Het oudste bericht over de Schijndelse hopteelt stamt al uit 1400. Het gaat dus om een traditie die heel ver terguggaat in de tijd. Het telen van hop kostte best wel inspanning en veel goede mest, en soms viel de opbrengst tegen. Maar in de archieven komen door de eeuwen heen telkens weer zogenaamde ‘hopkuilen’ voor, een teken dat de teelt in Schijndel een lange ononderbroken traditie kent: het loonde dus blijkbaar wel.
Hopkuilen zijn langwerpige kuilen van minstens 40 centimeter diep die in de akker gegraven werden. In zo’n kuil werden telkens vier planten gezet, waarna de kuil met goede aarde en mest werd opgevuld. Na de oogst werden de gedroogde hopbellen in zakken verkocht.
Het afwegen gebeurde vanaf 1755 via officiële hopwagen: een voor Wijbosch en Lutteleinde, en een voor Elschot, de Borne en de Broekstraat. Zo’n hopwaag was een grote houten weegschaal die aan een balk in een schuur gehangen kon worden. De hopwagen werden door het dorpsbestuur aan de pachters van de waag beschikbaar gesteld. Er was ook een hopkeurmeester, de hopmeter, die de kwaliteit van de aangeboden hop moest bewaken.
In de twintigste eeuw was de hopteelt totaal uit Schijndel verdwenen. Wás, want in september 2005 is de eerst oogst van een nieuw proefveld hop met een geweldig hopoogstfeest gevierd. Dit proefveld is aangelegd op het Voorste Puthorstje door Martien van Veghel.
Het opnieuw in teelt brengen van hop is een samenwerkingsproject tussen de gemeente, een bierbrouwer, een agragriër, de horeca, het onderwijs, een bloemist en het toerisme in Schijndel. Met deze hopoogst is meteen bier gebrouwen, en het eerste Schijndelse bier met Schijndelse hop is op 31 januari 2006 officieel aangeboden aan burgemeester en wethouders van Schijndel.
De hopteelt die de Schijndelsen hun benaming Hopbellen heeft gegeven, was een algemenere verschijning in de oostelijke Meierij. Veghel stond in de zeventiende eeuw namenlijk eveneens als "hopplaats" bekend. Een bloeiende handel in plaatselijk verbouwde hop werd gevoerd op de met name Duitse gebieden als Kleef en Gulik, maar eveneens op Luik en Grave en Nijmegen. In de handelspapieren werd dan consequent vermeld: "echte Veghelse hop" om de echtheid en kwaliteit van het product aan te tonen.
Ook vermelden zestiende en zeventiende eeuwse archieven in Veghel het bestaan van meerdere "Eesthuizen", gebouwen waarin de hop werd gedroogd, alvorens het voor het brouwproces geschikt was.
Wijlen Dr. A.P.M. Meuwese heeft kort over dit onderwerp geschreven in zijn studie naar de Veghelse geschiedenis.
Marilou Nillesen, namens BHIC
bhiczei op 20 juni 2009 om 18:23
Nou Rolf,
Dankzij jouw aanvulling kunnen scholieren voortaan een nóg beter punt halen...;-)
En wie het boek van A.P.M. Meuwese wil lezen, kan terecht bij BHIC!
Marilou Nillesen, namens BHIC
bhiczei op 23 oktober 2009 om 11:04
Mooie site Peer. Een aanrader voor iedereen die meer over het hopoogstfeest te weten wil komen!
Ing. Gerard W. Ch. Lemmens
zei op 13 december 2009 om 17:33
Dag Allen,
Ik heb 30 jaar in de internationale hop handel gewerkt als een Hop broker en Brouw adviseuren en ik denk dat er in Nederland , belgie en Noord Frankrijk veel Hoppen verbouwd werden als een Agrarisch produkt voor de Brouw industrie, Er waren toen ook veel meer Brouwerijen dan nu en er was niet het transport ervoor zoals nu, dus werden hoppen geteeld waar de brouweren waren. nederlandse Hop boeren zijn in 1528 ook met de Hop verbouw begonnen in het graafschap Kent in Engeland en het werd spoedig verbreid tot zelfs Aberdeen in het Noorden van Schotland.
Pepijn de vader van Karel de Grote liet ook in zijn testament een hoptuin (zo heten ze nog steeds in het zuiden van Engeland - Hop gardens)na en dit document geeft waarschijnlijk aan dat hoppen geteeld werden eerder in Frankrijk dan in Duitsland!! Ze worden nog steeds in het Zuiden van Belgie (Popperinge) en het Noord oosten van Frankrijk geteeld.
