Archieven

2092 Norbertijnenabdij van Berne, oud archief, 1134-1857

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

2092 Norbertijnenabdij van Berne, oud archief, 1134-1857

Delen

Doorsturen per email

Delen via Facebook

Delen via X (Twitter)

Printen

Duurzaam webadres

Mijn Studiezaal

Favoriet of een notitie maken

Stel een vraag of plaats een opmerking op de tijdlijn

Reageren

Stuur een reactie naar Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC)

Inleiding

Historisch overzicht

Verantwoording van de inventarisatie

Aanwijzingen voor de gebruiker i

Regesten

1 1134 (september 13 - 23)
Anno incarnationis 1134, indictione 12, anno vero regni
Lotharii 10, imperii vero eiusdem anno 2, episcopatus autem mei anno 7.
Andreas (van Kuyc), bisschop van Traiectum, oorkondt, dat Folcoldus van Berna, een vrij en rijk man, en zijn vrouw Bescela ter ere Gods langs hem ("per manus nostras") hebben opgedragen aan Rodbertus, abt van Insula B. Marie (Mariënweerd), Berna zelf, Masemunde, Erthepe in Tessandria, Altfurse en Merseberch; dat deze abt uit zijn kanunniken een nieuwe abt en confraters aan Berna heeft toegewezen en dit klooster ("ecclesia") onder het bestuur en gezag van hem, de bisschop, heeft gesteld, onder voorbehoud echter van het recht van correctie voor Rodbertus; waarna de bisschop het klooster vrijwaart van vordering en aan Berna de begrafenis en ziekenzalving van eigen mensen toestaat, alsook de olie ("zelf"?), zoals aan Mariënweerd werd toegestaan. Gedaan in het bovengeciteerde jaar, met de met name genoemde, Utrechtse getuigen: 5 proosten en dekenen, 9 kanunniken, 3 vrije mannen en 5 dienstlieden, waaronder de schout en de kastelein.

2 1148.
Everardus, abt van Berne, en prior Gerardus treden als getuigen op wanneer de abt van St. Truiden aan de inwoners van Herpt een eigen kerk vergunt.

3 Ca. 1157, 1160.
Jordanus, proost van B.Bonifacius in Traiectum, oorkondt, dat hij aan het klooster van Berne een hoeve, gelegen in Berne, wederom in cijns heeft uitgegeven; waarbij frater Giselbertus van dit klooster het cijnsgoed namens abt en convent heeft aanvaard.

4 1174.
Ernestus, deken, en het kapittel van de Martinuskerk in Seflica (Zyfflich) oorkonden, dat zij een jarenlang geschil met het klooster Berna aldus hebben beslecht, dat zij, op verzoek van Godefridus, bisschop van Traiectum, de achterstallige cijns van hun hoeve ("mansus") in Gala (Gaal) hebben kwijtgescholden, waarna het voortaan op S.Petrus-ad-Cathedram een cijns van 5 schelling zal betalen.

5 1175.
Wiricus, abt van S. Trudo (St. Truiden), oorkondt, dat ter beslechting van het geschil tussen hem en Hugo, de abt van Berna, aangaande de smaltiende aldaar, die hem niet betaald werd, deze smaltiende en de tiende van de uithof ("curtis") aan Berna in pacht worden gegeven tegen een 1/2 mark, te betalen op St. Trudodag.

6 1181.
Godescalcus, abt van Berna, treedt als getuige op bij een schenking van gunsten aan de kerk van Aalburg, die geincorporeerd is bij de abdij van St. Truiden, gedaan door de bisschop van Utrecht; samen met de andere getuigen, 4 proosten van Utrecht, de abten van Mariënweerd, St. Paulus te Utrecht, Egmond en St. Laurentius te Oostbroek, en nog 4 dekens van Utrecht.

7 1189
Anno 1189, regnantibus imperatore Fretherico et filio suo rege Henrico, Philippo archiepiscopo presidente.
Geerhardus, proost van Seflica, oorkondt, dat Everardus, abt van Berna, een hoeve in Lothe (Leuth) geruild heeft tegen een hoeve van de kerk van Seflica, die de uithof (van Berna) in Gala (Gaal) van zijn kerk in cijns had, en tegen een andere hoeve, die het convent (van Berna) te Mersberge in cijns had.

8 1196 (13 mei - 4 juni)
In die S. Servatii, apud villam que vocatur Orscot; apud castrum
Herpen, anno Domini 1196, imperatore Henrico, episcopo Leodiensi Alberto, Traiectensi auteur Baldwino, duce Brabantie Heinrico.
Albertus van Dinthere schenkt aan het klooster S. Maria in Berna alles wat hij bezit in de nabijheid van de uithof ("curia") Bernehese (in Heeswijk) aan akkers en de helft van het broekland, geheten Loesbruch, met vrij gebruik van wateren, weiden en bossen in Hesewich; aangezien deze goederen leengoed ("feodum") waren van Henricus van Kuc, die ze weer in leen had van de hertog van Lovanium (Leuven) (Hendrik I van Brabant) is dit geschied in twee fasen: op St. Servatius (13 mei) te Orscot heeft Albertus zijn vrijgoed ("allodium") in Medele (Meel) als ruil aan de hertog in leen gegeven, waarbij deze zijn rechten op de goederen te Bernhese aan het klooster heeft geschonken en ook zijn zaalhuis ("zala") in aanwezigheid van zijn zoon Albertus en van 6 met name genoemde getuigen; waarna (voor de dood van Balduinus, bisschop van Utrecht, waarsch. 4 juni) op het kasteel van Herpen Henricus en zijn zoon, samen met abt Everardus, deze goederen in Bernhese hebben ontvangen, in aanwezigheid van 8 met name genoemde getuigen.

