Elias Koopman uit Amsterdam werd in januari 1943 begraven op de Israëlitische begraafplaats aan de Berkenheuveldreef in Vught. Een paar dagen eerder was hij aangekomen in kamp Vught. De eerste dode van het Konzentrationslager werd op last van de Duitsers op de joodse begraafplaats ter aarde besteld.
Hij zou de enige blijven, omdat de andere doden werden gecremeerd. De as werd in de asputten bij het crematorium uitgestrooid.
Het is niet bekend van wanneer deze Israëlitische begraafplaats dateert. Ongeveer op deze plaats zouden in 1164 183 joodse inwoners van Den Bosch op de brandstapel zijn vermoord.
Officieel is de huidige begraafplaats in 1790 in gebruik genomen. Het smeedijzeren hek is geplaatst in 1857, twee jaar nadat het naastgelegen huis van de bewaker en het reinigingshuisje zijn gebouwd. Het pad dat langs de schutting van betonplaten loopt, heet in de volksmond Jodenlaantje.
In 2005 zijn herstelwerkzaamheden uitgevoerd door een organisatie die sinds 1975 joodse begraafplaatsen in Nederland in een eervolle staat van onderhoud brengt.
In dit huis ben ik als kind veel geweest. Mijn tante, Margot Vorstenbosch woonde daar. Ze is er zelf ook als kind opgegroeid. Mijn moeder Mies TRimbach heeft daar vroeger gewoond toen ze er alleen voor stond.Haar moeder was vroeg overleden. Haar broer Sjaak Trimbach was met Margot getrouwd Tijdens de oorlog lag erook een schuilkelder onder de poort.
Annemarie van Geloven, namens BHIC
bhiczei op 29 november 2009 om 23:28
Volgens het verhaal moet dit huis al ruim 150 jaar oud zijn. Bent u als kind ook nog getuige geweest van begrafenisrituelen? En waren familieleden van u ook 'bewakers' van de begraafplaats? Uw reactie wordt heel erg op prijs gesteld!
Miranda Kluytmans-Vorstenbosch
zei op 6 maart 2011 om 22:56
In dit huis heeft mijn overgroot oma gewoont en bewaakte het jodenkerkhof.
In vught werd ze ook de heks van vught genoemd.Mijn vader vond het ook eng als hij naar de wc moest omdat hij dan een stuk over het kerkhof moest.
Ook vertelde mijn vader dat er in het huis nog een echte bedstee was.
Heel vught was ook bang van mijn overgroot oma omdat ze heel groot was,en haar haar in een strakke knot droeg.En gekleed was in lange rokken, en vaak hout sprokkelde.
zo kwam ze aan haar bijnaam.
Maar volgends mijn vader,was het een strenge maar lieve vrouw.
Mariët Bruggeman, namens BHIC
bhiczei op 8 maart 2011 om 10:17
Beste Miranda,
hartelijk dank voor je reactie; ik kan me goed voorstellen dat het voor een kind eng is om over het kerkhof te moeten lopen. Fijn dat je vader toch ook goede herinneringen aan zijn oma heeft.
Nogmaals bedankt en met vriendelijke groeten,
Cees den Herder
zei op 24 maart 2011 om 18:52
IK lees nu pas de reactie van Annemarie van Geloven. Nee ik ben nooit getuige geweest van begrafenisrituelen.Ik was erg jong in die tijd.
De Heks van Vught heb ik wel vaak gezien en ik was er toen best bang van. Ze droeg lange zwarte jurken en was zelf lang en mager met een ietwat kromme rug. Ik was nietbang om bij mijn tante Margot, een dochter van haar op visite te gaan want die oude vrouw woonde gescheiden van haar dochter. Mijn moeder heeft daar gewoond gedurende de oorlog en was getuige dat Margot vreemd ging met een Engelsman.Zij is toen daarna snel vertrokken en trouwde een Amsterdammer,Jan den Herder . Ze woonde ongeveer 10 jaar in het Groenewoud laantje wat toen nog Loonsche Baan heette . Daar ben ik in 1948 geboren.
groetjes Cees den Herder
Mariët Bruggeman, namens BHIC
bhiczei op 28 maart 2011 om 10:57
Beste Cees,
alsnog van harte bedankt voor je reactie, ook namens Annemarie. En wat leuk dat je ook de overgrootoma van Miranda hebt gekend.
