstraat. Later werden in sommige bovengenoemde straten en verspreid over het dorp nog meer woningen door hem gebouwd.

Ook op restauratie- en herstelgebied was Mol in die jaren actief in Etten-Leur. Hij was betrokken bij het herstel van de oorlogsschade aan de toren van de Nederlandse hervormde kerk op de Markt, de restauratie van de gevel van het oude raadhuis en de verbouwing van het brandweerhuisje tot Mariakapel. 

In de jaren vijftig van de vorige eeuw bouwde Mol veel voor de Congregaties van de Broeders van Liefde en de Zusters van Bethanië. In die tijd was er nog sprake van een bloeiend katholiek leven. Vooral op het gebied van de verzorging van zieken en onderwijs was men actief.

Van de Broeders in Etten-Leur ontving hij veel grote opdrachten. De belangrijkste opdrachten waren de Land- en Tuinbouwschool (1950), het Juvenaat (1951), de ULO (1951) en de LTS Don Bosco (1953). Ook alle andere gebouwen op het terrein van de Broeders aan de Don Boscolaan en de Dr. Edward Poppelaan werden door hem gebouwd.

Frans Mol heeft een belangrijk stempel gedrukt op de naoorlogse bouwkundige ontwikkeling in de gemeente Etten-Leur. Enige gebouwen zoals de ULO en de LTS (zie foto) zijn inmiddels gesloopt. Het merendeel van de woningen en gebouwen is er nog steeds en is vrijwel geheel intact gebleven.

Literatuur: Ietje Erkens-Mol, Frans Mol, een Bredase architect, 1910-1963 (Gemeente Breda, ErfgoedReeks Breda 5, zonder jaar).

Reacties (46)

Jo Keepers zei op 28 mei 2019 om 10:36
een reactie op dit verhaal.Met Ietje Mol heb ik samen op school gezeten.Ze woonde vlak bij kindertehuis St.Anna.Ik ben ook wel bij haar thuis wezen spelen.
Ik heb heel vaak aan haar gedacht.Volgens mij woonde ze tegenover de Bisschop.Van daar uit zijn ze naar het Brabant Park vertrokken.
Marilou Nillesen
Marilou Nillesen bhic zei op 28 mei 2019 om 14:45
Bedankt voor je berichtje, Jo. Hopelijk reageert Ietje als ze dit berichtje leest (of als een bekende hier op wijst...) Je weet maar nooit!
Norah zei op 28 mei 2019 om 17:25
Als je haar naam googlet, kom je uit in Linschoten.
En als het goed is heb ik hier het telefoonnummer van haar zus Pauline Mol kunnen traceren.
Stuur een mailtje naar info@bhic.nl tav architect Frans Mol (telefoonnummer zus Pauline), en dan geven ze dat door.