9 (1198)
Datum Reate (Riéti); pontificatus nostri anno primo.
Paus Innocentius (III) stelt de abt van Premonstratum en alle andere abten en de kanunniken van de orde vrij van tienden uit hun eigen en door henzelf bewerkte bezittingen, tuin- en rijs-gronden, rijshout, beemden, weiden en visgronden evenals hun veevoedergewassen en novale gronden; dit tegen eventuele aanspraken van bisschoppen of hun officialen.

10 1200
Apud Dordrecht; indictione tertia.
Theodericus (Dirk VII), graaf van Hollandia, en zijn vrouw Aleydis (van Kleef) oorkonden, dat zij aan het klooster B. Maria in Berna uit hun cijns of ev. uit andere inkomsten in Dordrecht geschonken hebben een cijns van 2 mark, waarvan de ene tot nagedachtenis van zijn vader Florentius (III), en de andere tot aankoop van brood en wijn voor een dagelijkse mis tot eigen zieleheil.

11 (ca.1200)
In prefata ecclesia (Bernensi) super altare B. Marie.
Johannes (I), heer van Husden, oorkondt, dat hij met instemming van zijn zonen heer Arnoldus en Johannes, tot nagedachtenis van hem, zijn vrouw wijlen Aleydis, zijn ouders Arnoldus (I) en Justina en zijn voorgangers aan het klooster van Berna het privilege schenkt, om tolvrij door zijn gebied te varen en te trekken, er te kopen en te verkopen, en vrij te zijn van alle rechtsvordering; en dat hij dit privilege in tegenwoordigheid van het convent op het Maria-altaar heeft aangeboden.

12 (ca.1205).
Albertus van Kuc oorkondt, dat destijds ridder Albertus van Dinthere en ridder Almericus van Heswic op Bernhese (ook: Bernese) ieder hun goed ("curia") op hun vrijgoed ("allodium") met instemming van zijn vader Henricus van Kuc hebben geschonken aan het convent van B. Maria in Berne; de eerste zijn curia met het recht om het hout in het bos van Dinthere te gebruiken, de varkens er zonder tiendplicht te laten weiden en de gemene weiden te benutten; de tweede zijn curia met de helft van het Lozebruc; bij welke gelegenheid ook aan het convent het halve recht op de goederen van Ambersoye (Ammerzoden), verbonden aan deze curiae, is geschonken.

13 (voor 1217 [1207] oktober 21).
H(enricus), abt van Berne, verklaart tegenover de koning van Engeland, dat hij het huwelijk van graaf Lodewijk van Loon met Ada van Holland als wettig beschouwt.

14 1210
1210, Henrico abbate Bernensi.
Henricus, abt van Berne, wordt genoemd in de datering - naast de paus, de bisschoppen van Luik en Utrecht, de keizer, de hertog van Brabant en de graven van Gelre en Kleef - in een akte, waarin Jan van Heusden privileges verleent aan de geestelijkheid in zijn land, namelijk om bezit over te dragen en vrij te zijn van diensten.

15 1212
[1212, epacta 4, indictione 14].
H(enricus), abt van Berne, prior Arnoldus en subprior Theodericus treden als getuigen op bij het verdrag tussen Theodericus van Altena en Johannes van Heusden.

16 (1210-1216 dec. 5).
Arnoldus, abt van Berne, en prior Theodericus treden als getuigen op bij de schenking van 3 morgen land met een akker te Heimond bij Naaldwijk, gedaan door Aleidis, gravin van Holland, aan de Abdij van Mariënweerd.

17 1216 december 24
Rome apud S. Petrum; 8 kalendas januarii, pontificatus nostri anno primo.
Paus Honorius (III) beveelt aan de suffraganen van het bisdom Colonia en hun gelovigen, aan de elect van Colonia, aan de abten, prioren, dekenen, aartsdiakenen en andere prelaten in deze provincie, naar aanleiding van inbreuk op gegeven privileges - dit vooral op verzoek van abt en convent van Berna - dat zij die hun bezit, zaken of huizen, bij testament verworven, aantasten, alsook degenen die ondanks pauselijke indulten tegen hen een excommunicatie of interdict hebben uitgesproken, tenslotte ook degenen die van hen tienden afpersen - na een vermaning met brandende kaarsen - aldus moeten worden gestraft: clerici, kanunniken of monniken met suspendering van hun officie of beneficie, leken en clerici, die geweld gebruiken, met excommunicatie, en de dorpen ("ville"), waar het gestolen goed ligt opgeslagen, met een interdict.

18 1217 mei 18
Apud Husden; 15 kalendas junii.
Arnoldus, abt van Berne, en zijn medebroeders Waltherus en Fridericus, treden als getuigen op
bij het verlenen van vrijdom en belastingen door Jan van Heusden met zijn zoon Arnoldus aan Sibodo, proost [van St. Adelbertus] in Aken.

19 (1203 nov. 4 - 1222 febr. 4).
Wilhelmus (I), graaf van Hollandia, oorkondt, dat hij aan het convent van Berna het privilege
toestaat, om met hun goederen door de provincies van zijn dominium vrijelijk, zonder tol te varen en te trekken, er te kopen en te verkopen, en vrij te zijn van alle rechtsvordering.

20 1223
In Wolderinkem.
Th(eodericus), abt van Berna, en Godescalcus, proost (van Berne) treden als getuigen op, samen met de graven van Gelre, Kleef en Holland, bij de schenking door Theodoricus, heer van Altena, van zijn eigendom in de uithof ("curtis") Hoeght (onder Maarheze) aan de cisterciënzer-abdis van Roermond.

21 1224 maart
Anno 1224; mense marcio.
De abt van Berne treedt als getuige op bij het verlenen van tolvrijdom door de heer en vrouwe van Husdenna aan het klooster van Thosan (Ter Does).

22 (eerste kwart 13e eeuw, of voor 1223).
Theodericus, prior van Berne, treedt op als getuige, wanneer de pastoor van Oosttilburg (onder Oisterwijk) de kerk van Helvoirt afhankelijk verklaart van zijn kerk en binnen haar grenzen gelegen.

