Op zaterdag 13 december 1877 hield men voor de eerste keer in Mill en Sint Hubert een zogenaamde botermijn (bottermien). De aanvoer bedroeg ruim 500 kilo. De kwaliteit van de boter was uitmuntend.
De organisatie van de bottermien was aanvankelijk een gemeentelijke aangelegenheid. Pas jaren later kwam de verkoop in handen van particulieren.
De botermijn hielp weliswaar de boeren die de boter produceerden hun afzet te vergroten, maar de prijzen bleven laag. Dat kwam doordat de boeren slecht waren georganiseerd en individueel afhankelijk bleven van hun afnemers. Rond 1900 drong het tot de boeren door dat alleen onderlinge samenwerking daar iets aan zou kunnen doen.
En zo richtte men op 19 april 1906 in Mill een zuivelcoöperatie op. Onmiddellijk traden 80 boeren als lid toe. Men bracht geld bijeen voor de bouw van een boterfabriek, die de naam Sint Willibrordus kreeg. De boterfabriek heeft heel lang zijn naam eer aan gedaan door slechts boter te produceren. Pas na de Tweede Wereldoorlog, rond 1950, kwam er vraag naar andere producten. De boterfabriek werd een echte zuivelfabriek, waarvoor Sint Willibrordus in 1952 werd verbouwd.
De vraag naar meer en meer verschillende producten bleef stijgen. De relatief kleinere fabriekjes konden steeds minder goed aan de eisen van de consument voldoen, waardoor men grootschaliger moest gaan opereren, wilde men nog een rol van betekenis blijven spelen op de zuivelmarkt.
In de jaren ‘60 en ‘70 fuseerden daarom de eerste, kleinere zuivelfabrieken. Sint Willibrordus sloot haar deuren in het voorjaar van 1971, als gevolg van de fusie met Sint Cunera uit Rijkevoort en Combo uit Oss. De medewerkers van Sint Willibrord gingen voortaan naar Rijkevoort.
Op een gegeven moment kwam er ook een einde aan het gebouw zelf. De schoorsteen van de Millse zuivelfabriek was een gevaar voor de omgeving geworden, omdat er regelmatig stenen naar beneden vielen. De gemeente stelde de eigenaar, de Boerenbond, voor de keuze om de boel op te knappen of af te breken. Het werd het laatste. Op 14 oktober 1983 werd de schoorsteen met elf ladingen springstof opgeblazen.
Ik ben in het bezit van een portretfoto, waarop een zestal heren
zich presenteren, het onderschrift luid.
Ter herinnering aan het 12 ½ -jarig jubilé der
COÖPERATIEVE STOOMZUIVELFABRIEK ,,ST. CUNERA”
Beugen – Rijkevoort – Boxmeer 20 Juli 1918.
Misschien interessant voor belangstellende een kopie van deze foto.
Vermoedelijk ingelijst geweest en moet in Uden ,,boven water,, zijn gekomen.
Mylene Rutten, namens BHIC
bhiczei op 2 november 2010 om 12:56
Hallo Rien,
Bedankt voor jouw aanbod. Misschien kan deze foto toegevoegd worden aan dit verhaal? Overigens ken jij de namen van de heren op de portretfoto? Waarschijnlijk reageren er dan familieleden.
Anny Toonen
zei op 14 maart 2017 om 15:36
Ook in St Anthonis was er destijds een Bottermien. Vlak bij de kerk, aan de Brink. het gebouw is er nog steeds. Over de geschiedenis van die bottermien zal vast en zeker e.e.a. bekend zijn bij de plaatselijke heemkundeclub.
Leo Peters
zei op 18 december 2017 om 15:05
Als kind kwamen wij midden jaren vijftig regelmatig in en rond de romfabriek zoals die toen bij ons bekend was. Voor in de fabriek aan de straatkant stond toen een grote boterton waarin de boter gemaakt werd. Achter in de fabriek stond een flessenvuller voor de melk an een apparaat waar de doppen op de flessen werden gedrukt. Wij konden toen nog overal vrij door de fabriek lopen. Mooie herinneringen heb nog daaraan tot dat de fabriek gesloten werd.
Lisette Kuijper
bhiczei op 19 december 2017 om 11:05
Wat leuk dat je jouw persoonlijke herinneringen aan de fabriek met ons hebt gedeeld, Leo! Weet je toevallig ook waar de naam 'romfabriek' vandaan komt?
Bijzonder dat jullie als kinderen gewoon door de fabriek konden rondlopen, wat een verschil met tegenwoordig! Hebben familieleden of kennissen misschien in die fabriek gewerkt? Alle verhalen zijn welkom bij ons!
Theo Edenburg
zei op 12 juni 2021 om 21:24
Een (zeer) late reactie op het bericht van Rien de Groot:
Is bekend of één van de heren op de foto misschien de heer Teppema is? De heer Teppema is de grootvader van mijn vrouw en was rond 1910 werkzaam op de boterfabriek.
De organisatie van de bottermien was aanvankelijk een gemeentelijke aangelegenheid. Pas jaren later kwam de verkoop in handen van particulieren.
De vraag naar meer en meer verschillende producten bleef stijgen. De relatief kleinere fabriekjes konden steeds minder goed aan de eisen van de consument voldoen, waardoor men grootschaliger moest gaan opereren, wilde men nog een rol van betekenis blijven spelen op de zuivelmarkt.
