Leden van twee grote kermisfamilies bemoeiden zich over en weer met de gang van zaken. Francisca van den Berg, de vrouw van de beklaagde, had haar zes kinderen meegenomen en tilde om beurten de jongste twee op, zodat die konden zwaaien naar papa. ‘De kleintjes lachten zo blij alsof ze op een feest waren, de arme stumpers’, aldus de krant. Op een gegeven moment was de rechter het zat, vooral toen ene Luijks, een Belgische vluchteling uit woonoord Vught, allerlei tegenstrijdige verklaringen gaf, in het voordeel van de verdachte. De rechter liet Luijks oppakken voor meineed en schorste de zitting tot 1 dinsdag 1 februari. Toen ging het spektakel in dezelfde sfeer verder.
De beklaagde heette Jan Hendrik van Esch, een 42-jarige ‘kermisreiziger’, zoals een kermisexploitant in die dagen werd genoemd, uit Gennep. Van Esch was geen doetje, net zo min als de rest van zijn familie. Hij scharrelde zijn kostje bij elkaar op de kermis, maar ook met de smokkel van paarden uit Duitsland. Net als de rest van zijn familie en net als de leden van die andere kermisfamilie, die van Henraat. De paardensmokkel had op dat moment blijkbaar niet voor beide families even gunstig uitgepakt. In ieder geval was er een fikse familievete ontstaan en die kreeg een uitbarsting op 3 oktober 1915 tijdens de kermis in Uden.
Op de avond van die dag stond Van Esch in de herberg van Henk Verheijen aan de toog toen Toon Henraat binnenkwam. Deze Henraat, ‘een zeer berucht individu’, aldus de krant, verbleef vaker achter de gevangenismuren dan ervoor. De teller stond op 21: zoveel keren had de gevangenisdirecteur de straatmuzikant al welkom geheten. Meestal werd hij achter slot en grendel gezet na mishandeling, soms vanwege belediging.
Volgens getuigen ontstond er al gelijk ruzie tussen Van Esch en Henraat. Ook Martinus van Berkel, een zwager van Henraat die met hem op stap was, kreeg het aan de stok met Van Esch. Van Esch kwam met een open knipmes op hem af, waarna Van Berkel buiten een steen ging halen en Van Esch ermee op zijn kop sloeg. De ruzie verplaatste zich naar buiten en op een gegeven moment waren Henraat, Van Esch en Van Berkel nog als enigen in de gelagkamer. De cafébaas, Verheijen, was druk met het veiligstellen van zijn meubilair in het voorportaal. Volgens Van Berkel tilde Henraat een stoel op om Van Esch mee te slaan en greep Van Esch toen naar een revolver. Hij schoot, vanaf ongeveer anderhalve meter, op Henraat. Die zakte in elkaar, roepende: “Och Martinus, ik ben getroffen!”
Henraat werd mee naar buiten geholpen en zakte daar in elkaar. Volgens Van Berkel zou Van Esch daar nog tegen de bloedende Henraat gezegd hebben: “Ja, Antoon, ik heb het gedaan, maar ik kon het niet helpen.”
Een maand later, op 5 november 1915, overlijdt Henraat. Alhoewel Van Esch zijn woorden terugneemt en zijn familie probeert de doodslag in de schoenen van Van Berkel te schuiven, oordelen de rechters dat Van Esch de schuldige is. De Gennepse kermisreiziger krijgt drie jaar cel, een straf die ook in beroep gehandhaafd blijft.
Dit verhaal is geschreven door journalist/schrijver Geurt Franzen (www.geurtfranzen.com) en verscheen eerder in dagblad De Gelderlander (www.dg.nl/maasland).
