Onder de noemer ‘triest, maar toch leuk om te lezen’ zag ik een hele film in gedachten voor me afgespeeld worden. Een halve straat aan buren moet nekklachten hebben opgelopen hebben van het ‘observeren’. De eerste getuige, een directe buurman die ome Toon wordt genoemd, heeft er zelfs een situatieschets bijgedaan om duidelijk aan te geven vanaf waar hij in zijn eigen tuin het een en ander kon aanschouwen.
Hij zag Dorus regelmatig achter het huis onder een afdak afspreken met het meisje. Wat hij precies zag, kon hij eigenlijk niet zeggen, maar horen deed hij het wel. Ook belangrijk was het punt achter het huis, waar de pot geleegd werd (zie tekening hierboven). Dorus’ echtgenote, tevens moeder van zijn twee kinderen, had wel iets van de avontuurtjes tussen hem en Betje gemerkt, maar ze sloot liever haar ogen hiervoor. Ze verklaarde dat toen ze naast de moeder van Betje was komen te wonen, het haar gewoonte was om ook overdag op de pot te wateren. Die pot moest regelmatig geleegd worden in een put achter het huis. Dat deden zij en haar man om beurten en soms ook samen. Als haar man het alleen deed, was hij nooit lang weg. Ze geloofde de roddels uit het dorp dan ook niet dat hij iets met het buurmeisje zou hebben. Dat zou dan achter hun huis plaatsgevonden moeten hebben. Maar als het dan tóch waar was, dan zou ze evengoed van hem blijven houden.
Op een dag ving ome Toon een pittige discussie op tussen Dorus en Betjes moeder, terwijl deze buiten achter haar huis aardappels schilde. “Je moet maar nooit meer met mij praten, ik weet alles”, hoorde Toon haar zeggen. Vervolgens zag hij dat Dorus vuurrood kleurde en zich ook niet verdedigde. Wat Toon betrof, was dat hetzelfde als een volledige schuldbekentenis.
Geen 'vleeschelijcke' gemeenschap...
Wat bleek? De moeder had eerder die week haar dochter en de overspelige buurman betrapt onder het afdakje achter zijn huis. Moeder had Betje toen een klap in het gezicht gegeven en haar te verstaan gegeven ermee te stoppen voordat er ongelukken van kwamen. Het meisje had al eerder vriendjes gehad, maar gedroeg zich doorgaans keurig volgens de moeder. Maar bij de veel oudere buurman was ze letterlijk niet weg te slaan…
Een andere getuige van 19 jaar oud kende Betje nog van een dorpsfeest. Hij had toen ergens met haar langs de kant van de weg gelegen. Er was toen nog een ander stelletje bij geweest en zij verklaarden allebei dat er toen niets gebeurd was, in elk geval geen sprake van “vleeschelijcke” gemeenschap.
Dorpsgenoten zagen vervolgens dat het meisje regelmatig gevolgd werd door Dorus als zij boodschappen ging doen. Ze zagen ook dat hij in de winter met haar ging sleetje rijden, terwijl zijn oudste kind langs de weg stond te huilen, omdat hij niet mee mocht doen. Een aantal mensen had haar moeder al gewaarschuwd dat er nog meer mannelijke geïnteresseerden voor haar dochter in de straat gezien waren.
Uit het verslag van het meisje blijkt dat zij zich hevig tot de veel oudere Dorus aangetrokken voelde. Hij zong ’s avonds zo prachtig zijn psalmen tijdens het orgelspel! De vrouw van Dorus was volgens Betje niet goed bij haar hoofd en dus voelde ze zich geroepen om de buurman wat troost te bieden. Ze durfde hierover echter niets van tegen haar moeder te zeggen. Dat de liefde wederzijds was, bleek wel uit het feit dat een liefdesbrief die ze hem ooit schreef zorgvuldig achter slot en grendel in zijn huis werd bewaard. Die brief kwam later tijdens het proces voor de dag toen de bedrogen echtgenote de sleutels en het kistje waar de brief in zat aan de politie overhandigde.
Toch zwanger...
De zwangerschap kwam voor de twee geliefden als een complete verrassing. Hij had haar verzekerd dat er niets kon gebeuren, omdat hij het staande gedaan had… Dat ze het allebei toch belangrijk vonden dat het proces-verbaal correct werd opgemaakt, valt op te maken uit de opmerking dat de daad “niet met Pinksteren maar de woensdag erop” had plaatsgevonden.
Zo kon het gebeuren dat er in 1926 een jonge weduwe een zestienjarige moeder in huis kreeg. De vader van het kindje kreeg een jaar en zes maanden gevangenisstraf. Ze zullen het met z’n allen niet makkelijk gehad hebben.
Bron: Rechtbankvonnis uit 1926 register 23-696, rol 2387, scan 360 tot en met 410
