skip naar content skip naar hoofdnavigatie spring naar service navigatie
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman Bhic
Menu
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman Bhic

Nuland in vogelvlucht

Rien Wols
Rien Wols Bhic
vertelde op 15 maart 2009
bijgewerkt op 30 april 2014
De voormalige gemeente Nuland was 1.622 ha groot en lag in het noordoosten van Noord-Brabant. Het grondgebied strekte zich uit van de Hertogswetering in het noorden tot het dorp Vinkel in het zuiden. In het noorden grensde de gemeente aan Alem, Lith en Lithoijen, in het westen aan Rosmalen, in het oosten aan Geffen en in het zuiden aan Berlicum, Heesch en Heeswijk. Tot de gemeente behoorde het dorp Nuland (met de gehuchten Schotsheuvel, Heijke, Helsenhoek en Wolfsdijk) en het grootste gedeelte van Vinkel.

Nuland in 1866 (J. Kuiper, Gemeenteatlas Noord-Brabant)

Gemeentewapen

Op 16 juli 1817 kende de Hoge Raad van Adel aan de jonge gemeente Nuland een gemeentewapen toe, met de volgende omschrijving: “Van lazuur, beladen met een vrouwenbeeld, steunende met de regterhand op een bundelbijl en houdende in de linker de speer, waarop de hoed der vrijheid, aan de regterzijde verzeld van een toren, staande op een terras, alles van goud”. Dit bijzondere wapen is afgeleid van het gemeentezegel uit de Bataafse Tijd. Het wapen mag bijzonder genoemd worden, omdat de meeste gemeenten in Noord-Brabant bij de aanvraag voor een gemeentewapen teruggrepen op zegels uit de tijd van de schepenbanken, dus van voor de Franse Tijd. Nuland deed dat dus niet en is zo tot aan de opheffing van de gemeente een van de weinige plaatsen geweest met een revolutiemaagd in het wapen.

Gemeentenaam

“Nuland” verwijst op het eerste gezicht naar het grensgebied tussen land en water. Immers, deze naam, in oude documenten ook wel geschreven als “Nuwelant”, zou dan de betekenis hebben van “nieuw land”. Over de herkomst van die naam bestaat een mooie legende, maar waarschijnlijk is daarmee toch gewoon het poldergebied bedoeld dat ten noorden van de huidige dorpskern en de spoorlijn ligt. Het is daar vergeleken met de hogere zandgronden ten zuiden van de spoorlijn een stuk lager. Dit gebied kon voor landbouw, veeteelt en bewoning als nieuw in gebruik worden genomen, nadat de Maas was bedijkt.

Toch bestaat er nog een derde verklaring, die samenhangt met het Maaslandse dialect. Daarin wordt “Nuland” namelijk uitgesproken als “Nolland” of "Naolend”. Een nol is een hoogte, duin of zandheuvel, en ook wel het uiteinde van een dijk. En tussen Rosmalen en Nuland zijn zowel zandduinen als dijken te vinden...

Oudste vermelding

Niet Nuland, maar Vinkel kent de oudste vermelding van de Maasdonkse dorpen. Vinkel wordt namelijk genoemd in de akte van 1 oktober 1298, waarbij hertog Jan II de Geffenaren het gebruiksrecht verleent van een complex gemeenschappelijke gronden; de ligging van deze gement wordt omschreven als “in de buurt van Vinckel”. Ruim een jaar later, op 11 november 1299, kregen ook de inwoners van “Nuwelant” hun gement, die grensde aan de Geffense.

Ontwikkeling

Net als Geffen was Nuland een heerlijkheid. Van 1505 tot 1638 was de heerlijkheid in handen van de familie Van Vladeracken. Johan van Vladeracken bouwde kort na 1500 het kasteel van Geffen, pal ten zuidoosten van de kom van Nuland. Alleen de singelgracht herinnert nog aan dit gebouw. Iets verder de polder in stond de middeleeuwse parochiekerk, toegewijd aan Sint-Jan Onthoofding. Deze polderkerk is in 1857 gesloopt vanwege de wateroverlast ter plekke. Een nieuw bedehuis verrees enkele honderden meters naar het zuiden.

Nuland is voor de 19e eeuw altijd een sterk agrarisch dorp geweest met enkele honderden inwoners. In 1809 telde Nuland 645 inwoners. Tussen 1860 en 1870 overschreed het inwonertal de 1.000. Daarna duurde het ongeveer 90 jaar, tot 1952, voordat de 2.000 bereikt was. Voor de volgende 1.000 waren vervolgens maar elf jaar nodig: in 1965 werd de 3.000ste inwoner begroet. Bij de opheffing van de gemeente in 1992 telde Nuland ruim 4.500 inwoners. Dat is sindsdien niet veel meer veranderd: in het Nulandse deel van Maasdonk woonden anno 2006 4.457 mensen.

