Die van moeders kant heette Geert Stiphout (1819-1847). Het boefje werd geboren in het grote gezin van mijn betovergrootvader, de Sambeekse landbouwer Geurt Stiphout (1792-1839), en Geertrui Clabbers (1792-1848). Oud is hij niet geworden, hij stierf ongehuwd op 29-jarige leeftijd. Geert was 25 toen hij op 9 december 1845 voor de rechtbank in Den Bosch stond te bibberen. Hij stond er niet alleen, zijn twee ‘partners in crime’ waren Jacob Abels (22) en Peter van den Berg (20). Waar werd het Sambeekse drietal van beschuldigd? Ze zouden Huub Clabbers (23) op zijn donder hebben gegeven. Officieel heette het: moedwillig slagen toegebracht. De officier van justitie eiste veertien dagen cel.
Weer eens te veel gedronken
Tijdens de zitting bleek het allemaal mee te vallen. Ja, de jongemannen hadden natuurlijk weer eens te veel gedronken. En Abels bracht naar voren dat het eigenlijk allemaal een grote scherts was geweest. Dat Clabbers gewond was geraakt aan zijn lip, tja, dat konden ze niet ontkennen. Geert Stiphout, zo bleek al snel, was eigenlijk niets te verwijten. Ook al was hij het die ruzie had gekregen met Clabbers. Geslagen had hij niet. Abels was begonnen, die had Clabbers tegen de grond gewerkt. Van den Berg had daarna geslagen en Abels had nog met een zweep staan zwiepen. Dat verklaarde de wond aan Clabbers’ lip. De rechters waren er snel klaar mee. Het strafblad van Geert Stiphout bleef onbeschreven: hij werd vrijgesproken. Zijn twee kameraden moesten de buidel trekken – 8 gulden boete en 19 gulden kosten -, ze moesten ook acht dagen de cel in. Of de broer van mijn overgrootvader mee heeft betaald, is niet te achterhalen. Maar de familie-aard kennende, kan het bijna niet anders…
Het boefje aan vaders kant kwam er minder gelukkig vanaf. Terwijl ook zijn vergrijp eigenlijk het noteren niet waard is. De kwajongen heette Leo Fransen (1853-1934); hij was een broer van mijn overgrootvader Huub. Wat had hij op zijn kerfstok? Schrik niet. Het schoenmakertje had, als 13-jarige jongen, op 3 juli 1867 kruisbessen geplukt! Werd je daar in de negentiende eeuw voor naar de Bossche rechtbank gedirigeerd? Blijkbaar wel als het ‘slachtoffer’ een eerbare, notabele burger was. De tuin waarin Leo van de verboden vruchten had gesnoept, was die van Jan Potjes (1830-1890), een Boxmeerse zilversmid. Het zal de tuin zijn geweest achter diens woning aan de Steenstraat. Waar nu nog het paadje langsloopt dat als Potjes’ Pèdje bekendstaat.
Ongeoorloofde bessenpluk
De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat onze kruisbessendief ook wat had vernield. Er zat een gat in de heg en daar had Potjes een sparretje in gepoot. Die had Leo uit de grond getrokken, waarna hij aan de ongeoorloofde bessenpluk was begonnen. Hij was echter gesnapt en tijdens de zitting op 20 augustus 1867 zat er niks anders op dan te bekennen. De rechters vonden de jongen slim genoeg om te kunnen weten dat hij iets gedaan had wat niet door de beugel kon. De straf was best pittig, voor een jongen van 13. Vijf dagen cel en de gerechtskosten betalen, te weten 16 gulden en 28 cent (vergeleken met de koopkracht van die tijd, staat dat bedrag gelijk aan 355,85 euro nu). Leo zat zijn straf uit in de Bossche gevangenis, tussen de echte criminelen, van 19 tot 24 oktober 1867. De rest van zijn leven bleef hij braaf.
Dit verhaal is geschreven door journalist/schrijver Geurt Franzen (www.geurtfranzen.com) en verscheen eerder in dagblad De Gelderlander (www.dg.nl/maasland).
De afleveringen van deze serie verschijnen later dit jaar (in bewerkte, soms uitgebreidere vorm) in een boekwerk.
