Voordat het dorp Nieuw-Borgvliet ontstaat, is er sedert 1649 reeds een windmolen, door de ligging genaamd de Heimolen, voor het malen van meel voor Borgvliet en omliggende plaatsen.
Reeds een windmolen in 1649
gedeelte van kaart in Cijnsboek heerlijkheid Borgvliet 1760, bijgehouden tot 1795
Die molen, type standerdmolen, is gebouwd in opdracht van de markiezin. De boeren van het betreffende gebied zijn gedwongen daar hun graan te laten malen. Het is dus een zogenaamde dwangmolen.
Het huidige Nieuw-Borgvliet begint rond 1860 een dorp te worden. In 1873 vestigt Johannes Baptist Jansen zich als bakker aldaar. Het zelfde pand, vandaag de dag Rembrandtstraat 83, gaat in 1878 ook bewoond worden door Jacobus Elst en wel als herbergier.
Het pand van de stoommaalderij in 2021 (foto: Gabriëlle Rossing)
In 1880 een stoomkorenmolen
In najaar 1880 breiden beiden heren het pand uit met een stoommaalderij voor granen. Dit kan gevolg zijn van de mogelijke vernieling van de standerdmolen “de Heimolen” bij een onweer in de zomer van 1880. De Heimolen wordt door beide heren gekocht in 1884.
Opnieuw een windmolen in 1890
In 1890 vragen beide bevriende ondernemers een vergunning voor de bouw van een standerdmolen op een berg bij Nieuw-Borgvliet, zo’n honderd meter van de stoommaalderij vandaan. Echter de standerdmolen wordt niet geplaatst. Er verrijst een ronde stenen bergmolen met onderdelen van de oude houten molen. Hout dat overblijft wordt verkocht en de opbrengst zal gebruikt zijn voor de bouw van de stenen molen.
een foto van de woningen op de Heimolen tegenover de molen in een boekje van lokale VVV, foto Willem Magnée
Windkorenmolen De Twee Vrienden in 2020 (foto Ad Verbiest)
Uitgebreide geschiedenis
De geschiedenis van de het pand van de stoomkorenmolen, ook herberg en later bakkerij, en van de windmolen “De Twee Vrienden” zijn vastgelegd in twee verhalen. Wilt u die lezen klik dan op
De geschiedenis van de molens kan ook op papier worden gelezen in de uitgave De Meule, nummer 110/111, van de vereniging “De Westbrabantse Molens”.
Aanvullingen
Molenaars
Modelbouwer en Borgvlieter Henk Kools heeft in hout een model van de Twee Vrienden en het molenerf gebouwd. Dit model staat sedert december 2022 in de molen en is direct vanaf de invaartpoort van de molen te zien.
De twee vrijwillige molenaars bij het model. Rechts is Ab de Laater sedert 2003 molenaar en links Jaap Schot sedert 2005 mede-molenaar (foto: Willem Kruf)
Voor de molenkenner. De echte molen is een bergmolen, maar, omdat Henk niet met zand maar hout werkt, heeft hij een stelling rond de molen gemaakt.
De twee vrijwillige molenaars op het molenerf. Rechts is Ab de Laater en links Jaap Schot (foto: Willem Kruf)
Op tekening
Willem Kruf kreeg de onderstaande, op rijstpapier afgedrukte tekening cadeau van de kunstenaar Fons Gieles (1924-1995), zijn oud tekenleraar. En die bleek de molen in 1979 nóg eens te hebben vereeuwigd. Met dank aan de familie Gieles voor de toestemming om ze hier te tonen.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 23 augustus 2021 om 20:27
Bedankt Gabriëlla en Willem, voor jullie mooie bijdragen Wat hebben jullie vee informatie verzameld over deze molens. Goed om dit nu uitgebreid op een rijtje te hebben.
Mariëlle Timmermans-Meerbach
zei op 24 augustus 2021 om 18:23
Geweldig om te lezen, een feest van herkenning van mijn familie (zeker na mijn Genealogische speurtocht). Zo leuk om mijn opa weer als 14 jarig knulletje te zien in de bakkerij van mijn overgrootvader. Dank je!
