Het loopt tegen negenen, die Tweede Paasdag 16 april 1906. Om het biljart in de herberg van Jacobus van Dongen in Made staan drie mannen ingespannen te spelen. Gerrit Nelemans, Bart de Jong en Johannes Avontuur biljarten om een omvangrijke prijs: de winnaar krijgt honderd borrels. Dat is tenminste het plan. In werkelijkheid loopt het uit op één grote bloederige bende waarbij het lachen – heel letterlijk – vergaat.
23 Rechtbank in Breda, inv 329 Tekening van de toegetakelde Gerrit Nelemans
“Ze speelden eene partij om… (schrik niet lezers… honderd…) zegge 100 borrels, die door de aanwezigen in het café zouden worden ingezwolgen”, schrijft het Dagblad van Noord-Brabant op 11 juni 1906 met nog steeds hoorbare verbijstering over een dergelijke hoofdprijs. In het archief van de rechtbank in Breda lezen we hoe het verder gaat. Hoe de mannen ruzie krijgen wie nu precies de echte winnaar zou zijn, hoe Avontuur Bart de Jong op zijn gezicht timmert en hoe de vechtersbaas dan door de kastelein uit de herberg wordt gezet.
Eene bloederige wond
Niet veel later stappen ook Nelemans, een 27-jarige slager, en De Jong, een 52-jarige koopman, op en zoeken hun heil in een andere herberg, die van Gerardus Jansen. Daar wordt De Jong plots van achteren aangevallen: vechtersbaas Avontuur is terug en slaat met een scherp voorwerp op het achterhoofd van De Jong, ‘tengevolge waarvan eene bloederige wond ontstond’. Avontuur maakt zich daarna snel uit de voeten.
De bloedende De Jong vindt het tijd om naar huis te gaan en wordt op straat door een voorbijganger gewaarschuwd met de woorden ‘Bart ’t is om jou te doen’. De Jong vervolgt zijn weg en stapt zijn huis binnen maar vraagt zich al snel af waar zijn jonge vriend Nelemans blijft want de slager zou bij hem overnachten. Als hij weer de straat oploopt, ziet hij Nelemans – ook hij heeft een bloedende hoofdwond. De Jong wil naar de dokter gaan maar wordt dan bruut besprongen door Avontuur. Met een mes snijdt hij in het gezicht van De Jong: van zijn linkermondhoek, over zijn kaak tot achter in zijn hals. ‘Nu zul je wel kapot gaan’, zegt de aanvaller voordat hij er vandoor gaat.
Wond van 25 centimeter
De behandeld dokter constateert een wond van 25 centimeter, en de diepe wonden op het achterhoofd. In een poging de aanval af te weren, is bovendien de hand van De Jong geraakt en daarbij is een stukje kraakbeen losgesneden dat de dokter moet worden verwijderd.
Ook Nelemans blijkt flink toegetakeld: een snee van 20 centimeter over zijn linkerwang en in tegenstelling tot zijn gewonde vriend zijn bij hem verschillende spieren doorgesneden – waaronder zijn lachspieren. Ook hij is eerst op zijn achterhoofd getimmerd, met snijwonden van 14 centimeter lang, ‘doorgedrongen tot op het been’. Wonder boven wonder: van levensgevaar is geen sprake. Maar de dokter is vier uur bezig om de mannen te hechten en verbinden.
En de aanvaller? Die geeft toe dat hij een paar klappen heeft uitgedeeld na het potje biljart maar zegt dat hij deze mannen niet heeft opengereten. Het Openbaar Ministerie eist desalniettemin 2 jaar en 6 maanden voor mishandeling met zwaar lichamelijk letsel tot gevolg. Het is niet de eerste keer dat Avontuur in de problemen komt. In de rechtbankarchieven zien we hem letterlijk opgroeien. De eerste keer is hij 1 meter 44 en kan hij niet schrijven en wordt ook dan al aangehouden voor mishandeling. Johannes is dan 14 jaar. Het trieste begin van een langdurige criminele carrière.
Met dank aan Nel van Doorn voor deze tip! En hieronder de plattegrond met de route die de amokmaker heeft gelopen (klik op de kaart voor een vergroting)
Bron:23 Rechtbank in Breda, 1838 - 1930 N.B. Stukken van 1825 - 1937 329 Vonnisnrs 301 - 400, 1906, vanaf scan 195
Mooi Marilou!!! Je hebt het weer prachtig verwoord.
Ben benieuwd of er mensen uit Made zijn die van dit verhaal ooit gehoord hebben….
Vooral omdat er in het vonnis ook nog een getekend plattegrondje zat met de route die de amokmaker gelopen had.
Marilou Nillesen
bhiczei op 28 juli 2022 om 08:48
Oh ja, die is ook mooi om erbij te zetten... Ga ik doen, Nel, en ja, aanvullingen uit Made zijn meer dan welkom!
