Bij straatnamen als Kerkstraat, Molenstraat of Kennedystraat, Beatrixstraat zullen verreweg de meesten het nog wel weten maar bij des te meer anderen denkt men natuurlijk: ‘Ja, oké, het zal wel’. Hoe langer geleden, in het algemeen, hoe minder mensen het weten. Toch zit er dikwijls een belangrijk historisch persoon of verhaal aan gekoppeld.
Zo ook bij de “Professor van der Veldenstraat” in Boekel. Wie was deze persoon? En wat is zijn betekenis of binding met Boekel?
Professor van der Velden werd geboren als Henricus van den Elsen op 5 Juli 1798. Hij was de 'onwettige' zoon van Maria Arnoldi van den Elsen. Pas op 10 februari 1813 trouwde zij in Boekel met Adriaan Adriaans van der Velden. Hoewel de huwelijksakte niet vermeldt dat Henricus bij dit huwelijk werd erkend als kind van de bruidegom, komen we hem later wel steeds tegen onder de familienaam Van der Velden. Mogelijk is die erkenning ergens anders geregistreerd, maar misschien is het allemaal minder formeel gegaan en is Henricus de familienaam van zijn vader gewoon gaan gebruiken.
Het bidprentje beschrijft kort de levensloop van deze Boekelaar.
Op 24 jarige leeftijd doceerde Henricus al Wijsbegeerte aan het Seminarie te Huisseling. Hij werd professor in de Filosofie op 7 april 1822 en op 10 augustus van dat zelfde jaar tot priester gewijd te Mechelen.
Het jaar erop (1823) werd hij benoemd tot docent ‘in de leer van de Bijbel en Theologie’ aan de Theologische Hogeschool, die in 1824 vanuit Huisseling naar Uden werd verplaatst en daar tot 1842 gevestigd bleef.
In 1837, zo’n 14 jaar later, werd hij rector van het eveneens in Uden gevestigde Birgittinessenklooster ‘Maria Refugie ’.
1838 (17 april) werd hij bevorderd tot provicaris (plaatsvervanger en eerste raadsman) van de apostolisch vicaris van Megen-Ravenstein, mgr. Borret.
1839 (21 mei) na het overlijden van mgr. Borret werd hij door Paus Gregorius XVI tot het uiteindelijke ambt van apostolisch vicaris generaal over dat gebied benoemd. Henricus kreeg daarbij tevens de volmacht tot het toedienen van het Vormsel. Op 28 november van dat jaar kreeg hij ook het apostolisch vicariaat van Grave erbij.
1840 (2 juni) Goed en wel een jaar later echter hief men vanuit het Vaticaan de apostolisch vicariaten Megen-Ravenstein en Grave op, om ze samen te smelten met het vicariaat van Den Bosch. Daardoor werd professor Van der Velden, na ruim een jaar weer een andere functie toebedeeld en wel die als adjutor (helper) / apostolisch administrator van de vicaris van Den Bosch. Tevens had hij inmiddels ook nog voor korte tijd de functie van commissaris-generaal bij de Kruisheren uitgeoefend.
1842 (18 januari) omdat hij niet gekozen werd tot opvolger in Den Bosch - zijn buitenechtelijke geboorte vormde een beletsel - legde hij zijn waardigheid weer terug in de handen van dezelfde Paus die hem daartoe benoemd had. Wel kreeg hij dat zelfde jaar een bisdom aangeboden in Azië, maar dat durfde hij vanwege zijn zwakke gezondheid niet te aanvaarden. Hij maakte de keuze zich terug te trekken in het klooster van zijn vertrouwde Kruisheren te Uden.
1844 (30 januari) legde hij bij de Franciscanen van Megen, onder de naam van Pius, de kloostergelofte af. Vervolgens werd ‘dit druk baasje’ tot custos (kerkbewaarder) benoemd en doceerde hij opnieuw theologie. Weer later werd hij overgeplaatst binnen de zelfde orde naar Sint Truiden in België alwaar hij eveneens als lector lezingen gaf en zich als schrijver van geleerde theologische werken manifesteerde.
1857 (30 mei) sterft Henricus van der Velden, op 58-jarige leeftijd, in het klooster van zijn congregatie te Tielt (België) aan een leverziekte. Zijn dan 90-jarige vader in het Brabantse Boekel overleeft hem nog bijna twee jaar.
Het belangrijkste boekwerk van zijn hand, wat zeer gewaardeerd werd in zijn tijd is geheten Principia theologiae moralis theoretice practice exposita (1854).
Henricus lijkt de pech te hebben gehad een speelbal te worden in het getouwtrek in de kerkelijke hiërarchie en tussen de Kerk en de staat over de verdeling van rooms-katholiek Nederland (en noord-Brabant in het bijzonder) in apostolisch vicariaten. Uiteindelijk gingen Megen-Ravenstein en Grave op in het vicariaat van Den Bosch, dat in 1853 het bisdom 's-Hertogenbosch werd. Ook zijn afkomst als zoon van een ongehuwde moeder heeft hem zeker parten gespeeld.
Naar aanleiding van dat het honderd jaar geleden was dat tot herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland was besloten in de pauselijke bul “Ex Qua Die “ van Paus Pius IX (4 maart 1853) besloot de gemeenteraad van Boekel bij besluit van 20 maart 1953 de toen nieuwe verharde weg die een verbinding vormt tussen de Rutger van Herpenstraat en de Burgemeester Schafratstraat te vernoemen naar deze in Boekel geboren priester / docent / rector / provicaris / vicaris / pater / lector / schrijver en professor als “Professor van der Veldenstraat”.
Een uitgebreide versie van dit verhaal kunt U lezen in het prachtige boek Henricus van der Velden, 1798-1857, Kerkvoogd. apostolisch Vicaris van Ravenstein en Megen van de hand van Piet van Antwerpen. Nog beperkt te verkrijgen bij Heemkundekring “Sint Achten op Boeckel” voor een luttel bedrag.
De tekst van dit artikel is op 24 februari 2021 aangepast naar aanleiding van een reactie van Wim van Stiphout (waarvoor dank). Redactie