Succes, mvg.
ietje Erkens-Mol zei op 2 juni 2020 om 00:50
Ik lees toevallig het berichtje van Jo Keepers, die nog weet waar wij woonden , in de Veemarktstraat tegenover de bisschop. Ik herinner me haar niet, maar zij mij wel!
Marilou Nillesen
Marilou Nillesen bhic zei op 2 juni 2020 om 11:59
Nou, dat is dan ook toevallig, Ietje. Heb je wel bijzondere herinneringen aan je tijd in de Veemarktstraat?
Marilou Nillesen
Marilou Nillesen bhic zei op 2 juni 2020 om 11:59
Nou, dat is dan ook toevallig, Ietje. Heb je wel bijzondere herinneringen aan je tijd in de Veemarktstraat?
Jo Keepers zei op 2 juni 2020 om 12:36
Wat wekt mijn verbazing vanmorgen!!!Na bijna 1 jaar komt er toch een reactie van Ietje .Vind ik toch wel leuk.Er zijn bepaalde mensen in je leven die indruk hebben gemaakt.Die vergeet je ook niet meer.
ietje Erkens-mol zei op 3 juni 2020 om 20:57
ik ben wel benieuwd, Jo, wat jij je nog wel herinnert! Misschien gaat het dan voor mij ook weer leven
Jo Keepers zei op 3 juni 2020 om 22:10
Ietje,ik heb een antwoord naar je gestuurd maar kan het niet meer terug vinden.Nog maar een keer proberen.Ik heb je leren kennen toen ik in kindertehuis St.Anna zat.St.JanstraatIk ben daar komen wonen op 17.sept.1948.Ging toen naar de 1ste klas..Jij kwam ook wel eens bij ons spelen.Ik mocht ook bij jullie thuis komen spelen..Ik herinner me dat jij heel kort blond haar had en een bril op.Je zag er altijd leuk uit.Even proberen het berichtje te sturen!!!!
Jo Keepers zei op 3 juni 2020 om 22:13
het is gelukt!!
Ietje Erkens zei op 3 juni 2020 om 23:12
Ja, ik weet nog wel dat ik met een meisje speelde op de binnenplaats van wat ik " het weeshuis" noemde. Ik vond het spannend daar. Ik denk dat mijn vader daar besprekingen had met de zusters over een of andere bouw of zo. Ik mocht soms met hem mee. Dus dat was jij! Je had bruin haar, en je was aardig. Ik herinner me wel een keer een toneelstuk dat op de binnenplaats werd opgevoerd, dat vond ik toen heel mooi. En weet je nog iets van onze juffen op school?
Jo Keepers zei op 4 juni 2020 om 23:51
In de 2de klas hadden we Juffrouw Theunissen.Daar hebben we de breuken en tafeltjes geleerd.Zij had dan rode breukballen bij ,zo kon je makkelijk rekenen.Voor Godsdienst had ze een altaartje bij om ons de mis te leren.Juffrouw. Dellaart was in de 3de klas,zij had altijd suikerklontjes bij,zij had een paard.Zodoende.In de 4de klas was het Juffrouw van Gool.Zij woonde in de Veemarktstraat,hadden een tassenwinkel of nog andere lederwaren!!!
Ietje erkens zei op 5 juni 2020 om 00:42
Al die mensen en dingen weet ik niet meer, jammer hè. De vierde klas heb ik daar niet meer meegemaakt, toen waren we al verhuisd, inderdaad naar het brabantpark. Woon jij nog in Breda? We zijn intussen wel oud geworden
Jo Keepers zei op 5 juni 2020 om 14:52
Nu woon ik weer in Roosendaal.Ik wilde mijn hele leven al terug naar huis naar mijn geboortestad.Van Breda ,St.Anna,zijn wij met de hele inboedel en kinderen naar Teteringen gegaan.Na het 6de schooljaar hebben ze mij naar Mook geplaatst.Was ook van de Zusters van Bethanie.Dan ben ik van daar uit van het ene tehuis naar het andere geplaatst.Was niet zo prettig.
We worden er zeker niet jonger op!!Ik was net een zigeuner.Niet honkvast.
Jo Keepers zei op 6 juni 2020 om 11:44
Ietje,ik zie dat je nog een bericht gestuurd had.Bhic heeft het waarschijnlijk niet goed gedaan.Ik heb een mededeling maar is niets aan gekomen.
Marilou Nillesen
Marilou Nillesen bhic zei op 6 juni 2020 om 13:53
Hallo Jo en Ietje, even voor de zekerheid... is er nog iets dat wij moeten doorsturen? Of iets anders waarbij we kunnen helpen? Het is me nu niet helemaal duidelijk om welk bericht het gaat - dat mogelijk nog bij ons ligt?

