De Hampoort

Het gebouw heeft tegenwoordig geen poortfunctie meer. De doorgang is gesloten, iets wat velen in Grave graag veranderd zouden zien.

De bouwmeesters van het Hollands classicisme (ook wel classicistische barok genoemd) leefden op strenge wijze het klassieke "ordenboek" na. Dat wil zeggen, dat zij zich strikt hielden aan de klassieke voorschriften voor de afmetingen, proporties en opeenvolging van de vijf zuilenorden (namelijk de Toscaanse, Dorische, Ionische, Korinthische en composiet-orde).

Deze nieuwe, deftige stijl had alles te maken met de groeiende rijkdom van de heersende elite van de Republiek. Het Hollands classicisme tref je dan ook voornamelijk in Amsterdam aan, met als belangrijkste voorbeeld het voormalige stadhuis, nu Paleis, op de Dam van Jacob van Campen (gebouwd in 1648-1665). Maar dichter bij huis vertoont ook het stadhuis van Den Bosch veel kenmerken van het Hollands classicisme. Een stadspoort in deze deftige stijl, zoals in Grave, is een uniek geval.

De huidige Hampoort was niet de eerste poort met die naam. De poort wordt voor het eerst in archieven genoemd in 1309. Deze Hampoort stond niet op de plaats van de huidige.

In 1626 is op bevel van de Staten-Generaal de Hampoort verlegd in de richting van de kruising Hamstraat-Gasthuisstraat. Die poort werd niet gesloopt, maar heeft zeker nog tot 1751 dienst gedaan als woning. De verovering van Grave op de Fransen door Willem III in 1674 leidde tot zware beschadigingen van de vestingwerken, waardoor nieuwbouw nodig werd.

Zo kwam in 1688 een nieuwe Hampoort als onderdeel van de nieuwe vestingwerken tot stand. Hoewel de poort op oude ansichtkaarten ook wel aangeduid wordt als “Menno-Coehoorn-monument”, is deze bekende vestingbouwer zeker niet de ontwerper van de poort, al leidde Menno van Coehoorn wel de vernieuwing van de Graafse vestingwerken.

Het poortgebouw bestaat uit een overdekte doorgang met ribloze kruisgewelven die aan de stadszijde uitmondt in een hal. De doorgang heeft twee knikken. Dat was een extra-verdedigingsmaatregel. Door de knikken was het namelijk niet mogelijk om dwars door de poort te schieten. Het timpaan aan de landzijde omvat naast het jaartal 1688 de wapens van de Republiek der Verenigde Nederlanden en van Koning-Stadhouder Willem III.

In de 17e en 18e eeuw konden in de poortruimten twee bataljons voetvolk verblijven. In tijden dat er geen troepen in Grave waren gelegerd, deed het gebouw gewoon dienst als stadspoort. Doortrekkende troepen konden er eventueel overnachten. Rond 1814 werd de poort gebruikt als bakkerij en als militair hospitaal. Zelfs de portalen werden als hospitaal gebruikt.

In de Hampoort is tegenwoordig een markant kunstwerk van Jan van den Dobbelsteen te zien. Van den Dobbelsteen liet tegen de oude gewelven van de poort vijf rijen van acht bronzen klokken aanbrengen. Die veertig klokken hangen verkeerd om, waardoor benadrukt wordt dat ze geen geluid maken. Het werk benadrukt zo dat de poort zijn oorspronkelijke functie heeft verloren, terwijl de poort er tevens een sieraad bij heeft gekregen dat de verstilde sfeer van de plek benadrukt.