Mariët Bruggeman
bhiczei op 25 augustus 2021 om 15:12
Bedankt voor je reactie Mariëlle. Wat een mooi compliment voor de schrijvers van dit verhaal !
Leo Middelkoop
zei op 4 september 2021 om 11:08
Interessant! Ik heb een linkje gemaakt in de Nederlandse Molendatabase
Marilou Nillesen
bhiczei op 5 september 2021 om 15:15
Een krantenartikel en foto van 1950 en herinneringen van Karel Meerbach en Louis Raaijmakers brengen de historie van Rembrandtstraat 83 verder tot leven. Zie pagina 31 van die historie.
Mariëlle Timmermans-Meerbach
zei op 4 november 2021 om 21:24
Nadat Willem bij mijn vader (Karel Meerbach) was langs geweest belde mijn vader enthousiast op en vertelde hoe fijn hij het had gevonden om herinneringen aan de bakkerij en vroeger te hebben kunnen ophalen. Verhalen over vroeger, de bakkerij, mijn opa en overgrootvader kwam weer boven. Heerlijk om weer even in het verleden te kunnen duiken. Dank je Willem!
Willem Kruf
zei op 4 november 2021 om 21:49
Dag Mariëlle,
mij is bekend dat de huidige bewoonster/eigenaresse Gabrielle Rossing jouw vader graag wil ontvangen. Hiertoe heeft ze hem uitgenodigd.
Piet Bruijns
zei op 4 november 2021 om 21:54
Zonder hierbij kritiek te hebben op de prent van Fons Gieles (zie verwijzing molen “De twee vrienden”) wil ik toch opmerken dat de lantaarnpaal tegenover de molen wat bezijden de waarheid ligt.
De prent laat zien hoe paard en wagen het graan afvoeren in de tijd dat Piet van Loon molenaar was.
In die tijd bracht ik mijn vlegeljaren door in de nabijheid van die molen en waren dat soort lantaarnpalen zelfs nog niet eens uitgevonden.
Neen, juist op die plaats stond een gaslantaarn, die voorzien was van twee waakvlammetjes die op hun beurt werden aangestuurd door een mechanische tijdklok.
Wanneer je je oor te luisteren legde tegen de koele gietijzeren lantaarnpaal hoorde je de inwendige klok zachtjes tikken. Op een, door de gemeentelijke lantaarnopsteker vastgestelde tijd, opende zich de gaskraan en ontstak het kousje van de lamp in een helder geelachtig licht.
Nu komt de kwajongensstreek: Door nu een ferme stamp tegen de lantaarnpaal te geven ontregelde zich de klok en het bleef voorlopig duister in de straat.
Met als gevolg dat de volgende dag de lantaarnopsteker, gewapend met een ladder, de boel weer op orde moest brengen.
Gelukkig voor de buurt, minder gelukkig voor de werkgelegenheid van de betrokken gemeenteambtenaar, kwam er spoedig nadien elektrische verlichting.
Willem Kruf
zei op 4 november 2021 om 22:33
Hoi Piet,
het anachronisme van de lantaarnpalen op de tekening van Fons Gieles viel mij al op bij aankoop van de afdruk in 1979.
Maar de opbrengst van de verkoop droeg bij aan behoud van een mooi element van het oude dorp. Het is te hopen dat dat element blijft bestaan.
Louis Raaijmakers
zei op 5 november 2021 om 11:02
Het is een mooi stukje geschiedschrijving geworden. Met plezier wil ik er nog een kleine herinnering aan toevoegen:
Ik heb wel herinneringen aan de molen De Twee Vrienden. In 1956 werd de familie Van Dorst eigenaar van de molen en ik was bevriend met zoon Ad van Dorst. Wij zaten vaak boven in de molen; het was een heerlijke plek. Wat we daar deden? Stiekem sigaretten roken. Wij zaten nog op de lagere school en bietsten die sigaretten uit het doosje van de vader van Ad of we kochten Silky’s bij de sigarenwinkel van Van Meel in de Rembrandtstraat. 5 cent per stuk.
Ben nu nog blij dat de molen niet is afgebrand.