23 (eerste kwart 13e eeuw).
Lijst van het vrijgoed van het klooster Berna ("allodium Bernensis ecclesie"), dat door Folcoldus, een vrij en rijk man, en zijn vrouw Bescela is geschonken, nl. Berna zelf en Masemunde met hun visserij en aanwas, vrijgoed in Altfursche (Altdorst), en Vurt (Woerd), Merseberch (Maarsbergen) en vrijgoed in Babylonia (Babiloniënbroek); voorts wat andere gelovigen hebben geschonken aan landerijen ("predia") met graanschuren ("horrea") in Risewihc (Rijswijk), Wihc (Wijk) en Bernhese (in Heeswijk), en aan stukken land in 40 met name genoemde plaatsen - alle gelegen in het Land van Heusden, het Land van Altena, de Betuwe en de Meierij van 's-Hertogenbosch - met toelichting omtrent bijzondere aard en rechten.

24 1227 mei 24
Apud Horst; 9 kalendas junii.
Otto (III van Lippe), bisschop van Traiectum, oorkondt, dat hij de schenking bevestigt, door zijn voorganger Andreas (van Kuyc, 1128-1139) gedaan aan het klooster van Berna, van 10 hoeven ("mansus") in het gebied of maalschap van Mersberch (Maarsbergen) en Mandern (Maarn), nl. in het Westerwalt, met de tienden, cijnzen en andere rechten. ["Justitia"= het gerecht]

25 1227
In Buscho.
Theodericus, abt van Berne, treedt als getuige op, wanneer Hendrik I, hertog van Brabant, de abdij Mariënweerd vrijstelt van zijn tollen in Tiel, Lith en elders in zijn land.

26 1230 februari 26
In Hedele; 4 kalendas marcii, tercio die post festum sancti Mathye.
Th(eodericus), heer van Altena, oorkondt, dat hij het land, dat de abdij heeft in zijn dorp ("villa") Hunen, ontslaat van alle lasten, tot zieleheil van hemzelf, zijn ouders en zijn vrouw Ymagina en van alle zielen, alsook van de plicht er gebouwen op te plaatsen en op het jaargeding te verschijnen, met behoud echter van zijn cijns van 4 Hollandse penning; met als getuigen o.a. heer Walter, abt van Berne, W., koster van het klooster en heer Th(eodericus) van Gore.

27 (1231 maart 21 - 1232 april 10)
Anno 1231.
Heinricus (I), hertog van Lotharingia en Brabancia, oorkondt, dat hij aan het convent van Berna, tot zieleheil van hemzelf en van zijn huidige en toekomstige kinderen en vrienden, geschonken heeft het patronaatsrecht van de kerken van Orten en Busco, met behoud echter van het bezit en gebruik, dat heer Th(eodericus), de vroegere investiet, en heer Leonius de Bruxella, de huidige investiet, nog hebben gedurende hun leven; alsook zijn uithof ("curtis") met visvangst en weide; alsmede het verlof, om de tienden, die hij verpand heeft, te lossen, onder voorbehoud, dat de hertog deze voor dezelfde prijs zal kunnen terugkopen; tenslotte vrijheid van tol in zijn land en hun persoonlijke bescherming; met als getuigen o.a. Arnoldus, abt van Antwerpia, Egidius [Egricus], abt van Tongherlo, en Walterus, abt van Berna.

28 (kort voor 1233).
Albertus, heer van Kuch, beoorkondt en bevestigt vroegere schenkingen door Albert van Dinthere en Almericus van Hesewic - en herhaalt hierbij nagenoeg letterlijk de akte van (ca.1205) (reg. nr.12) - waarna hij uitvoerig de gemeente ("communitas") omschrijft van Dinther, Heeswijk en Bernhese; vermeldt andere schenkingen door Albert van Dinther en anderen; geeft een uitvoerige omschrijving van de grenzen van Bernhesermade en Loosbroek; waarna in de testificatio een vroegere ontmoeting in Hesewic wordt beschreven, tussen 1 en 6 januari, van heer Hubertus van Hesewic, heer Bernier en Heinricus (van Kuyc), vader van de oorkonder, toen een wild zwijn werd gevangen en twee knechten bijna verdronken.

29 (1233?).
Florentius (IV), graaf van Hollandia, oorkondt, dat hij de tolvrijheid, door zijn vader (graaf Willem I) aan de abdij geschonken, bevestigt.

30 (1235) juli 17
Wormatie; 17 julii; octava indictione.
Fredericus (II), Rooms keizer, draagt aan Henricus (I), hertog van Brabantia, op, het klooster Berna bescherming te verlenen.

