Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.
Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)
Meer informatie over de chat-service? Klik hier
Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.
Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)
Meer informatie over de chat-service? Klik hier
Bij het bewerken van het Berlicumse schepenprotocol over de periode 1695-1703 (BHIC, toegangsnummer 5120, inventarisnummer 91) stuitte ik op een behoorlijk aantal akten waarin de hoofdrol is weggelegd voor weduwen die op het punt stonden te hertrouwen.
Om precies te zijn gaat het om vier akten van huwelijkse voorwaarden tussen de aanstaande echtelieden en om elf inventarissen van de roerende goederen uit het eerste huwelijk van de vrouw. Zou ik deze huwelijken ook in de trouwregisters van Berlicum terug kunnen vinden?
Om die vraag te kunnen beantwoorden ben ik te rade gegaan bij de twee Berlicumse trouwboeken uit deze periode. Ten tijde van de Republiek was alleen een huwelijk voor de Nederduits Gereformeerde kerk rechtsgeldig. Huwelijken in andere kerken gesloten waren niet wettig, maar werden dat pas als ze ook nog eens voor de plaatselijke overheid werden geregistreerd. Vandaar dat katholieke huwelijken uit deze periode zowel in de registers van de parochie als van de schepenbank zijn terug te vinden. In Berlicum zijn dat voor de betreffende periode:
het trouwboek van de rooms-katholieke parochie van Berlicum over de periode 1678-1806 (BHIC, DTB Berlicum 18).
het trouwboek van de schepenbank van Berlicum over de periode 1664-1698 (BHIC, DTB Berlicum 12). Het volgende trouwboek van de schepenbank begint pas in 1708.
De resultaten van deze exercitie zijn te zien in onderstaande tabel. Per cel ziet u eerst de persoonsgegevens van bruid en bruidegom en in de laatste regel het folio/bladzijdenummer van de vermelding, de datering en - in het geval van het schepenprotocol - of het om een inventaris of om huwelijkse voorwaarden gaat.
Schepenprotocol (Berlicum RA 91) | RK trouwboek (Berlicum DTB 18) | Schepenbank trouwboek (Berlicum DTB 12) |
---|---|---|
Peerken Peter Claes weduwe van Jan Teunis Smulders hertrouwt met Adam Jans Gelaudimans 29v - 2-8-1696 (inventaris) |
Adamus Hendric x Petronilla Jansen 39 - 20-8-1696 |
Adam Janse Gelaudimans x Peerken Peter Claes weduwe van Jan Teunis Smulders 117 - 5-8-1696 |
Jenneken Janssen weduwe van Zeger Ariens vande Coeveringh hertrouwt met Peter Jan Jacobs 35r - 11-9-1696 (huwelijkse voorwaarden) |
Petrus Joannis x Joanna 40 - 7-10-1696 |
Peter Jan Jacobs weduwnaar van Jenneken Claes x Jenneken Jans weduwe Zeger Ariens vande Coeveringh 117 - 7-10-1696 |
Marijke Hendrick Jacobs weduwe van Jan Jans Gelaudimans hertrouwt met Jan Peters vande Westerlaecken 41v - 24-1-1697 (huwelijkse voorwaarden) |
Joannes vander Westerlaeken x Maria Hendrici 40 - ?-?-1697 (januari of begin februari) |
Jan Peters vande Westerlaecken jongeman x Marijke Hendrick Jacobs weduwe van Jan Jans Gelaudimans 118 - 10-2-1697 |
Jenneken Hendrick Jacobs weduwe van Philip Philips van Uden hertrouwt met Peter Hermens van Vucht 46r - 29-3-1697 (inventaris) |
Petrus Hermes x Joanna 40 - 2-12-1696 |
Peter Hermens van Vucht weduwnaar van IJken Claes Goijerts x Jenneken Hendrick Jacobs weduwe van Philips Philips van Uden 118 - 2-12-1696 |
Jenneken Hendrick Willems van Helvoirt weduwe van Thomas Geerts van Gerwen hertrouwt met Aert Hendricx van Beeckvelt 53r - 29-4-1697 (inventaris) |
Arnoldus Hendrix x Joanna Hendrix 41 - 19-5-1697 |
Aert Hendricx van Beeckvelt jongeman x Jenneken Hendrick Willems van Helvoirt weduwe van Thomas Geerts van Gerwen 120 - 5-5-1697 |
Ariken Peter Sepen weduwe van Jan Frens hertrouwt met Lambert Jacobs 59v - 1-6-1697 (inventaris) |
Lambertus Jacobs x Adriana Peters 41 - 27-5-1697 |
Lambert Jacobs jongeman x Arijken Peter Seben weduwe van Jan Frensen 121 - 27-5-1697 |
Catelijn Frans Hendrick Rovers weduwe van Paulus Paulus hertrouwt met Sebert Martens 59v - 1-6-1697 (inventaris) |
Seeb Martens x Catarina Fransen 41 - 2-6-1697 |
Zebert Martens x Catelijn Frans Hendrik Rovers weduwe van Paulus Paulus 122 - 2-6-1697 |