Met vriendelijke Groeten,
Gerard Lemmens
Ridder in de Orde v.d. Hop
Ing. Gerard W.Ch. Lemmens
zei op 14 december 2009 om 16:04
Dag Allen,
Ik vergat nog te verhalen dat de Hop teelt toch veelvuldig in Brabant werd bedreven vandaar ook de Brabantse familienaam zoals HOPPENBROUWERS, want er werd soms niet met Hop gebrouwen maar met Gruut, dat een mengsel van specerijen was. Dit (vooral in Engeland) waar de adel taxaties hefden op Hop en dan gingen de brouwerijen met gruut brouwen.
Ik ben benieuwd of de brouwerij in Schijndel de Hop oogst ook droogt of dat ze meteen met de groene (ongedroogde) hop brouwen ??
Met dank en groeten,
Gerard Lemmens
Peer
zei op 27 april 2010 om 22:32
Beste Gerard Lemmens,
de ranken worden middels een eigen
plukmachine ontdaan van de bellen. De
bellen worden vervolgens ter plaatse
gedroogd.
Momenteel wordt gewerkt aan een
projectvoorstel om te komen tot de
herbouw van een authentieke hopest.
Via de site hopoogstfeest.nl krijgt U
een beeld van de 'hopperikelen' in
Schijndel.
met vriendelijke groet,
hopoogstfeest.nl
Ing. Gerard W. Ch. Lemmens
zei op 23 juni 2010 om 16:32
Dag Peer,
Je kunt ook een gedeelte van je hopoogst niet drogen en de "groene" (ongedroogde - natte) hopbellen onmiddelijk in het bier gebruiken en dan je bier een "Oogst" Bier noemen, dat doen veel brouwerijen in Engeland en de USA nu en ze noemen het Harvest Ales.Je moet wel in gewicht 5 keer zoveel hop gebruiken als vergeleken met gedroogde hop, maar je krijgt dan wel al het aroma in je bier, waarvan een gedeelte verloren gaat als je hoppen droogt. De temperatuur bij het drogen is ook heel kritiek (nooit boven 140 F !!), want als je daar boven gaat verlies je veel aroma !!
Veel succes met de hopoogst over een paar maandjes !
Hartelijke groeten uit een stralend (27C hier!) East Sussex,
Gerard Lemmens
jan toirkens
zei op 9 mei 2011 om 21:24
Iedereen kent het begrip oogsttijd, oftewel daarna stoppelbloot land als er geoogst was. Maar voor hopteelt wodt er steeds geproken over dubbenstijd, hopland dat werd aanvaard per dubbenstijd. Wie kent de term?
Peer
zei op 9 mei 2011 om 23:04
De term stoppelbloot opleveren is ontleent aan de korenhalm, het gedeelte dat op het land achterblijft nadat er geoogst is: de graanstoppel.
In tegenstelling tot nagenoeg alle
akkerbouwgewassen is de Humulus Lupulus
een overblijvende plant; loopt het
volgende jaar weer uit.
Waarschijnlijk is dubbenstijd een verwijzing naar de 'rust'periode welke
de plant geniet in de winter in tegen-
stelling tot de 'groei'snelheid waar-
mee de plant zich ontwikkeld in de
zomer.
Dubben kan immers vertaald worden als 'het langzaam aan doen'
jan toirkens
zei op 10 mei 2011 om 18:24
Over dat dubbenstijd, dank voor Uw antwoord. Ik had er al een hele tijd op zitten dubben, maar daar was ik nog niet opgekomen :-) over die dubbenstijd, als rustperiode van het gewas. Overigens de hopteelt was doorheen de Meijerij zeer bekend zoals ook o.a. St. Michielsgestel, Den Dungen, Dinther etc., buiten plaatsen als Schijndel en Veghel die hier werden genoemd. Maar b.v.in Oirschot kwam ik de teelt echter, qua perceelsaanduiding etc. nauwelijks tegen. De teelt was blijkbaar tamelijk aantrekkelijk ondanks het vele werk en de soms slechte marktprijzen.