31 (na 1236) [2e helft 15e eeuw, Van Rij].
"Chronicon Bernense", huiskroniek over de eerste eeuw: de lotgevallen van ridder Fulco van Berne, zijn stichting van het klooster in 1134 en enige hoofddata tot 1236.
Ten tijde van vorst Lutger (keizer Lotharius III, 1125-1137) en Andreas (van Kuyc), bisschop van Utrecht (1128-1137) leeft te Berne, gelegen in de waard Vrote in het grensgebied tussen Holland en Thesandrië ridder Fulco. Hij bezit er een sterk kasteel met toren, ringmuur en stenen kapel.
Hij heeft belegeringen te verduren van de hertog van Brabant (Godfried I, 1094-1139), van de graaf van Holland (Dirk VI, 1121-1157) en van Herman, kastelein van Heusden. Een bij Wijk wonende graaf Wichard wordt door Fulco bij een ruzie gedood. Als graaf tussen Maas en Waal moet Fulco de rechtsaangelegenheden leiden in het gebied vanaf Moldeke (Mook) tot Herwede (Heerewaarden), met uitzondering van Withen (Wijchen) en Nifrich (Niftrik). In een hinderlaag gelopen nabij Hemert weet Fulco op wonderbare wijze te ontsnappen, door met zijn paard de Maas over te zwemmen. Hij belooft God, zichzelf en al zijn bezittingen in Zijn dienst te stellen. Fulco trouwt met Bescela van Zumeren (Someren), weduwe van Crafth, een edelman in Maesmond. Volgens zijn belofte probeert hij van zijn kasteel een klooster te maken en krijgt daarvoor in 1133 kloosterlingen uit Rolduc. Deze onderneming mislukt, maar hij slaagt op 3 augustus 1134 met Premonstratenzers uit Mariënweerd. Met een oorkonde van bisschop Andreas van 1134 wordt de stichting bezegeld (de tekst hiervan is nagenoeg volledig in de kroniek opgenomen; regest nr. 1). Fulco wordt zelf lekebroeder in Berne. Ook Bescela verlaat de wereld en sticht een zusterklooster van dezelfde orde te Wort (Woerd bij Altforst).
De eerste abt Everardus laat het klooster bouwen en vernieuwen, sticht uithoven te Rijswijk, Wijk, Babiloniënbroek, Gaal (onder Schaijk), Bernhese (onder Heeswijk-Dinther) en Maarsbergen, en bouwt huizen te Sanden (te Niftrik, gem. Wychen) en Derenborch (Dennenburg?) bij Uudenholt (beide in het Land van Ravenstein). Onder zijn bestuur verschijnt de H. Maagd Maria aan Onulphus en zijn vriend, de scriptor Theodericus, wanneer beiden hun oude dag doorbrengen in Woerd. Na abt Everardus volgen onder vermelding van enige data: Hugo van Terwaan, God-schalk uit Postel, Everardus II, Henricus Hermanszn van Alfen, Arnoldus, Henricus voorn. (herkozen), Theodericus en Ludovicus. Deze abtenlijst wordt besloten met de vermelding van de opvolging van Ludovicus door Walterus in 1236. [Van Rij: 1231]

32 1237 mei 8
Traiecti; in die Wironis confessoris.
H(enricus), abt van Berne, en het convent oorkonden, dat zij met het kapittel van S. Salvator in Traiectum zijn overeengekomen, dat de abdij voor het kapittel goederen in het bisdom zal kopen voor 165 pond-utrechts, waartegenover het kapittel de uithof ("curtis") van Berlekem aan de abdij zal afstaan; dit voor de Benediktijner abten van St. Paulus (te Utrecht) en S. Laurentiusi te Oostbroek) als getuigen.

33 1238 maart 12
1237, quarto idus marcii.
Th(eodericus), eertijds abt van Berna, treedt op als getuige bij de schenking van een cijns van 2 pond door de gravin van Holland aan het klooster Rijnsburg.

34 1238 maart 17
1237, in die Gertrudis virginis.
Voor schepenen van Busco, Acristus (bedoeld Acrinus) van Hesebanne, Gosuinus Coquus, Johannes van Bruxellia, Gisilbertus de Alta-domo, Genekinus van Berkell, Pelegrinus gezegd Lodderken en Wederoldus, en 2 andere getuigen, genaamd Henricus van Budell en Johannes Clericus, draagt Henricus van Osse al zijn inkomsten en rechten in Berlekem over aan abt en convent in Berna, met uitzondering van het wereldlijk gerecht en een hoeve, die pas na zijn dood aan de abdij zullen vervallen.

35 1240 juni 15
Apud Traiectum in choro S. Salvatoris; in die beati Viti martyris.
Lodhewicus, proost, Wulrammus, deken, en het kapittel van S. Salvator in Traiectum oorkonden, dat zij verkocht hebben aan abt Henricus en het convent van S. Maria in Berna hun uithof ("curtis") in Berlanchem met de tienden, akkers, bezittingen, cijnzen, halfvrijen ("litones"), vasallen ("homines feodati"), weiden, beemden, visserijen, bossen, bebouwde en onbebouwde velden, en met het patronaatsrecht van Berlinchem; en verklaren daarvoor 165 pond-utrechts te hebben ontvangen, welk geld is besteed voor de tienden in Riswic bij Wic en in Oldewater; en dat het klooster hun jaarlijks 20 schelling zal betalen; met als getuigen o.a. abt Heinricus, proost Harnoldus en kanunnik Andreas, Bernenses.

36 1242 januari
Apud Rode; anno 1241, mense januario.
Theodericus draagt zijn erfgoed te Megen, twee hoeven, op aan het altaar van St. Oda in Rode
(St.-Oedenrode), met dien verstande, dat hij een cijns van 17 en een halve penning op 1 oktober op dit altaar zal betalen, waartegenover de voogd van de kerk hem bescherming zal verlenen.

37 1242 september 10
Feria quarta post Nativitatem beate Marie.
(Johannes I), abt van Insula Beate Marie (Mariënweerd) van de Orde van Praemonstratum oor-
kondt, dat abt en convent van Berna in pacht hebben ontvangen van deken en kapittel van S. Petrus van Traiectum hun tiende in de Rumelar, voor de cijns van 7 schelling-utrechts.

38 1242 december 14
In crastino beate Lucie virginis.
Schout H(enricus), schepenen, gezworenen en burgers van Busco-Ducis oorkonden, dat Jota de Ende (Jutta van den Ende), moeder van de overleden echtgenote van Albernus, burger van de stad, alsook de wettige erfgenamen van Jota hun rechten op de goederen van de overledene hebben overgedragen aan Albernus.

39 1242 december 27
Apud Nyemensvrient; in festo Johannis Ewangeliste.
Willemus (II), graaf van Hollandia, oorkondt, dat hij tot zijn zieleheil heeft geschonken aan het klooster van Berna een aam wijn jaarlijks uit zijn tol in Nyemensvrient.

40 1243 juni 24
In Buschoducis; 8 kalendas julii.
Theodericus, heer van Herlar, oorkondt, dat hij zijn voogdij ("advocatiam") over de uithof ("curia") in Berlechem en zijn bezit aan cijnzen, linnen, jaardiensten en anderszins heeft verkocht aan abt Henricus en het convent van B. Maria in Berna voor 28 pond-leuvens, met uitzondering van zijn ministerialen; met als getuige o.a. proost Theodericus (van Berne).

