Voor twee kwartjes luisteren naar de Draadomroep: radiodistributie Bergen op Zoom

Deze centrales, uitgevonden in 1924 door de scholier Bauling, boden een bekabeld netwerk aan met een drie of viertal keuzes, waarop de omroepen uitmuntend te horen waren. Dat was veel beter dan op privétoestellen, want die waren technisch nog niet perfect. Veel ruis en gekraak maakte het luisteren niet altijd even fijn. Het voordeel van deze centrales was dat je geen eigen toestel nodig had, want je kreeg alleen een luidspreker en een programmakiezer aangemeten. Zo kon men tegen een vast bedrag per week toch van ongestoorde ontvangst en populaire muziek genieten.

In de gemeenteraad van Bergen op Zoom was reeds in de raadsvergadering van mei 1932 een positief principebesluit over de radio-centrale genomen en derhalve kon op 8 augustus ook een dergelijke organisatie opgericht worden. Initiatiefnemers waren de radio-handelaren Crusio, Jordans, Steenbak, Andriessen, Bliek en Rood. Zij sloten zich ook aan bij de B.E.R.C.(Bond van Exploitanten Radio Centrales).

De abonneekosten waren 'slechts' 50 cent per week en de aansluitkosten waren eenmalig 15 gulden. De Bergse Centrale had rond 1940 vier lijnen: op lijn 1 zat Kootwijk, op lijn 2 Jaarsveld, op drie Brussel en op lijn 4 het station Bremen.

Twee gulden

De Staat had snel door dat er wat te halen viel en besloot per 1 oktober 1936 een heffing in te voeren van 25 cent per aansluiting. Dat zou tot 1940 oplopen tot twee gulden. Deze heffing stond los van de reeds aanwezige gemeentelijke heffingen.

De uitzendtijden van deze organisatie waren van 7 uur in de morgen tot ’s avonds 8 uur. Eén uitzondering werd er gemaakt: op 10 mei 1940 toen de Duitsers ons land binnenvielen. Toen mochten de centrales de gehele dag en nacht door uitzenden om eventueel regeringsnieuws te kunnen uitzenden.

Over de eerste vier boekjaren (boekjaar liep van 1-5 t/m 30 – 4) werd toch al forse winst gemaakt, dat overigens weer in de explotatie en materialen werd teruggestort. Vanaf 2 mei 1937 werd de Steenbergse Centrale overgenomen en later volgden nog Kruisland (dhr. Baselier) en Princenhage. De abonnee-aansluitingen explodeerden de eerste jaren, maar al snel deed zich een vreemd verschijnsel voor. In bepaalde tijden van het jaar (zomer) werden veel abonnementen op hold gezet. Boeren en tuinders hadden in die periode geen tijd om naar uitzendingen te luisteren en schorten dan hun abonnement op tot de herfst. In de winter waren de abonnementenaantallen beduidend groter tot 1489 aansluitingen. Dit kon dan in de zomermaanden terugvallen tot 1343 abonnementen.

In de Tweede Wereldoorlog wordt met ingang van 13 juli 1940 de Radio-Distributie aan banden gelegd door de bezetter. Slechts door hen voorgeschreven zenders en muziek mogen worden doorgegeven en dat is het begin van de ondergang van de radiocentrales. Vanuit het ministerie van Volksvoorlichting wordt er gewerkt aan een “centrale staatsomroep”. U kunt wel raden wat daarvan de oorzaak was. Deze ontwikkelingen steken de kop op in het najaar van 1940 en met ingang van 27 december 1940 zijn de radiocentrales verplicht overgegaan naar het Staatsbedrijf der Posterijen, Telegraaf en Telefonie ( PTT). Dat was de eerste stap.

Begin van het einde

De tweede stap volgde in maart 1941. Daarbij werd bepaald dat alle distributie-organisaties werden ontbonden en hun vermogens moesten worden overgezet naar de nieuwe rijksradio-omroep. Er blijft dus slechts één organisatie over en dat is de rijksradio-omroep. Voor de belanghebbende en eigenaren van de centrales wordt nog een schadevergoeding uitgekeerd, die later wordt vastgesteld. Tevens werd het luistergeld ingevoerd en dat betekende een forse prijsverhoging van de abo’s. Deze luistergelden zijn al in januari 1941 ingegaan. Dit was het einde van de Draadomroep.

Foto pand uit WBA / adv’s uit mediafiches in WBA / poster uit home.luna.nl / luidspreker uit techniek toen.nl / info en financien uit fam.archief Jordans. (Adv = advertentie)