Met vriendelijke groeten,
Marco Straatman
zei op 8 juni 2017 om 15:14
Ik woonde op Berkenheuveldreef 4 (tot 1991) , mijn ouders wonen daar nog.
Mijn vader, voorstander van het in stand houden van historisch cultuurgoed, heeft destijds een rechtzaak met tegen de buurman gevoerd welke de grond van het jodenlaantje had gekocht en midden in het laantje een hek had geplaatst om dit bij zijn eigen grond te betrekken. uiteindelijk werd tot aan het hof dit uitgevochten en moest het hek verwijderd worden. Hiermee zou het Jodenlaantje (ruim 800 jaar oud) nooit meer afgesloten mogen worden.
Marilou Nillesen
bhiczei op 9 juni 2017 om 08:10
Jee Marco, zo zie je hoe dit soort zaken kunnen lopen... Weet je toevallig of het hek zelf wel bewaard is gebleven?
Marco Straatman
zei op 9 juni 2017 om 11:04
Hi Marilou, Het was zo de Buurman een Heras hekwerk om zijn perceel zette en dat ook dwars over het Jodenlaantje had doorgetrokken met een hekpoort.
Na de rechtzaken welke naar mijn herinnering vele jaren hebben gelopen, is dat poorthek na uitspraak van de rechter opengezet door de buurman en deze is ook enkele weken daarna verhuisd. Ik weet niet of dat poorthek er nog staat. ik zal wel eens het laantje inlopen als ik bij mijn ouders op bezoek ben.
Zij wonen op Berkenheuveldreef 4, op 6 woonde de buurman en daarnaast is het jodenlaantje en de begraafplaats gelegen.
Marilou Nillesen
bhiczei op 9 juni 2017 om 15:41
Ah op die manier, Marco. Ik vond in het foldertje van Kamp Vught nog wat informatie, namelijk: ". Een deel
van dit pad, in de volksmond het Jodenlaantje, ligt nog aan de
oostzijde langs de betonplatenschutting (uit 1928). De ingang
aan de Berkenheuveldreef heeft een smeedijzeren hek uit 1857." Vandaar dat ik dacht dat het om een speciaal hek ging. Maar mogelijk is het foldertje ook al weer achterhaald. Je kunt het hier in zijn geheel lezen:
Maar als je toch een keer bij je ouders bent, is het fijn als je wil kijken hoe de situatie nu is. Alvast dank!
robert
zei op 13 juli 2017 om 19:49
Ik herinner me hoe ik als joch onder zwaar geboomte over een zandpad fietste langs dit hoog ommuurde terrein. Inmiddels weet ik meer:
volgens de joodse wet op de begrafenis moet het dode lichaam tot het eind der tijden, tot de komst der Messias blijven rusten., anders kan de Wederopstanding immers niet plaatsvinden. Dit is de reden dat in de Christenlijke wereld en overal elders joodse gemeenschappen er altijd voor hebben gekozen om ver buiten de bebouwde kom van steden een stuk grond aan te kopen: betaalbaar en juridisch gegarandeerd voor eigen eeuwig gebruik en eeuwige rust. De wettekst die verplicht het lijk binnen een dag te begraven - begrijpelijk in warme midden-oosterse streken - maakte dat de begrafenisstoet wel binnen de dag op en neer moest kunnen gaan. De Bosch - Vughtse situering weerspiegelt dit precies: 2 maal eeen uur gaans, te voet.
Annemarie van Geloven
bhiczei op 14 juli 2017 om 12:03
Dank voor deze uitleg, Robert. Heb je vroeger al fietsend een begrafenisstoet gezien?
