Je kunt het niet hebben gemist: 2016 staat vanwege zijn 500ste sterfjaar in het teken van Jheronimus Bosch. Met een prachtige expositie in het Noord-Brabants Museum maar ook volop aandacht in het Zwanenbroedershuis, dat onderdeel vormt van de Bosch Experience. Op deze twee plekken in Den Bosch zijn ook stukken uit ons archief terug te vinden. Want deze stad is nu eenmaal de bakermat van deze bijzondere schilder.
Rond 1450 wordt Jheronimus van Aken in ’s-Hertogenbosch geboren. Hij krijgt de roepnaam Joen of Jeroen en ontwikkelt zijn schildertalent in het familieatelier aan de Bossche Markt. Over zijn jeugd is niet veel bekend. Mogelijk heeft hij als kind in 1463 een grote brand in de stad zelf aanschouwd; hierbij gingen 4000 huizen in vlammen op. In het latere werk van Bosch komen vaak stadsbranden voor. Maar dat is een aanname.
Zeker is dat hij rond 1480 trouwt met de welgestelde Aleid van de Meervenne. Samen betrekken ze Aleids huis aan de Markt 61 in Den Bosch. Langzaam klimt ook de roem van Bosch, die zich dan nog Van Aken noemt. Dat hij later signeert als Jheronimus Bosch, is voor kunstkenners een teken dat hij ook buiten Den Bosch bekend is óf enige tijd ergens anders heeft gewoond.
In 1488 mag hij ook toetreden als ‘gezworen lid’ van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap. Het doel van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap is in eerste instantie gericht op het vereren van Maria, maar bijeenkomsten in eigen huis met maaltijden en muziek gaan – naast armenzorg - een steeds belangrijkere plaats innemen. Zowel zijn inschrijving, als het feit dat hij gezworen broeder wordt, én het plaatshebben van een dergelijke broederlijke maaltijd in zijn eigen huis: het is allemaal terug te vinden in onze archieven.
Het karakteristieke werk van Bosch staat vol illusies en hallucinaties, wonderlijke gedrochten en nachtmerries en verbeeldt de grote thema’s van zijn tijd: verleiding, zonde en rekenschap. Op zijn raadselachtige werk raak je niet uitgekeken. Juist door deze speciale aandacht voor Bosch kan het BHIC ook weer laten zien welke pareltjes we in huis hebben.
