Anna Elisabeth de Gruijter uit ’s-Hertogenbosch stuurde een rekest in naar de Staten Generaal, gedateerd 20 augustus 1782 en uitte daarin haar zorgen over haar bijna 24-jarige zoon Ludovicus de Staa; een wettige zoon van Cornelis de Staa. Dit was niet zonder reden. Ludovicus was enigst kind. Op maandag 11 februari 1782 ging hij het huis uit om vastenavond te vieren. De eerste herberg die hij aandeed was ‘de Stad van Osch’ binnen de stad ’s-Hertogenbosch die werd bewoond door een zekere Lambot.
Blijkbaar had Ludovicus het daar uitstekend naar zijn zin want tot diep in de kleine uurtjes wist hij zich aldaar te vermaken. In de akte staat ‘tot de morgenstond omtrent de klokke van vier ure’. Zijn ouders leefden in de veronderstelling dat hij wel tijdig terug naar huis zou komen, maar dat viel dus tegen. Hij had er aardig aan de drank gezeten en verkaste van de ene herberg naar de andere. Enigszins aangeschoten deed hij de herberg aan onder de naam ‘de Jonge Schuts Bogaard’ ook in de stad en dacht daar, het was immers karnaval, wel een groep feestvierende jongelui te treffen. Zijn vermoeden werd bewaarheid. Hij had echt de intentie om zich daar eens stevig te laten gaan. In de resolutie staat het als volgt omschreven: “om sig met deselve vrolijk te maaken!”
Door drank overmand
Daar goed en wel aangekomen deed hij zich in de keuken allereerst te goed aan een halve fles wijn. Daarna mengde hij zich in het aanwezige gezelschap waar het er heel vrolijk aan toe ging. Gaandeweg raakte hij stomdronken en wist nog maar ternauwernood wat er binnen die herberg allemaal gebeurde. De omstanders ergerden zich groen en blauw aan hem en op een gegeven moment ontstond er ruzie. Een zekere Anthony Schouten kwam op hem af, greep hem vast en sleurde hem met geweld uit het gezelschap naar een plek waar men niet al te veel last meer van hem zou hebben. Maar….daar bleef het niet bij.
Een zekere Johan Andries Ebert deed er nog een schepje bovenop en werkte hem met horten en stoten de herberg uit, zodat hij op straat kwam te staan. Ludovicus was kennelijk toch nog bij machte om zijn tegenstander met een mes te bewerken door kledingstukken van Johan kapot te maken en wist hem zelfs een snijwond in zijn gezicht te bezorgen. Na dat nachtelijk tafereel keerde Ludovicus flanerend door de Bossche straten mogelijk naar huis, maar dat wordt verder niet vermeld. Van alles wat gepasseerd was, kon hij zich totaal niets meer herinneren, bleek uit een eerste ondervraging.
Daags daarop kwam het zijn moeder ter ore hoe haar zoon zich schandelijk gedragen scheen te hebben en schaamde zich heel diep. Het paste immers niet bij de status van hun gezin. Zich realiserend dat de hoogschout zich wel zou mengen in die affaire en dat haar familie mogelijk lelijk te schande gemaakt zou worden, doordat Ludovicus misschien wel als crimineel door het leven zou moeten gaan, bedacht ze zichzelf.
Overleg met de schepenen
Als gegoede ingezetene van de stad wendde Anna Elisabeth de Gruyter zich tot het Bossche schepencollege. Daar deed ze haar verhaal en stelde alles in het werk om haar zoon min of meer te verdedigen, in de hoop dat de schepenen enig begrip zouden hebben voor de situatie en haar zoon zeker niet als een jonge crimineel te schande zouden zetten. De aanwezige schepenen aanhoorden haar story maar gingen niet volmondig op haar wensen in. Ze zouden haar rekest doorsturen naar de hoogschout die ging over criminele zaken. Dat pakte gelukkig voor moeder de Staa gunstig uit, want de hoogschout legde ten slotte een verklaring af dat deze hele affaire ‘composibel’ was en dat Ludovicus niet per definitie ter criminele rolle zou hoeven te verschijnen. Hier werd dus een compromis bedacht en viel de straf milder uit dan verwacht en de familie werd niet te schande gezet, tot tevredenheid van moeder Anna.
bron:
BHIC 178 Resoluties van de Staten Generaal inv.nr.120 dienstjaar 1782
folio 732 – dinsdag 20 augustus 1782