In de jaren zeventig van de vorige eeuw werd er druk gepraat over gemeentelijke herindelingen. Nadat diverse plannen tot grootschalige gemeentelijke herindeling in de regio gestrand waren, begonnen Nuland en buurgemeente Geffen in 1980 zelf onderhandelingen over een vrijwillig samengaan. Tenslotte hadden beide gemeenten al dezelfde burgemeester, P.J.A. Schwiebbe. Die onderhandelingen hebben wel enige tijd gekost, maar uiteindelijk was het op 1 januari 1993 zover: beide gemeenten gingen op in de nieuwe gemeente Maasdonk. Dat duurde niet heel lang: na 22 jaar werd Maasdonk alweer opgeheven. Sinds 1 januari 2015 behoren Nuland en Vinkel tot de gemeente 's-Hertogenbosch, Geffen kwam bij de gemeente Oss.

Ofschoon men het in Nuland eeuwenlang niet erg breed had, was er toch wel een (kleine) bovenlaag die het letterlijk wat ruimer had. In het bosrijke gedeelte van de heerlijkheid stonden huizen zoals Den Elsbosch, Engelenstede en Pelgrim, en bevonden zich landgoederen zoals Duynendael. De tijd heeft van deze landhuizen echter niets overgelaten.

 

Bijgewerkt 2-11-2015

Reacties (11)

Gerard W. Ch. Lemmens zei op 10 juni 2009 om 15:26
Heel interessant verhaal. Over die "bovenlaag" wilde ik U vragen of over de adellijke familie van Nuwelant meer bekend is dan op Nico van Dinther's web site ?? Ik zoek de afstamming van Jkvr. Lijsbeth van Nuwelant x Jan van Amstel.

Met dank en groeten,
Gerard Lemmens
gerardlemmens@yahoo.co.uk
Marilou Nillesen, namens BHIC bhic zei op 11 juni 2009 om 10:17
Hallo Gerard,

Ik ben je vraag neergelegd bij heemkundewerkgroep Nuwelant uit Nuland. Gezien de naamstelling weet deze club de informatie wel boven water te halen... Ik hou je op de hoogte!
Marilou Nillesen, namens BHIC bhic zei op 1 juli 2009 om 12:59
Ja Gerard,

Het heeft even geduurd maar dan heb je ook wat ;-). Via Nuwelant ben ik uitgekomen bij Hans Pennings, werkzaam bij het gemeentearchief Gemert-Bakel. Hij schreef me:

Jan van Amstel, zoon van Gerit van Amstel, was inderdaad gehuwd met jonkvrouw Lijsbeth van Nuwelant, dochter van Geerlinck (of Geerling) van Nuwelant. Lijsbeth had twee broers: Jan en Willem van Nuwelant (Schepenprotocol 's-Hertogenbosch 1203, fol. 9 1432). Lijsbeth is voor 1439 overleden (Schepenprotocol 's-Hertogenbosch 1209, fol. 155 17-1-1439).

Voor meer informatie zie:
- A.F.N. van Asten, Voorzaten van Jan van Amstel, scheepskapitein, in: De Brabantse Leeuw jrg. 23 (1974), p. 7-8
- W. Wijnaendts van Resandt, De voorouders van de Haarlemse familie Van Amstel Bakel-Helmond-Weert-Gemert-Weert 1368-1669, in: Jaarboek van het Centraal Bureau voor Genealogie en het Iconographisch Bureau, dl. 37 (1983), p. 75-76, 95, noot 7
Cora de Roon zei op 28 september 2020 om 17:56
Ik ben voor een familieverhaal op zoek naar de migratie van mensen van Nuland naar Rotterdam. Ron 1863 of eerder. Johannes van Meurs doet op 30 juni 1843 aangifte van de geboorte van zijn zoon Peter. Peter van Meurs vertrekt op een bepaald moment naar Rotterdam Delfshaven. Daar wordt zijn zoon Antonius Adrianus geboren namelijk. Wat waren de redenen van migratie in die tijd?
Marilou Nillesen
Marilou Nillesen bhic zei op 30 september 2020 om 09:46
Hallo Cora, bedankt voor je berichtje. Doorgaans spelen dan economische motieven een rol. Op de site Dag van de Rotterdamse Geschiedenis vind ik een verhaal over sporen van migratie waarin onder meer staat:

Migratie hoort bij een havenstad. Al eeuwen is het een komen, blijven en gaan van mensen. Zuid-Nederlanders (Belgen, na de val van Antwerpen in 1580), Fransen (Hugenoten), Oost-Europeanen, alles komt voorbij. Met name na het openstellen van de Nieuwe Waterweg in 1875 begon de onstuimige groei van de haven en bevolking van Rotterdam: in 25 jaar tijd groeide de bevolking met circa 200.000 inwoners. De meeste "bootwerkers" kwamen uit Noord-Brabant, Zeeland en België om in de snel groeiende haven te werken.