Willem Kruf
zei op 5 november 2021 om 12:50
Boven in de molen kwam ook buurtbewoner Gerard Delrue, de huidige buurman van Adri Verbraak. Gerard vertelde mij dit met een big smile.
Willem Kruf
zei op 6 november 2021 om 11:44
Vanmorgen vroeg Gerard nog of ik zijn leeftijd toen had vermeld.
Dus bij deze alsnog : drie jaar. Dan hebben we het over rond 1949. Toen was Piet van Loon nog molenaar.
Willem Kruf
zei op 19 januari 2022 om 08:36
Mede-onderzoeker Hans Jordans heeft nog een veilingadvertentie van de molen gevonden.
Dit was in juni 1926. De advertentie is opgenomen in het verhaal over de molen.
Marilou Nillesen
bhiczei op 19 januari 2022 om 17:32
Mooie aanvulling, Willem, dank!
Willem Kruf
zei op 13 april 2022 om 15:33
En nog een aanvulling:
1. denkende weg. De windkorenmolen Heimolen heeft een wiek verloren tijdens een onweer in de zomer van 1880. Heel kort daarna wordt de stoomkorenmolen op Nieuw-Borgvliet gebouwd. Zouden de maalstenen van de beschadigde windmolen toen zijn verhuisd naar de stoomkorenmolen????
2. snuffelende weg: J.C. Woudts, timmerman, hielp mee met de bouw van de molen De Twee Vrienden, aldus Ton Meesters in het blad De Meule, 2e kwartaal 2013. Deze meneer Woudts had van 1889 tot zijn dood in 1922 een aspergekwekerij en - vanaf 1904 - ook de conservenfabriek voor asperges, groenten en fruit "Isidorus aan de Parallelweg te Bergen op Zoom.
Het wordt een steeds completer verhaal. Borgvliet kan steeds minder om de molen heen. Gelukkig maar. Steeds meer mensen zullen weten/lezen wat de waarde is.
Karel Meerbach
zei op 10 februari 2023 om 07:45
Mijn vriendjes en ik zijn diverse malen weggejaagd door de toenmalige molenaar Van Loon.
Heel begrijpelijk natuurlijk, alleen al vanwege de veiligheid. Maar dat begrepen we nog niet
op die leeftijd (7-8 jaar). De spanning van het niet daar mogen zijn, lonkte ons.
Het hoorde gewoon bij onze Borgvlietse ondeugd.
Mooie site!!, en heel leuk om te lezen dit, en de andere verhalen. Ik kwam hier terecht omdat Willem Kruf vandaag bij mij op de molen was, en me heel enthousiast de link naar deze site toestuurde. Goed om te lezen dat er nog vele molen-liefhebbers zijn!!
Groeten van Jan Maas, molenaar op de "Vento Vivimus" in Hurwenen, en de watervluchtmolen "De Kilsdonkse Molen" in Heeswijk-Dinther
Willem Kruf
zei op 31 augustus 2023 om 21:03
Dag Jan, was vanmorgen mooie ervaring op de molen te Hurwenen. Ten eerste tv scherm onderin molen met beelden van draaiend gedeelte bovenin molen
door daar geplaatste camera. Service voor bezoekers die de stijle trappen niet kunnen of durven7 opgaan. Ten tweede lage ringmuur rond molenberg, opdat berg smaller is en boer met zijn trekker naar achterliggend perceel kan.
Ik heb afbeelding van Kildonkse watervluchtmolen gezien. Meer dan fraai exemplaar. Zou leuk zijn als Marilou of Paul van BHIC een foto van de molen bij jouw reactie plaatst.
Marilou Nillesen
bhiczei op 1 september 2023 om 17:52
Met dank voor jullie reacties, heren. En inderdaad: leuk dat je reageert, Jan. Heb je wellicht een foto van je molen(s)? Als je die mailt naar insturen@bhic.nl ovv Stoom- en Windkorenmolen Borgvliet, dan zetten we die er graag bij.
Mariëlle Meerbach
zei op 2 september 2023 om 19:35
De geschiedenis ontvouwt zich langzaamaan steeds meer en meer...heerlijk!
Dank daarvoor! Geniet met volle teugen van al deze nieuwtjes omtrent de molen die zo verbonden is met mijn familiegeschiedenis!
