In de archieven die nu openbaar worden, vertelt hij hoe verliep.
“Op den 21sten September 1944 te omstreeks 14 uur in de Vinkelschestraat te Heesch, nabij het perceel C.23 aangehouden met de mededeeling slechts even naar Oss behoeven te komen om enkele inlichtingen te geven waarna invrijheidstelling zou volgen. De aanhouding geschiedde met bedreiging met vuurwapenen en geweld. Terstond na mijne aanhouding en later gevangenhouding in Oss en elders heb ik getracht en mondeling en schriftelijk in verbinding te treden met het Nederlsche cq Geallieerde Militairen Commandant van Oss cq Noord-Brabant.”
“
Dit is mij niet gelukt; ik kon alzoo mijne inlichtingen niet doorgeven. Enkele weken later zou ik op rapport der Politie alhier op vrije voeten komen, deze mededeeling werd mijn familie gedaan door de afdeelingscommandant der Ned. Marechaussee te Oss, adjudant Mintjes. De hoofdwachtmeester M. Heijnen te Heesch, GroepsC dier Marechaussee die met valsche gegevens uit zijne interneering was ontslagen, was zelf zeer bevreesd dat ik in vrijheid zou worden gesteld omdat ik juist zijn gangen tijdens de bezetting alhier had kunnen gadelsaan en dat ook had gedaan.”
“Ik had alles vastgelegd in een dagboek, hetwelk ik op den 27. Januari 1945 in tegenwoordigheid van den Opperwachtmeester J.B. Belterman in Heesch eo aan de militaire Politie (Geheime dienst) uit Nijmegen heb overgedragen; dit dagboek is spoorloos verdwenen.”
Veel vraagtekens
Dit alles noteert Offermans tweeënhalf jaar later, op 19 maart 1947. De Heesche burgemeester laat ons daarbij met een aantal vraagtekens achter. Want hoe gewelddadig was zijn arrestatie? Werd hij daadwerkelijk onder schot gehouden? En op grond waarvan werd hij langere tijd vastgehouden? Welke inlichtingen wilde hij doorgeven? Heeft hij het over dit dagboek? Het is bekend dat Offermans een veel besproken man was in zijn dorp, met een vaak wat getroubleerde verhouding met de plaatselijke bevolking.
Offermans hield zich in de oorlogsjaren staande door zich zoveel mogelijk vast te houden aan de richtlijnen van de Nederlandse overheid en het opvolgen van Duitse voorschriften en bevelen. Tegelijkertijd probeerde hij zich zoveel in te zetten voor zijn burgers, alsof hij constant balanceerde op een koord tussen goed en kwaad. Want oud-militairen die zich moesten melden, begeleidde hij persoonlijk – met de intentie ze weer naar huis te krijgen. Ook ondernam hij meerdere pogingen om uitzending van jonge mannen naar Duitsland te voorkomen of om gevorderde paarden (en eventueel ook hun eigenaars) weer terug te krijgen naar de boerderij.
Klemgereden
Door zijn weerbarstige houding vóór de oorlog twijfelden inwoners van Heesch nu al helemaal. Door zijn aanhouding – als hij op de fiets wordt klemgereden door een auto - viel hij onder de regels van de Bijzondere Rechtspleging. Na zijn verhoor in Oss werd hij door H. Holtkamp, militaire Commissaris van het Militair Gezag, geschorst uit zijn functie van burgemeester. Offermans werd tijdelijk in een kamp te Nijmegen en Grave geïnterneerd om vervolgens op 16 december 1944 overgebracht te worden naar kamp Vught, het voormalige concentratiekamp. Een roemloos eind van een bewogen burgemeesterschap.
Onterecht, meent hij zelf. “Ten overvloede deel ik u mede dat ik alle werkzaamheden voor het Vaderland deed zonder eenige vergoeding en herhaaldelijk voor deze werkzaamheden mijn leven heb gewaagd”, schrijf J.W. Offermans, oud-burgemeester van Heesch in maart 1947 aan de Officier van Jusitite in ’s-Hertogenbosch.
Terwijl Offermans denkt te weten waarom hij is aangehouden. “Bekend met de misdragingen van talrijke inwoners van Heesch was het mij onmogelijk met deze dienst ter plaatse of in de omgeving in verbinding te treden. Geen wonder dat bepaalde elementen er alles opzetten mij onschadelijk te maken.”
Bron: T 7594 I 94
Steeds meer stukken in te zien
Journalisten, historici en belangstellenden kunnen vanaf 1 januari 2023 nieuwe archieven raadplegen, want na 75 jaar vervalt voor veel dossiers de beperking van openbaarheid. De Archiefwet 1995 bepaalt dat documenten van overheidsinstellingen na twintig jaar worden overgedragen aan het historisch archief. Ruim 95 procent van de overgedragen stukken is direct in te zien. Voor de rest geldt een beperking op de openbaarheid, meestal omwille van de privacy van nog levende personen. Over particuliere archieven maakt het BHIC speciale afspraken met de schenkers. De beperkingen gelden altijd voor een van tevoren vastgestelde periode. En daarom worden er jaarlijks nieuwe archieven openbaar. Klik op de knop hieronder voor een volledig overzicht.
De stukken die per 1 januari 2023 openbaar zijn