Als je hier klikt, vind je dat verhaal online: https://www.dagvanderotterdamsegeschiedenis.nl/page/429/sporen-van-migratie-rotterdam

Kun je hiermee uit de voeten?
Cora de Roon zei op 30 september 2020 om 12:13
Beste Marilou, Veel dank. Ik ga me inlezen. Kun je wellicht wat meer info geven over de familie van Meurs in Nuland. Wat ik gevonden heb is dit?
Peter van Meurs
Peter
30-06-1826
1947†
trouwde met
Sara Cornelia Meijer
Sara
12-02-1826
† 18-01-1895
uit Heusden

een zoon
Antonius Adrianus
van Meurs
27-10-1863(Delfshaven)
† 29-05-1932(Delfshaven)
86 jaar
wordt in Delfshaven geboren.
Ze waren katholiek. Kan ik vinden waar Peter gewoond heeft in Nuland en wat voor beroep hij had? Zijn vader, Johannes van Meurs was landbouwer. Wanneer zijn ze naar Rotterdam vertrokken?
Marilou Nillesen
Marilou Nillesen bhic zei op 1 oktober 2020 om 12:07
Hallo Cora, bedankt voor je berichtje. Uit de huwelijksakte blijkt dat Peter dan stalhouder is. Dat kun je hier vinden: https://www.bhic.nl/memorix/genealogy/search/deeds/a8c3da16-75c3-a918-55b1-48366823e8cd?person=d35aee80-462d-11e3-a747-d206bceb4d38

Kies rechtsboven voor pagina 174 van 227, dan kom je op de juiste akte uit. Waar ze in Nuland hebben gewoond en wanneer ze naar Rotterdam zijn vertrokken, durf ik niet precies te zeggen. Eerst lijkt het echtpaar een tussenstop te hebben gemaakt in Delfshaven waar op 03-02-1857 Maria van Meurs wordt geboren.

Check de naam van Sara Cornelia Meijer maar eens op de site https://www.wiewaswie.nl/nl/zoeken/, dan kom je vanzelf weer verder.

Wat ook helpt, is je vraag te stellen op ons genealogisch forum:
http://www.bhic.nl/onderzoeken/forum/nieuw-onderwerp-starten

Daar komen veel genealogen die je graag verder helpen met dit soort vraagstukken.

Succes!
Paul Buck zei op 11 september 2022 om 20:20
Beste Cora, ben momenteel in Nuland. Mijn vader heeft met Gerrit van Dijk in het leger gediend. We kwamen als gezin bij Gerrit en Nel(Nellie) als logés. Zij had t dorpswinkeltje wat direct achter het v d Valk hotel Nuland lag. We weten dat Gerrit overleden is. Maar verder is door t jarenlang geen contact meer tussen mijn ouders en Nellie stil gebleven. Mijn vader is in 1999 overleden, maar mijn moeder leeft nog. Wat is met t winkeltje en Nellie verdet gebeurd? Hartelijk dank, met vriendelijke groet, Paul en Ursula Bucj
noudsommers zei op 15 november 2022 om 23:37
Paul lees net je bericht, ik ben een neef van wijlen ome Gerrit en tante Nel, Nellie woont momenteel in het verzorgingshuis Jozefoord te Nuland en is aan het sukkelen met haar gezondheid,
Mijn vader was een broer van Nellie, in het pand hebben verschillende huurders gezeten, nu is het opgesplitst in 2 woningen.
Dennis J. van den Nouweland zei op 26 januari 2023 om 09:09
Beste heer/mevrouw,

Ik loop vast met genealogisch onderzoek.

Onze stamvader is Bruijsten van Nulandt, zoon van (vermoedelijk) Albert Jan Heimerik van Dordrecht (Dorth, Dordt, Dordraco) (geboren 1279 te Lith of Mol (B) en was van beroep schepen van Lith) en Agnes Jan Macharius van den Bosse van Gent. Na verloop van een aantal generaties ging de naam veranderen naar 'Van Nuwelant' en verder.

Ik kan weinig informatie over Bruijsten vinden, wellicht is deze er gewoonweg niet. Heeft u meer informatie over Bruijsten van Nulandt en de kinderen van Albert Jan Heimerik van Dordrecht.
Norah zei op 26 januari 2023 om 11:34
Dag Dennis,

Ik vermoed dat deze gegevens uit een bestaande stamboom online vandaan komen. Vaak kloppen deze gegevens totaal niet, vooral niet van zo lang geleden. Ik raad je aan om terug te gaan tot de data in je eigen kwartierstaat waar je helemaal zeker van bent > patroniemen b.v.
N.B. De voornaam Bruijsten is een afgeleide van de doopnaam Ambrosius.
Mvg.

Reageer op dit verhaal

Heb je al een account? Log in met je gegevens.

Heb je nog geen account? Plaats zonder inloggen, of Registreer een account

Help spam voorkomen en los de volgende som op:
Geef mij een andere som.

Lees ook deze verhalen