De Citadel: een geschiedenisboek in steen

Om te beginnen: de reden voor de bouw. Stadhouder Frederik Hendrik verovert in 1629 de stad op de katholieken, en de bewoners komen onder protestants bewind. Of de Bosschenaren ook naar de Staatse pijpen gaan dansen, wordt betwijfeld. Tussen 1637 en 1642 verrijst deze machtige dwangburcht, met muren van twee meter dik, gelegen op een vijfhoekige schans en omringd door een gracht. De kanonnen die op de wallen worden geplaatst, staan niet gericht op mogelijke aanvallers van buiten, maar op de stad zelf. De inwoners van Den Bosch kijken recht in de loop van dit geschut, als tastbare waarschuwing dat zij - onbetrouwbare, Spaansgezinde katholieken - zich moeten gedragen.

Gevangenis

Bosschenaren noemen de burcht dan ook schamperend ‘de Papenbril’, als het fort van waaruit zij – de Bossche papen – worden gecontroleerd. De officiële naam luidt Fort Willem Maria, genoemd naar de zoon van de stadhouder en zijn Engelse vrouw Maria Stuart. De naam Citadel komt pas in de Franse Tijd (1795-1813). In de eeuwen daarna verandert het gebouw met gemak van functie. Tussen 1788 en 1791 laat het landsbestuur een Huis van Arrest bouwen, een militaire gevangenis. In 1848 wordt het tot kazerne verbouwd. In 1880 verliest het één van de bastions voor de verbreding van de Zuid-Willemsvaart.

In de 20^ste eeuw verlaten de militairen de kazerne en wordt hun plaats ingenomen door kunstenaars, gastarbeiders, een jongerensociëteit en een hobbygarage van de P.T.T. In de jaren tachtig wordt de inmiddels bouwval stevig onder handen genomen om geschikt te maken voor het toenmalige Rijksarchief, het huidige Brabants Historisch Informatie Centrum. De depots zijn ondergebracht in betonnen bunkers in de wallen. Na restauratie hebben deze vestingwallen weer het 17e-eeuwse aanzicht met borstweringen, schuttersbanketten, walgangen en opritten. En de kanonnen natuurlijk die nog altijd over de Bossche binnenstad waken.