Bartje Rommen, geboren 22 oktober 1899, haalt in 1980 herinneringen op voor de krant: Helvoirt is Helvoirt niet meer zoals het vroeger was. Bartje was de eerste voorzitter van de geitenfokvereniging en actief als bestuurder van het Gilde St. Joris en de bejaardenvereniging.
Bij Bartje thuis was het geen vetpot. Het gezin met tien kinderen woonde in Den Lagen Dries in een klein huisje, dat in de winter bijna in het water stond. Het weekloon van vader was zeven gulden, er moest bij geboerd worden met wat kippen, een varken en twee geiten als werkmanskoe, die zorgden voor de melk en boter.
Het huis van Bartje en Janus
Nu houden ze alleen nog geiten voor de sier, de bokken stinken te veel! Vroeger had elke geitenfokvereniging een bok, maar die stond buiten het dorp voor de stank op het “broeksweike de Los”.
Dagelijkse bezigheden
Toen je jong was maakte je al lange dagen, iedere morgen vroeg op, om halfacht naar de kerk, om acht uur naar de Godsdienstles bij de zusters, want op de openbare school stond de Catechismus niet op het lesrooster.
Om elf uur was de school uit, dan vlug op een holletje naar huis en direct door naar zijn vader op het werk een pannetje soep brengen. Die werkte in de bossen bij de IJzeren Man in Vught. Daarna weer op een draf naar huis, vlug eten en naar school. Na school met een lege kruiwagen weer naar ons vader in de bossen om masteblek (schors) te laden. Naar huis kruide mijn vader en ik met de zeel om te trekken!
Men stookte masteblek in een open vuur, want moeders kookte nog aan de “haal”. Op het avondmenu stond wat van de middag overgebleven was, opgewarmde aardappelen en melkpap. Twee broodmaaltijden zat er niet aan. Om zeven uur gingen de kinderen in de koestermie (bedstee) te bed en sliep men op een strozak met een kaffe kussen en een warme steen aan de voetjes.
Spelen was er voor Bartje amper bij. Wel op weg naar school knikkeren met zelfgemaakte knikkers van leem. En degene die won kreeg van ieder een flodderboon (tuinboon). Toen hij groter was ging hij buurten bij vrienden en zat men met zijn allen onder de grote schouw met een kumke koffie, een handje noten of een appel en soms werd er een kaartje gelegd met de overgebleven noten voor de winnaar!
Huwelijk aangetekend: feest!
Een feest was het als je bij vrienden na het slachten op de kaaien (kaantjes) mocht komen, dat was buffelen.
Ook gezellig was het als een stelletje ging aantekenen om te trouwen. Dan moest dit stel eerst los geschoten worden met carbid en het bier vloeide er daarna goed in! Dan had men lol en haalde men kattenkwaad uit door even een bos brandnetels op de bril van de plee (wc) te leggen voor de dames, of de schoorsteen dicht te leggen met een paar takken en daarop graszoden. Dan wilden de grieten wel naar buiten komen en hadden we lol. Was men dan getrouwd, eiste het gebruik, dat de meisjes uit de buurt op de meidenspinning kwamen en de getrouwden op de “brokken” (overschot), maar er was meestal nog volop over.
Gebruiken bij overlijden
Was er in de buurt iemand overleden, bad men drie avonden driemaal de rozenkrans bij de overledene thuis. De overledene werd te voet of met de hoogkar naar de kerk gebracht. De dragers waren de mannen uit de buurt, die kregen na afloop een borrel en een sigaar en daarna weer snel naar het werk.
Prijsvogel
Kermis
Als men met de kermiszondag naar de kerk ging zag men niets in het dorp, maar na de laatste mis stonden er kramen met veel peperkoek die men kon loten door een kaart met vier nummers te kopen voor twee cent. Het rad van avontuur bepaalde wie de peperkoek had, tweede en derde prijs was een sneetje peperkoek.
De eerste kleine draaimolen werd voort bewogen door shetlanders. En dansen was er voor 1940 niet bij!
Maandag met de kermis was het schutsdag, dan werd er op de schutsboom geschoten door de gildebroeders van St. Joris, van St. Catharine en Barbara om de zilveren schild en de Koningstitels.
Saamhorigheid
Toentertijd kende men een grote saamhorigheid, waar Bartje niet altijd met weemoed naar omkijkt. Want de 1600 inwoners van Helvoirt hadden allemaal dezelfde zorgen. Leven met veel mensen in een te klein huisje, slapen in de bedstee. Gas en elektrisch licht, stromend water en riolering waren niet aanwezig en men kookte uit armoede op schors. Vergelijk het eens met nu! Toen was er per huishouden een verdiener, een werkweek van 50 uur. Geen vrije dagen dan met Kerst en Pasen, geen vakantie en als het eraan zat één herenfiets voor allen en we waren tevreden. En nu moeten ze werken voor de luxe en meer!
Bartje Rommen ervaart de welvaart van 1980 als een groot goed. En steekt met genoegen nog een sigaartje op!