41 1244 juni 24
In Buschoducis; in festo B. Johannis Baptiste.
Alardus, abt, en het convent van Berna oorkonden, dat zij een overeenkomst hebben gesloten met H., zoon van Egno van Haren en diens broers over goederen in Wort (Munnikenwoerd) en Osse en een cijns in Gale (Gaal onder Schaijk), waarbij de laatstgenoemden afstand doen van hun rechten voor een som van 6 pond, terwijl H. aan heer Johannes van Wigen (Wijchen), van wie hij deze goederen (bijgeschreven: "pascua pecorum", weilanden) in leen hield, een schadeloosstelling heeft gegeven.

42 1245 mei 4
Lugduni; pontificatus nostri anno secundo, 4 nonas maii.
Paus Innocentius (IV) oorkondt, dat hij aan abt en convent van Berna toestaat, dat zij de goederen, waarop de broeders voor hun professie recht hadden, mogen aanvaarden en behouden.

43 1246 juni 12
Noviomagii; in die Basilidis, Cyrini martyrum, qui est 2 idus junii.
Alardus, abt, en convent van Berna verkopen aan het kapittel van S. Victor van Xancten hun uithof ("curtis") Sande (te Niftrik, gem. Wijchen).

44 1247 januari 25
In Sancto Trudone; 1246, in die Conversionis beati Pauli.
Thomas, abt van S. Trudo in Hasbania (Haspengouw), en het convent van de Orde van Benedictus oorkonden, dat zij hebben overgedragen aan abt en convent van Berna Hun tienden in Berna en Herpta tegen een pacht van 21 mark-keuls - waarvan de betaling nader wordt geregeld - en tegen de levering van 21 zalmen, te vangen tussen Wodrekeym (Woudrichem) en Drile (Driel) - waarvan ook de aflevering nader wordt vastgesteld - met de bepaling, dat Berna het recht van voordracht voor de vicarie van Herpta krijgt bij de abt van S. Trudo, maar dat dit klooster er zijn verdere rechten behoudt alsook de kerk van Osdinne (Heusden), waarvan de presentatie van de vicarius bij de abt van S. Trudo toekomt aan de plaatselijke heer.

45 1247 januari 25
(Datering zoals in vorig regest) [In Sancto Trudone; 1246, in die Conversionis beati Pauli].
Alardus, abten het convent van Berna oorkonden, dat zij hebben ontvangen van het klooster van St. Trudo de tienden in Berna en Herpta tegen een pacht van (etc., zie vorig regest). [Thomas, abt van S. Trudo in Hasbania (Haspengouw), en het convent van de Orde van Benedictus oorkonden, dat zij hebben overgedragen aan abt en convent van Berna Hun tienden in Berna en Herpta tegen een pacht van 21 mark-keuls - waarvan de betaling nader wordt geregeld - en tegen de levering van 21 zalmen, te vangen tussen Wodrekeym (Woudrichem) en Drile (Driel) - waarvan ook de aflevering nader wordt vastgesteld - met de bepaling, dat Berna het recht van voordracht voor de vicarie van Herpta krijgt bij de abt van S. Trudo, maar dat dit klooster er zijn verdere rechten behoudt alsook de kerk van Osdinne (Heusden), waarvan de presentatie van de vicarius bij de abt van S. Trudo toekomt aan de plaatselijke heer].

46 1247-
Traiecti; 1246.
O(tto III van Holland), bisschop van Traiectum, bekrachtigt het verdrag, dat abt Alardus en het convent van Berna enerzijds en het klooster van St. Trudo van de Orde van S. Benedictus anderzijds hebben gesloten over de tienden van Berna en Herpte, waarbij het klooster Berna zo nodig kan dwingen tot betaling van 21 mark-keuls en 21 zalmen.

47 (1248) april 3
Apud Traiectum; indictione quinta, tercio nonas aprilis.
Wilhelmus (II, graaf van Holland), rooms-koning, aanspraak makende op de advocatie van de abdij van Berna voor het keizerrijk, neemt deze onder zijn bescherming en beveelt haar aan in die van Henricus (III), hertog van Brabant.

48 1248 juli 8
Horst; feria quarta proxima ante Margarete.
Otto (III van Holland), bisschop van Traiectum, oorkondt, dat het geschil tussen Alardus, abt, en het convent van Berna enerzijds en Giselbertus van Sulen, ridder, anderzijds over gronden en bezit, geheten Folcoldesberge bij Mersberge, aldus is beslecht, dat het klooster alle land onder Luttelen-Mersberg en het ven ("puteus") ertegenover, de Grundelosermere, en Ruvorth zal bezitten.

49 1250 (kort na 27 maart)
1250, post Pascha Domini.
Balduinus, heer van Vuhcte (Vught), oorkondt, dat hij heeft overgedragen aan abt en convent van Berne alle eigendom, liggende tussen Husdenredam en Masmunde, met als getuige heer Johannes van Husden, Balduinus' vrouw Margarete en zijn mannen: ridder Giselbertus Cocus (de Koc) van Hemerte, ridder Jacobus van Hedele en ridder Everardus van Ambersoie.

50 1252 maart 16
1251, sabbato post dominicam Letare Jherusalem.
Proost, deken en kapittel van S. Salvator in Traiectum oorkonden, dat zij hebben overgedragen aan het klooster van S. Maria in Berna de tienden en cijnzen in Berlinchem - behalve de tiende van Middelrode - met behoud voor de bisschop [het kapittel] van een jaarlijkse betaling van 1 pond-utrechts.

51 1253 juni 9 - 15
Infra octavam [octaves] Pentecostes.
Wilelmus, graaf van Megehen, oorkondt, dat hij aan H(enricus), abt, en het convent van Berna verkocht heeft al zijn goederen in Mollen (Mun) voor 20 schelling-leuvens; met als getuigen heer Johannes van Hosden, Gerardus, provisor van Berna, Everardus van Berna en Henricus Kaut.