Grietie Teunis Jan Gielens weduwe van Lambert Dircx van Zochel hertrouwt met Ariaen Peters vande Coeveringh 61v - 24-6-1697 (inventaris) |
Adrianus Peters x Margreta Lamers 41 - 30-6-1697 |
Ariaen Peters vande Coevering jongeman x Margriet Teunis Jan Gielens weduwe van Lambert Dircx van Zochel 123 - 30-6-1697 |
Marija Hendricx van Gerwen weduwe van Dries Jan Dries hertrouwt met Dirck Jacobs Gelaudimans 64r - 24-6-1697 (inventaris) |
Theodorus Jacobs x Maria Drise 42 - 7-7-1697 |
Dirck Jacobs weduwnaar van Jenneken Willem Teunis x Marija Hendricx van Gerwen weduwe van Dries Jan Dries 124 - 7-7-1697 |
Lijsbet Aert Lamberts weduwe van Jan Willemse vande Bogert hertrouwt Jan Teunis Eijmberts 77r - 24-1-1698 (inventaris) |
Joannes Tunnissen x Elisabeta Aerts 42 - 26-1-1698 |
niet gevonden |
Catelijn Dircx Smulders weduwe van Aert Hendricx Vercuijlen hertrouwt met Peter Frans Rovers 79r/81v - 24-1/7-2-1698 (huwelijkse voorwaarden/inventaris) |
Petrus Fransen x Catarina Aerts 42 - 9-2-1698 |
Peter Frans Rovers jongeman x Catelijn Dircx Smulders weduwe van Aert Hendricx Vercuijlen 130 - 9-2-1698 |
Dircxken Arien Jan Teunis weduwe van Jan Teunis Peter Gielens hertrouwt met Jan Jans van Gemert 86v - 1-3-1698 (inventaris) |
Joannes Jansen van Gemert x Theodora Gilens 42 - 2-2-1698 |
register ontbreekt |
Erken Gijsberts van Deursen weduwe van Hendrick Dries van Runt hertrouwt met Teunis Eijmbert Voets 156r - 13-5-1700 (inventaris) |
Antonius Voets x Arnolda Hendric 44 - 31-1-1700 |
register ontbreekt |
Lijsken Willem vande Ven weduwe van Tijs van Heretom hertrouwt met Jan Leenders s'Mulders 205r - 5-7-1702 (huwelijkse voorwaarden) |
Joannes Lennaers Smulders x Elisabeta Theijssen 49 - 8-7-1702 |
register ontbreekt |
Wat kunnen we uit deze vergelijking opmaken over de nauwkeurigheid van naamsaanduidingen in de verschillende bronnen?
De schepenen noemen van 14 van de 28 trouwlustigen een ‘achternaam’ als Gelaudimans, Van Vucht, Van Gemert etc. Van de andere 14 personen worden er 3 met slechts één patroniem aangeduid: Jenneken Claessen, Lambert Jacobs en Sebert Martens. Van de overige 11 worden minstens 2 generaties voorouders genoemd en soms zelfs 3: Peterken Peter Claes, Ariken Peter Sepen, Catelijn Frans Hendrick Rovers.
In schril contrast met deze vrij nauwkeurige naamgeving door de schepenen staat de registratie door de Berlicumse pastoor. Om te beginnen wordt in geen van de gevallen vermeld dat het om een nieuw huwelijk van een weduwe of weduwnaar gaat. En wat de naamgeving betreft wordt slechts viermaal een ‘achternaam’ genoemd, in 22 gevallen slechts één patroniem, tweemaal zelfs alleen een voornaam. Van de 14 bruiden worden er 2 alleen met hun voornaam aangeduid, de overige 12 krijgen van de pastoor een ‘patroniem’ toegevoegd. Maar vergelijking met de schepenregistratie wijst uit dat het hier in slechts 5 gevallen daadwerkelijk om de naam van de vader gaat. In de overige 7 gevallen blijkt het ‘patroniem’ afgeleid te zijn van de naam van eerste echtgenoot. Zo blijkt Margreta Lamers bijvoorbeeld de dochter van Teunis Jan Gielens te zijn, maar wordt ze hier ‘Lamers’ genoemd omdat ze eerder getrouwd was geweest met Lambert Dircx van Zochel.
De conclusie moge duidelijk zijn: de registratie van huwelijken (en waarschijnlijk dus ook van dopen en begraven) door de rooms-katholieke geestelijken was weinig nauwkeurig. Op basis van uitsluitend gegevens uit het katholieke trouwboek van Berlicum zijn genealogische fouten snel gemaakt. In de onderzochte gevallen is dat eenvoudig te voorkomen omdat er andere bronnen beschikbaar zijn. Maar het is een feit dat in veel plaatsen de katholieke Doop-, Trouw- en Begraafregisters het verst terug gaan en niet zelden de énige bron uit het DTB-bereik zijn.
Foutieve interpretaties liggen dan al snel op de loer. Het adagium ‘één bron is geen bron’ is net als in de journalistiek ook van toepassing op genealogisch onderzoek. Gelukkig komen de laatste tijd steeds meer secundaire bronnen, zoals bijvoorbeeld bewerkingen van schepenprotocollen van een groot aantal Noord-Brabantse plaatsen ter beschikking, met een schat aan informatie, zeker ook voor de genealoog.