Rolf Vonk
zei op 15 april 2012 om 22:47
Jan, wat betreft de hopteelt in Veghel: in de zeventiende eeuw komen er nog veelvuldig vermeldingen voor van hophandel in Veghel. In de achttiende eeuw stond aan de Hoofdstraat te Veghel het huis genaamd "Den Hopwaag". Dit huis was zeer waarschijnlijk de hopwaag voor het dorp Veghel. In de achttiende eeuw zal de hopteelt in Veghel waarschijnlijk afgenomen zijn. in 1730 wordt er namelijk in het pand "Den Hopwaag" een boterwaag geplaatst, aangezien Veghel zich meer en meer ging toeleggen op veeteelt en daar aan onderhorige takken als de boterproductie en kalverenhandel. In 1781 wordt het pand "Den Hopwaag" omschreven als "een huysinge, kameren, stallinge, en hof gestaen ende gelegen binnen desen dorpe van veghel in de straet van outs genaemt de Boterwaeg". Het was toen ook een herberg en werd nog later café Vlas en Graan. Helaas is het pand afgebroken in de jaren '60 voor de aanleg van een ontsluitingsweg. De archieven zeggen iets over de hopteelt in Veghel (vooral zeventiende eeuws) en de waarschijnlijke teloorgang er van in de achttiende eeuw. Er komen overigens verschillende veldnamen voor in Veghel met de naam "Hopveldeken" wat wijst op het verbouwen van dit gewas. Ik vraag me overigens af of er binnen de gemeente Veghel ook verschil is geweest in de aanwezigheid van deze hopvelden. Ik kan me voorstellen, dat de gebieden nabij Schijndel mogelijk meer hopteelt kenden, wegens contacten met Schijndel of wegens de grondgesteldheid. De op Schijndel en Wijbosch aansluitende populierenteelt in Veghel kwam namelijk ook vooral ten westen van de Aa voor. Slechts een speculatie...
Gerard W. Ch. Lemmens
zei op 6 oktober 2015 om 14:27
Wat Peer schrijft kan ik bevestigen met de kennis dat in Engeland nog steeds er hop tuinen zijn waar de planten van 50 tot 100 jaar (en misschien daarboven) oud zijn!
In ons dorp hier in Engeland worden nog steeds hoppen geoogst en de (heer) boer heet Overy = Overij, een Nederlandse achternaam, welke vele hopboeren hier nog hebben omdat die Nederlandse hopboeren hier in ca. 1520 kwamen om hop aan te bouwen. sommigen bleven en trouwden met Engelsen.
Henk van den Brand
zei op 7 december 2016 om 20:10
Lees ook het boekje "De Schijndelse hopteelt vroeger" geschreven door Henk Beijersin 2005.
Annemarie van Geloven
bhiczei op 14 maart 2017 om 11:45
Dank voor dit bericht, Peer! Mooi initiatief!
G.W.C. Lemmens
zei op 21 februari 2023 om 12:11
Dag Allen,
Ik ben erg benieuwd of de archieven nog achterhalen of er Schijndelse Hop boeren waren die naar Engeland (Kent en Sussex) zijn getrokken om de hopteelt daar te helpen te ontwikkelen. Er zijn hier nog een aantal Nederlands klinkede woorden die in het Engels zijn blijven hangen. B.V. Het eesrhuis is Oasthouse geworden. Die Oast housen zijn in deze eeuw verbouwd tot prachtige huizen !! Maar hier werden hop tuinen aangelegd waar de brouwerijen werden en zo werden er hop tuinen aangelegd door heel Engeland en Schotland, zelfs als noordelijk als Aberdeen !!
Groetjes uit Wadhurstm East Sussex, Gerard Lemmens
Henk van den Brand
zei op 23 februari 2023 om 18:27
Beste Gerard,
ik heb het nagevraagd maar de hoplieden uit Schijndel trokken wel naar bijvoorbeeld Amsterdam en Keulen, maar de Noordzee over is niet bekend.
Bron: Henk Beijers, voorzitter historische werkgroep Heemkundekring Schijndel.
Peer
zei op 23 februari 2023 om 22:04
'Hops, reformation, bays and beer came into England all in one year'.
"Bays", Gerard, dient hier gelezen te worden als "zwart/blauw geverfde stof".
Meer specifiek 'Poperiengese' stof; meekrap gekleurd, werkmanskleding.
Niet de 'Skêndelse hopboere' maar de uit het Graafschap Vlaanderen afkomstige 'Poperiengse hoppetelers' waren het welke te Kent en Sussex de teelt van 'Hops' van de grond kregen!
( http://oastandhopkilnhistory.com/oastsandhopkilns/the-16th-ce-the-earliest-evidence/ )
Wandelende vraagbaak; mocht je volledig op de hoogte gebracht willen worden dan kun je eigenlijk niet om Poperingenaar 'den Do' cq. Guido Vandermarliere heen: ( Guido.Vandermarliere@telenet.be ).
Henk van den Brand
zei op 23 februari 2023 om 22:17
Die vraag is dus nu beantwoord. Alweer wat geleerd.
Hopkuilen zijn langwerpige kuilen van minstens 40 centimeter diep die in de akker gegraven werden. In zo’n kuil werden telkens vier planten gezet, waarna de kuil met goede aarde en mest werd opgevuld. Na de oogst werden de gedroogde hopbellen in zakken verkocht.
In de twintigste eeuw was de hopteelt totaal uit Schijndel verdwenen. Wás, want in september 2005 is de eerst oogst van een nieuw proefveld hop met een geweldig hopoogstfeest gevierd. Dit proefveld is aangelegd op het Voorste Puthorstje door Martien van Veghel.