52 1257 augustus 29
Apud Alburgh in domo abbatis; in die Decollationis beati Johannis
Baptiste.
Baldwinus, abt van Berna, en Johannes, heer van Hosedinne, oorkonden, dat in het geschil tussen heer Willelmus, abt van S. Trudo, en Walterus, geheten Rode van Herpta, over de tiende in Herpta deze Walterus de tiende aan de abt van S. Trudo heeft afgestaan; waarna deze de tiende aan Walterus voor het leven heeft toegestaan, maar niet erfelijk.

53 1257 augustus 29, 31
Apud Alburgh in domo abbatis; in die Decollationis beati Johannis
Baptiste. In ecclesia de Alburg coram altari, in vigilia beati Egidii.
Baldwinus, abt, Nicholaus, prior van Berna, en Johannes, heer van Hosedinne, oorkonden, dat - op 29 augustus - Walterus, ridder van Alburg, geheten Spirinch, en zijn vrouw Ysalda hebben geschonken aan abt en convent van S. Trudo hun huis, hoeve en onroerend goed aan gronden en tienden; met als getuigen o.a. Gerardus en Walterus, priesters van Berna, en Wilhelmus, Arnoldus, Nicholaus, Egidius en Petrus, dienaren ("famuli") van de abt; waarna - op 31 augustus - Walterus en Ysalda voor het altaar van de kerk van Alburg en voor de abt van S. Trudo, bekleed met de stool, hun gift nogmaals hebben geformuleerd; met als getuigen abt, prior en de 2 priesters van Berna.

54 1261 februari 26
Apud Lovanenses; 1260, sabbatho post diem beati Mathie apostoli.
Henricus (III), hertog van Lotharingia en Brabantia, oorkondt, dat hij als testament bepaalt, dat 1. alle inwoners van het hertogdom vrij zijn, met behoud echter van nader genoemde diensten voor hem en de Duitse keizer; 2. dat tot rechtsherstel 1000 pond moet worden uitbetaald uit het bos van Sonia en andere inkomsten; 3. de novale tienden aan de kerken moeten worden teruggegeven; 4. joden en woekeraars uit het land moeten; 5. alle schulden worden betaald; 6. 4000 pond als zoengift voor kruistochten wordt uitgegeven door de met name genoemde executeurs; en 7. rechtsherstel moet gebeuren ten aanzien van de gemene gronden en weiden.

55 1265 februari 5 (of 1264 feb. 7)
Feria quinta post Purificationem B. Virginis, 1264.
Theodericus Borghman en zijn vrouw Ghisela oorkonden, dat zij, voor de zielerust van zichzelf, van hun voorouders, van heer Theodericus, wijlen heer van Althena, en van heer Wilhelmus, huidig heer van Althena, met toestemming van deze laatste en zijn kinderen Wilhelmus en Theodericus hebben geschonken aan het klooster van Berna 25 morgen land, Hollandse maat, nl. de Vrouwenweida (te Woudrichem) tot stichting van een door een van de kanunniken van Berna te bedienen kapel (te Honswijk), mits het klooster daaraan zijn 25 morgen ernaast ter plaatse van Polra en 10 morgen elders, in Burspich toevoegt; bovendien bepalend, dat het klooster, mettertijd na hun dood een anniversarium voor alle genoemden op een dag zal houden; op welke dag het convent dan een pitantie van 20 schelling uit de Vrouwenweida zal genieten.

56 1266 mei -
(dag niet vermeld).
B(alduinus), abt van Berna, oorkondt, dat Helewigis van Berlekem aan het klooster heeft geschonken het land de Brake in Berlekem, tot zieleheil van haar en haar ouders, zodanig dat de opbrengst ervan na haar dood zal dienen tot haar jaargetijde en tot pitantie van het convent.

57 1267 juli 28
Feria quinta ante festum B. Petri ad Vincula.
Aleidis, hertogin van Lotharingia en Brabantia, oorkondt, dat zij heeft toegestaan aan abt en convent van Berna, al hun recht op het bos van Baest, dat hun was bestreden, als een allodium te bezitten.

58 1270 oktober 30
Feria quinta ante festum Omnium Sanctorum.
Wenemarus, abt van Berna, oorkondt, dat Robertus en Henricus van Husden, ridders en gebroeders, en de gebroeders Theodericus en Gebkinus van Welle, nu van hun bloedverwanten de gebroeders Johannes en Theodericus van Husden (bij de mislukte aanslag op de stad Keulen) de eerste is gesneuveld, de andere is gevangen genomen, borg staan voor een verzoenende houding en beloven, geen wraak te zullen nemen op de stad en haar burgers.

59 1270 november (voor de 21e)
Actum Lovanii; mense novembris.
Joannes (I) hertog van Brabantia en Lotharingia, schenkt het patronaatsrecht van Orthen en Buscoducis aan het klooster Vallis Ducissae (Hertoginnedal) te Ouderghem (B.), gesticht door zijn moeder Aleydis tot zieleheil van zijn ouders.

60 1270 november 21
Feria sexta post octavas beati Martini.
Henricus (III van Gelre), bisschop van Leodium, bekrachtigt de schenking, vernoemd in het vorige regest.

61 1273 april 1
1272, sabbato ante dominicam in Ramos Palmarum.
G(erardus), deken, en het kapittel van S. Johannes te Leodium oorkonden, dat zij verpacht hebben aan hun kanunnik Godefridus van Hakendere (Hakendover) voor 12 jaar al hun goederen in Gestele (Moergestel), in Beke (Hilvarenbeek) en achter ("ultra") Buscum (Den Bosch) in het gebied van de graven van Holandia en de heer van Hosdene (Heusden) voor een cijns van 15 mark-luiks, in twee termijnen te betalen.