J. Verdonk
zei op 19 april 2018 om 20:41
Ik wil in het algemeen op het vorenstaande reageren. De betonplaatschutting uit 1928 is inmiddels vervangen door een nieuwe schutting. Dit is gebeurd bij de uitbreiding van de begraafplaats enkele jaren geleden. Verder kan ik nog zeggen dat bij hoge uitzondering ook enkele jaren geleden een overledene met
de nodige rituelen is opgegraven om overgebracht te worden naar Israel, waar zijn naaste familie naartoe was vertrokken.
Lisette Kuijper
bhiczei op 23 april 2018 om 10:32
Hartelijk dank voor deze interessante aanvulling! Het foldertje over kamp Vught waarin de informatie stond over de betonplatenschutting was ook al flink wat jaartjes oud. Goed om te weten dat deze schutting inmiddels vervangen is door een nieuwe.
En wat bijzonder dat er een overledene is opgegraven en dat zijn lichaam naar Israël is overgebracht. Weet je misschien ook om wie of om welke familie het hier ging?
Albert
zei op 23 april 2018 om 11:02
Lisette, misschien weet Theo Seijs dat wel. Hij weet (bijna) alles over de Joodse geschiedenis uit de tweede wereldoorlog en wat hij nog niet weet, gaat hij zeker uitzoeken. Ik zal hem hierover mailen.
Lisette Kuijper
bhiczei op 23 april 2018 om 11:16
Hartstikke fijn dat jij dat wilt doen, bedankt Albert! Theo Seijs ken ik trouwens nog wel van 'mijn tijd' in Grave. Doe hem de groetjes van mij en bedank hem ook alvast voor de moeite!
J. Verdonk
zei op 23 april 2018 om 12:16
Ik weet wel wie en welke familie dit betrof. Lijkt me beter dit niet op deze manier openbaar te maken.
Lisette Kuijper
bhiczei op 23 april 2018 om 12:18
Dat is natuurlijk prima, bedankt voor je snelle reactie!
Cees Eekels
zei op 28 juni 2019 om 20:47
Hallo ik ben Cees Eekels ik kwam daar vaak als kind , we kwamen daar op het oude Adelaars veldje waar sport pwerd beoefent ,speerwerpen kogelstoten alle loopnrs we kende mevr Vorstenbosch heel goed ,Mijnvader cees eekels senior was daar jurielid met sport wedstrijden wij kwamen regelmatig om wat water vragen bij oma vorstenboch voor ons was ze altijd leuk veel kinderen waren bang van haar maar dat was niet nodig .soms gebeurden het dat er een speer of een discus over de schuting vloog en mochten de oudere leden van mevr vorstenbosch de spullen weer ophalen de meeste oud leden zijn allemaal al dood zoals Benard v cuik .Toon vorstenbosch ,Ric v d pas cees eekels floor v d Berg meester v zinic Bergman enz enz het was een gezellige tijd vergeleken met nu ...inmidels word ik ook alweer 81 ik zou er nog veel over kunnen vertellen gr cees Eekels jr
Pieter Kemper
zei op 25 november 2021 om 22:57
Over het hebben van begraafplaatsen buiten de stad: vanaf de Middeleeuwen hadden Joden minder rechten dan niet-Joden. In de steden werden Joden gedoogd maar mochten bijvoorbeeld geen lid worden van de Gilden. Ook het hebben van begraafplaatsen binnen de stadsmuren was een recht dat aan burgers met volledige rechten werd toegekend, maar niet aan Joden. Daarom vind je op veel plaatsen Joodse kerkhoven vaak buiten de steden. Een van de eerste bewijzen van gelijkstelling van Joodse medeburgers met andere stadsbewoners was het recht om een begraafplaats te hebben binnen het stedelijk gebied. Dat gebeurde pas in de 19e eeuw.
Marilou Nillesen
bhiczei op 28 november 2021 om 15:56
Belangrijke aanvulling, Pieter, goed dat je dat hier vermeldt. Dank daarvoor.
Hij zou de enige blijven, omdat de andere doden werden gecremeerd. De as werd in de asputten bij het crematorium uitgestrooid.