Laat maar even weten en dan lossen we dat zo snel mogelijk op.
Jo Keepers zei op 6 juni 2020 om 15:04
Marilou ,het is duidelijk.Ik heb het niet goed gezien.Sorry. Jo.
Marilou Nillesen
Marilou Nillesen bhic zei op 6 juni 2020 om 20:51
Maakt niet uit hoor, Jo. Fijn dat het nu in ieder geval goed is. Veel plezier hier!
Ietje Erkens zei op 13 juni 2020 om 23:43
Sorry dat ik zo laat reageer. Ik wil je nog iets vragen. Toen jij het over teteringen had, ging er bij mij wel een lampje branden. De zusters van Bethanie lieten daar een jeugddorp bouwen, met vervangende gezinspaviljoens. Was dat in jouw tijd? Het heette Maria Rabboni, en de kinderen zaten daar in verschillende huizen in het bos onder leiding van de nonnen. Ik ben er later nog geweest om te kijken wat er nog van over was.
Jo Keepers zei op 14 juni 2020 om 12:55
Het was inderdaad in mijn tijd.Ik ben 1 van de eerste bewoners.Ik heb de verhuizing van Breda naar Teteringen meegemaakt.Het was een hele belevenis.We zijn met de vrachtwagen,van Rijsbergen,zr.van Bethanie,naar onze nieuwe woonplek gereden.Met 2 groepen zijn we in de villa geplaatst.Een andere groep kwam in Paviljoen Cadillac terecht.Het koetshuis was daar vlakbij.Ik heb nog 1 nieuwbouw paviljoen meegemaakt.Ik ben later ook in Cadillac geplaatst.Wij moesten wel ver lopen naar school.Een drukke weg oversteken.Misschien wil je nog meer weten!
Ietje erkens zei op 15 juni 2020 om 21:04
Dat was dan het nadeel van buiten wonen. Ben je er later nog wel eens teruggeweest? Toen ik er twaalf jaar geleden kwam, was er een bouwvallige aula en toneelzaal en twee huizen die werden opgeknapt. Wat vond jij ervan daar te zitten? Waren die nonnen aardig, of sommigen in elk geval? Het lijkt me een rottige tijd voor al die kinderen.
Jo Keepers zei op 16 juni 2020 om 11:07
Ik ben er nog 1 keer terug geweest.Jaren geleden heb ik telefonisch gevraagd of de fotoboeken er nog waren.Kreeg als antwoord dat ze weggegooid waren.Ik betwijfel dat.Ik sta op veel foto s.Wilde graag foto s hebben.
De herinneringen aan Breda en Teteringen zijn niet zo fijn.Ik heb ontzettend veel straf gehad.Opsluitingen.De kamer uitgestuurd worden naar de slaapzaal toe.Moest aan de deur kloppen of ik a.u.b. eten kreeg.Deed ik niet.Paar dagen niet eten.Flauw vallen in de kerk.Ik was nog maar een kind!Het is teveel om op te noemen.Ik was brutaal ,werd er gezegd.Ik gaf gewoon mijn mening.Dat is mijn aard.Kan niet tegen onrechtvaardigheid.
In Breda was Zr.Imelda een goede zuster.Was directrice.Is naar Aruba gegaan.
Ik heb de zusters aangeklaagd.In verband met Fysiek en Psychisch geweld.Is erkenning voor gekomen.Heb genoegdoening ervoor gekregen.
Marilou Nillesen
Marilou Nillesen bhic zei op 17 juni 2020 om 10:29
Hallo Jo, wat krachtig dat je je verhaal hier deelt. De gebeurtenissen die je noemt, zijn schrijnend en heel verdrietig. Goed dat je, ondanks alle pijn, ook herinneringen hebt aan een fijne zuster.

Veel dank voor je bericht en veel sterkte met alles.
Jo Keepers zei op 17 juni 2020 om 10:45
Marilou,bedankt voor je reactie.
Gr .Jo
Ietje erkens zei op 17 juni 2020 om 11:42
Ik heb gisteren gereageerd op het verhaal van Jo. Waar is mijn reactie gebleven?
Marilou Nillesen
Marilou Nillesen bhic zei op 17 juni 2020 om 16:07
Hallo Ietje, wat vervelend zeg, daar is kennelijk iets misgegaan. We gaan kijken of we kunnen achterhalen waar de fout zit.

Zou je het nogmaals willen proberen? Alvast dank voor alle moeite!
Ietje Erkens- Mol zei op 17 juni 2020 om 19:50
Ik probeer het nu voor de derde keer. Reactie wordt niet geplaatst. Lukt dat nu wel?
Ietje Erkens-Mol zei op 17 juni 2020 om 19:54
Het lukt nu. Jo, ik wou je zeggen dat jeje niet hebt laten kisten. Je bent een krachtige vrouw, zeker na alles wat er is gebeurd. Ik kan ook niet tegen onrechtvaardigheid, dus ik kan je goed begrijpen. Voel je je nu wat beter nu je eindelijk genoegdoening hebt gekregen!
Jo Keepers zei op 17 juni 2020 om 21:22
Inderdaad,het is een heel gedoe om het voor elkaar te krijgen.
Ik wilde mijn hele leven al dat dit eens bekend gemaakt zou worden.Het heeft invloed gehad op mijn verdere leven.Ik wil helemaal niet klagen.Van nature ben ik optimistisch.Tot 21 jaar stond ik met mijn broers onder de kinderbescherming van Breda.Ben in veel tehuizen in Nederland geweest.Zelfs in pleeggezinnen.In 1965 ben ik in Duitsland terecht gekomen.Ben daar getrouwd,heb 1 dochter gekregen zij is nu 54 jaar.Ik ben ongeveer 11 jaar getrouwd geweest.Mijn Ex had nogal losse handjes.Ik had daarom de scheiding aangevraagd.Na overleg met mijn huisarts in Duitsland,ben ik terug naar Roosendaal gekomen.
Ik heb 1 kleinzoon,hij wordt in augustus 21 jaar.Ben ik trots op.
Nu een ander onderwerp.Ietje jouw vader was Architect,ik denk dat hij in Breda.St.Anna, het kantoor voor de kinderbescherming heeft gebouwd.Dat stond als je de trappen naar de tuin afging naar rechts bij de kleinere speelplaats.
Ik was altijd trots dat ik wist van het Mariakroontje in de kapel in de Ginnikenstraat,dacht dat jouw vader dat kroontje had gemaakt.Maar hij had met de bouw te maken gehad.Ik was maar een kind !!!Dat heb ik altijd onthouden.
Ietje Erkens-mol zei op 18 juni 2020 om 19:10
Wat leuk dat je een kleinzoon hebt! ik heb twee kleinkinderen van 19 en 18 die vlakbij wonen, heel gezellig.
Wat betreft mijn vader, ik wist wel dat hij aan het bouwen was voor de zusters, in Teteringen, maar dat hij ook daar op de binnenplaats iets heeft gemaakt, heb ik nergens kunnen vinden. Het zou me overigens niets verbazen. Hij nam mij mee zodat ik een vriendinnetje kreeg daar, en dat was jij.
Het mariakroontje in de kapel, dat weet ik nog heel goed. Mijn vader heeft die kapel helemaal gerestaureerd, en daarna kwam er een mariabeeld in te staan, met maria met een bosje bloemen in haar hand, heel origineel. Het kroontje kwam pas later, en daar is toen een heel feest van gemaakt. Mijn moeder was er ook gek op, ze had een kopie van gips van het beeld in huis staan
Jo Keepers zei op 19 juni 2020 om 12:33
Nu twijfel ik aan het kantoor van de kinderbescherming.Daar zijn ze wel lang mee bezig geweest om het geschikt te maken.Ik stond altijd overal bij.Ik was echt haantje de voorste.
Ietje Erkens-mol zei op 19 juni 2020 om 19:48
Het lijkt wel zo. Hij was voortdurend aan het verbouwen en opknappen, er was weinig geld vlak na de oorlog. Ik heb uitgebreid gezocht naar bouwwerkzaamheden daar bij st.Anna, maar de archieven zeggen er niks over voor zover ik weet. De archieven van de kinderbescherming zijn trouwens niet zomaar in te zien ivm privacy. Gelukkig maar. Jij herinnert je nog het gebouw waar je zat en de binnenplaats heel goed, denk ik
Jo Keepers zei op 19 juni 2020 om 20:18
Ik kan het hele gebouw wel uittekenen.Dat vergeet ik nooit meer.Een paar jaar geleden was er een open dag van kunstacademie St.Joost.Daar ben ik met mijn jongste broer naar toe gegaan.Vroeger leek het allemaal zo kolossaal,maar dat stelde eigenlijk niets meer voor.Wij zijn ook helemaal links boven geweest.Daar kon je ook kunst zien.Wij hebben met die mevrouw gesproken over dat wij daar geleefd hadden.Ze vroeg of ze een foto van ons mocht maken,was prima.Maar ze vroeg niet naar onze naam.Jammer.Ben jij daar wel eens wezen kijken?Jij zit toch in de kunstwereld.
ietje Erkens-mol zei op 21 juni 2020 om 20:52
ik ben daar wel geweest, na de grote verbouwing, toen de bibliotheek werd gebouwd en werd verbonden met het oude gebouw; ik dacht dat St. Joost daar toen niet meer zat. ik herkende er eigenlijk niks, jij wel, neem ik aan? ik zit niet echt in de kunstwereld trouwens, maar ben er wel mee bezig. hoe kom je daar eigenlijk bij?
Jo Keepers zei op 22 juni 2020 om 10:49
Ze zaten daar nog wel.Kort daarna zijn ze weggegaan.Ik dacht dat jij in de kunst zat,dacht dat ik zoiets gelezen had.De Bibliotheek was het mooiste om daar te zien.
Verder was het allemaal oude troep.De voorgevel vind ik altijd nog mooi.
Ietje erkens-mol zei op 22 juni 2020 om 13:25
Klopt wel, als hobby dan. Jij zit veel meer op internet dan ik, denk ik. Ik ben graag buiten, op de fiets, of zit te lezen in de tuin. De gevel aan de st jansstraat is inderdaad mooi. Heb je ook het opgeknapte bisschopshuis gezien? Daar heeft mijn vader nog veel aan verbouwd
Jo Keepers zei op 22 juni 2020 om 13:59
Ik zit niet zoveel op internet.Daar zit ik alleen op als ik wat moet zoeken.Jou heb ik gezocht op internet.Zo zie je maar.Elke dag doe ik mijn daguitdagingen oplossen.Van Microsoft Solitaire.Ga met mijn Malthezer Leeuwtje wandelen.3 keer per dag.Ga niet meer zover.Ze is al 13 jaar.Ik heb nog wel een fiets in de berging staan,voor nood.Ik heb nog een autootje.Hoofdzakelijk voor boodschappen te doen.Mijn kleinzoon mag er ook mee rijden.Het Bisschopshuis zijn wij nog welwezen kijken,maar niet zo bewust.
Gerda Godrie van gils zei op 13 mei 2023 om 17:22
Ik ben op zoek naar Ruud Mol, zoon van Chris Mol. Volgens d archief stukken zou hij de eerste steen hebben gelegd van het Kleuterhuis de Krabbenbossen . Ik heb de geschiedenis van dit tehuis onderzocht en beschreven, vandaar mijn belangstelling.
Ietje erkens zei op 15 mei 2023 om 19:45
Hallo Gerda,
Ik reageer op je vraag betreffende Ruud Mol. Mijn naam is ietje Erkens-Mol. Ik heb in 2010 een boek geschreven over mijn vader Frans Mol die architect was van De Krabbebosschen. Mijn vader was een neef van chris mol. Tijdens mijn onderzoek heb ik veel info gevonden over de familie. Deze Ruud, officieel Rumold, was arts, net als zijn vader, en is geboren in 1926 en overleden in 2008
Gerda Godrie van Gils zei op 15 mei 2023 om 20:42
Dank je wel Ietje voor deze informatie. Ik ben architect Frans Mol wel in de archiefstukken tegengekomen. Gerda Godrie
Ietje erkens zei op 15 mei 2023 om 21:12
Nog even over die eerste steen. In het huis dat ruud later bewoonde in Heemstede, was een eerste steen in gemetseld met als jaartal 1934. Gelegd door Rudi.
Is die steen van de krabbebosschen nog daar?
Gerda Godrie zei op 15 mei 2023 om 22:04
De stichting Krabbenbossen dateert uit 1933. Het oorspronkelijke kleuterhuis staat er niet meer, wel de latere bebouwing. Of die eerste steen nog ergens aanwezig is weet ik niet.
Leon Krijnen
Leon Krijnen zei op 25 december 2023 om 18:46
Beste Ietje, Erkens ik zoek contact met je over een vraag die ik heb over iets heel anders, over een element aan een aantal huizen in Breda, door je vader getekend.
Zou je mij willen mailen op leon at krijnen punt com? Vriendelijke groeten, Léon Krijnen
Marilou Nillesen
Marilou Nillesen bhic zei op 31 december 2023 om 13:18
Dag Léon, geef maar een seintje als op deze manier het contact niet tot stand komt. Dan proberen we dat achter de schermen nog te regelen.
Leon zei op 1 januari 2024 om 21:09
Hi Marilou, het is al gelukt, na een chat met een van je collega's vorige week, dus nogmaals hartelijk dank :-)
Marilou Nillesen
Marilou Nillesen bhic zei op 2 januari 2024 om 08:42
Lang leve onze chat en alle mensen die er gebruik van maken :) Goed te horen, Léon, fijn dat je dat hier even laat weten.

Reageer op dit verhaal

Heb je al een account? Log in met je gegevens.

Heb je nog geen account? Plaats zonder inloggen, of Registreer een account

Help spam voorkomen en los de volgende som op:
Geef mij een andere som.