62 1274 juni 24
In Nativitate S. Johannis Baptiste.
Johannes, heer van Huesdin, oorkondt, dat hij na raadpleging van heer Robbertus van Hesben, ridder, en zijn oom Theodericus van Husdin, ridder, aan abt en convent van Berna heeft toegestaan, dat zij hun waterafvoer, die binnen hun dijken onvoldoende was, in de Antigua Mosa (Oude Maas) te [mogen] leiden, onder de weg door ter plaatse van Masemonde, maar niet door hun land 't Sant; met de belofte, dat hij vanaf Masemonde tot het kasteel van Huesden de Oude Maas aan beide oevers zal schoonhouden en op diepte houden en hierover ter controle zeven heemraden zal aanstellen.

63 1274 juli 6
In Buscoducis; in octavis beatorum Petri et Pauli.
De prior van de Predikheren in Leuven beslist in het geschil tussen de abdij Hertoginnedal (te Oudergem, B.) patroon van de kerk van Orthen en Den Bosch, en het Begijnhof in Den Bosch, dat het Begijnhof een eigen kerk, priester en kerkhof mag hebben.

64 1274 december 8
Sexto idus decembris.
Abt en convent van Berna oorkonden, dat zij met goedvinden van de visitatoren: vader-abt van Insula B. Marie (Mariënweerd) en de proost van Sinus B. Marie ([Mariënschoot,] Zennewijnen bij Tiel) voor een reeds geheel betaalde som verkocht hebben aan de commandeur en de broeders van het Hospitaal van S. Johannes-Jherosolimitanus en S. Katerina in Traiectum al hun goederen in Langebroke (Langbroek) en Derthesen (Darthuizen) van de uithof Marsberge, een halve hoeve ("mansus") in Tule (Tuil) en alle cijnsgoederen van de uithof aan de andere kant van de heuvel ("mons") bij Tule en Dertesen, met alle rechten en toebehoren van erven ("areae"), velden, bossen, gebouwen, beemden, weien, bebouwde en onbebouwde akkers.

65 1277 juli 6
In octava apostolorum Petri et Pauli.
Florentius (V), graaf van Hollandia, bevestigt de tolvrijdom en andere privileges, door zijn voorgangers geschonken aan het klooster van Berna.

66 1278 januari 10
Feria secunda post Epyphaniam.
Schepenen van Husedenne oorkonden, dat Johannes Keperich van Hedechusen en zijn vrouw Wendelmodis hebben geschonken aan abt en convent van Berna al hun goederen, roerend en onroerend; waarbij zij hebben beloofd zich voor hun leven onder gezag van de abt te stellen en waarbij abt en convent hen hebben opgenomen in hun leef- en gebedsgemeenschap ("fraternitas plenaria").

67 1278 april 14
In Cena Domini.
Schepenen van Clivis oorkonden, dat heer Danyel Orscathe, ridder, en de kinderen uit zijn twee huwelijken ten behoeve van het klooster van Berna afstand hebben gedaan van alle goederen, die Jordanus van Berna, ridder, in leen hield van heer Balduinus van Vuchte tussen Masemunde en Heusedenredamme.

68 (1274 - 1280).
Extract, voorzover Holland en Zeeland betreft, uit het Register van Tienden uit kerkelijke
opbrengsten uit het bisdom Utrecht ten behoeve van de achtste, niet gehouden kruistocht,
gepland volgens besluit van 1 mei 1274 op het Tweede Concilie van Lyon o.l.v. paus Grego-
rius X. Er werd in de bovengenoemde periode ontvangen van de abt van Berna:
in het 2e jaar (1275) als 2e termijn 50 schelling;
in het 3e jaar (1276) als le termijn 3 pond-leuvens;
en als 2e termijn 20 sterling;
in het 4e jaar (1277) als le termijn 3 pond-leuvens;
in het 5e jaar (1278) als le termijn 20 sterling.

69 1281 april 3
Feria quinta ante Ramos Palmarum.
Schepenen van Hosdinne, Lupertus Fabus (bedoeld: Faber) en Theodericus de Aggere, oorkonden, dat Johannes Rumscotele heeft opgedragen aan abt en convent van B. Maria in Berne 7 morgen vrijgoed uit 6 hont [hond], gelegen op 6 verschillende plaatsen, te weten: 1. Stennekens Grint, 2. Crumhare, 3. Drightacker, 4. Lange Veeweide, 5. in de Bemede - en in de beemden ligt nog 1 morgen - 6. een stuk land bij het huis van Hermannus, welke 7 morgen niet mogen verkleind worden, maar wel inclusief de dijk, 2 roede breed aan de stadszijde en ½ roede breed aan de andere zijde; waarna abt en convent deze 7 morgen met de dijken weer aan Johannes hebben overgedragen tegen een pacht van 4 mud graan, met eigen wagens op S. Andreas (30 nov.) aan het klooster af te leveren.

70 1281 april 3
Feria quinta ante Ramos Palmarum.
Schepen van Hosdinne oorkonden, dat Johannes Rumscotele heeft opgedragen aan abt en convent van B. Maria in Berne 7 morgen vrijgoed, gelegen op 6 verschillende, niet nader genoemde plaatsen; waarna Johannes deze weer heeft terugontvangen tegen een pacht van 4 mud graan, op S. Andreas (30 nov.) aan de abdij af te leveren; met de belofte van Johannes om degenen, die nu nog het vruchtgebruik ervan hebben over 4 jaar hiervan afstand te laten doen; dit alles onder verpanding van zijn huis en hofstede.

71 1281 september 6
Sabbato ante Nativitatem Beate Virginis.
Heer Johannes van Hosedinne oorkondt, dat hij verkocht heeft aan abt en convent van Berne, aan de parochie van Herph (Herpt) en Luttel-Herpht, aan de parochianen van Hedechusen en Vlimen een waterloop, die loopt door het land Nedershem; waarbij meerdere waterhuishoudkundige regelingen werden getroffen betreffende de baggergrond, de oevers, de brug, de bedijking van het Maasje ("Mosula"), het benodigde dijkzand en ev. uitbreiding van de waterloop.

