Afwateringskanaal ’s-Hertogenbosch-Drongelen

Aangelegd: 1907-1911
Lengte: 19 km
Verval: 1 m
Sluizen: spuisluis (Bovenlandse sluis)
Capaciteit: 80 m3 p/s

Het Afwateringskanaal 's-Hertogenbosch-Drongelen garandeerde de afvoer van 80 m3 water per seconde, ofwel de maximale afvoer van Aa, Dommel en Leij samen. Want in die beken lag het grootste probleem. Dommel en Aa komen bij de stad bij elkaar en gaan daar verder als de Dieze. Als er meer water aangevoerd werd dan deze beken aankonden, ontstonden er overstromingen.

Zowel de Aa als de Dommel kregen in de 19e eeuw bovenstrooms met een groeiend aanbod van water te maken. In de Belgische Kempen werden na 1839 voor ontginningsprojecten tot 3.000 hectaren heide via een kanalenstelsel bevloeid met Maaswater. Het merendeel van dat water kwam via de Dommel en haar zijriviertjes naar de Dieze. En in eigen land leidden ontginningen in de Peel tot een aanbod van veel extra water voor de Aa.

Als dan ook nog hoogwater op de Maas en/of het stromen van de Beerse Maas de afvoer van Dommel en Aa blokkeerden, was de ellende niet te overzien. De Maasmondwet van 1883 moest daarin een grote verbetering brengen. Volgens deze wet moest er worden voorzien in de afwatering van het inundatiegebied van Aa en Dommel.

Een belangrijke rol was daarbij weggelegd voor het Afwateringskanaal, dat als zodanig in werking trad bij een waterhoogte van 2.06 meter boven NAP. Bij die hoogte stroomde het Dommelwater via een overlaat, De May bij de brug in de Vughterweg, het kanaal in.

Deze overlaat zorgde er tevens voor, dat er voldoende Dommelwater naar de Dieze bleef gaan om scheepvaart mogelijk te maken. Het kanaal loopt vanaf de overlaat langs de hogere gronden onder Vught en Cromvoirt tot de Baardwijkse Overlaat en vandaar naar het noorden tot bij Gansoijen bij Waalwijk.

Daar watert het via de Bovenlandse Sluis uit in de Bergse Maas. Het verval bedraagt ruim een meter.

Rond de ingebruikname van het Drongelens kanaal is een esdoorn van buitenlandse herkomst geplant door de aannemers De Groot en Kalis, uit respectievelijk Gorinchem en Sliedrecht. Deze boom van Kalis, zoals oude Waalwijkers hem nog noemen, staat ten noorden van de spoorbrug in de linkerzijde van de bedding van het kanaal tussen het water en de kanaaldijk.

De Bovenlandse Sluis werd aan het eind van de negentiende eeuw gebouwd en in de jaren tachtig gerenoveerd. Behalve voor afwatering zorgt het Drongelens Kanaal ook voor watertoevoer naar de hoger gelegen gebieden bij Vlijmen en Drunen. Het vijzelgemaal Loonse Vaart pompt water uit het kanaal de polders in.

In de loop van de 20e eeuw nam de watervervuiling sterk toe. In de jaren zeventig was er nauwelijks nog vis te vangen in het Drongelens Kanaal. Sindsdien is de waterkwaliteit weer sterk verbeterd en heeft het kanaal en zijn oevers zelfs een ecologische functie gekregen.

Waterschap Aa en Maas heeft het beheer van het kanaal hiervoor aangepast. Diverse voorzieningen maken het gebied ook aantrekkelijk voor recreatieve activiteiten.