72 1282 juli 20
Feria secunda ante Marie Magdalene.
Schepenen van Hosdinne oorkonden, dat Henricus de Auca heeft geschonken aan abt en convent van B. Maria in Berne 8 Hollandse morgen akkerland onder Herph; waarbij hij tevens instemming van zijn vrouw Reisweide toezegt.

73 1282 september 4
Feria sexta ante Nativitatem B. Marie.
Schepenen van Hosdinne oorkonden, dat Henricus de Auca heeft geschonken aan abt en convent van B. Maria in Berne 8 morgen akkerland onder Herph, met dijken en sloten, van welk land Henricus en zijn vrouw Reiswende voorheen - zie vorig regest [Schepenen van Hosdinne oorkonden, dat Henricus de Auca heeft geschonken aan abt en convent van B. Maria in Berne 8 Hollandse morgen akkerland onder Herph; waarbij hij tevens instemming van zijn vrouw Reisweide toezegt] - afstand hebben gedaan.

74 1283 juli 20
Feria tertia ante festum beate Marie Magdalene.
Johannes, ridder, heer van Hosdinne, oorkondt, dat ridder Theodericus van Hosdinne, zijn vadersbroeder ("patruus") tot een vrij eigen verkocht heeft aan Wolterus, abt, en het convent van B. Maria in Berna voor 240 pond-leuvens 3½ hoven onder Audehosdinne tussen de Weteringe en de Overham, aaneengelegen en geheten de Hoven, welke hij van de oorkonder in leen hield; met de bepalingen, dat de dijkageplicht voor heer Johannes blijft, met uitzondering van het gedeelte van de dwarsdijk ("agger transversalis") in de volksmond geheten de Sideweinde en breed 10½ voet, en dat vrouwe Mechtyldis, echtgenote van Theodericus, met haar voogd ridder Arnoldus de Slusa afstand doet van de lijftocht uit deze hoeven; dit alles ten overstaan van met name genoemde 6 leenmannen en 6 schepenen.

75 1284 augustus 11
In crastino beati Laurentii martiris.
Schepenen van Hosdinne oorkonden, dat Johannes Rumscotele en zijn vrouw Juta hebben geschonken aan abt en convent van Berne 7 hont akkerland, de Oislaghe, binnendijks, goed uitgemeten en bruikbaar.

76 1284 september 17
In die beati Lamberti, episcopi et martiris.
Walramus van Benthem en zijn vrouw Agnes, dochter van ridder Theodericus, wijlen heer van Hesewiehc, oorkonden, dat zij geschonken hebben aan abt en convent B. Maria in Berna de kerk van Hesewiechc, waarvan zij het presentatierecht bezaten, en het patronaatsrecht ervan.

2092 Norbertijnenabdij van Berne, oud archief, 1134-1857

Inleiding

Regesten

Delen

Doorsturen per email

Delen via Facebook

Delen via X (Twitter)

Printen

Duurzaam webadres

Mijn Studiezaal

Favoriet of een notitie maken

Stel een vraag of plaats een opmerking op de tijdlijn

Reageren

Stuur een reactie naar Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC)

1284 september 17
In die beati Lamberti, episcopi et martiris.
Walramus van Benthem en zijn vrouw Agnes, dochter van ridder Theodericus, wijlen heer van Hesewiehc, oorkonden, dat zij geschonken hebben aan abt en convent B. Maria in Berna de kerk van Hesewiechc, waarvan zij het presentatierecht bezaten, en het patronaatsrecht ervan.

a. Oorspr. II. J. 7. Met de 2 gave zegels van de oorkonder en zijn moedersbroer heer Hartbernus de Haestrecht; met de 2 gedeeltelijke zegels van zijn verwanten heer Jan van Arckel en heer Johannes van Huseden; en met de 2 gave zegels van de verwant heer Theodericus van Oudehuseden en de dienaar Hugo Boeter (Botter van Arkel). In dorso: Quod ecclesia de Heeswijck spectat ad monasterium. Zegels 3 en 4 gerestaureerd (nov. 1983).
b. Eenv. afschrift in dietse vertaling, op papier (14e eeuw), II. J. 17., waarop aan de andere zijde de akte staat van 14 sept. 1385 (reg. nr. 428).
c. Eenv. afschrift (15e eeuw), 2e afd. A. II, map 5 nr.2.
d. Auth. afschrift van notaris Joh. Baeliart (ca. 1600); 2e afd. A. II, map 11 nr.2.
e. Auth. afschrift van notaris J. van Huppel (voor 1641); 2e afd. A. II, map 6 nr. 1a.
f. Auth. afschrift van notaris W. van Cuylenburch, 7 febr. 1641; 2e afd. A. II, map 6 nr. 2a.
g. Vertaling (na 1641); 2e afd. A. II, map 6 nr.3a.
h. Auth. afschrift van notaris J. Robberts van Erp, 1648; 2e afd. A. II, map 4 nr.1.
i. Auth. afschrift van notaris J. Robberts van Erp, 1648; 2e afd. A. II, map 5 nr. 1.
j. Eenv. afschrift (17e eeuw); 2e afd. A. II, map 5 nr.3.
k. Eenv. afschrift (17e eeuw); 2e afd. A. II, map 5 nr.4.
l. Vertaling van notaris W. van Cuylenburch, 7 febr. 1641, in auth. afschrift van notaris H. de Bye, 11 jan. 1707; 2e afd. A. II, map 12 nr.1 (zwaar beschadigd).
m. Vertaling in Groot-Ms. Van Alkemade, 1709, f.57.
n. Afschriften in G. van den Elsen Ms. Heeswijk en Dinther, blz. 48 (vertaling) en blz. 54 (Latijn).
o. Afschrift in Kopieboek Hoevenaars, I, nr.55.
p. Gedrukte tekst in O.B. De Fremery, nr.224.
q. Gedrukte tekst in O.B. Camps, nr. 401.

Zie ook: