Bijna vijftig hectare telt dit landgoed dat vlakbij de Zuiderplas in Den Bosch ligt. Officieel heet het de Pettelaer maar veel Bosschenaren kennen het beter als het Bos van de Gruyter.
Foto: Brabants Dagblad, BHIC-fotocollectie
Het is namelijk grootgrutter Piet de Gruyter die in 1860 dit terrein koopt. Een stuk land met een geschiedenis want al in de 15de eeuw worden de kloosterhoeven Patersberg en Mariaweide in documenten benoemd. En bijzonder: momenteel woont een deel van de Bosschenaren in de binnenstad zelfs nog op grond van deze vlakte! Rond 1625 is namelijk hier zand afgevoerd om het centrum van Den Bosch verder op te hogen.
Laan vol platanen
Vanaf halverwege de achttiende eeuw zien we dat er lanen worden aangelegd en dat het gebied steeds verder wordt ingericht als landgoed. Er komt een landhuis dat geruime tijd later - in 1920 - weer tegen de grond gaat. Dan om de bouw van de villa van de nieuwe eigenaar De Gruyter mogelijk te maken. De familie De Gruyter gebruikt die nieuwe villa als zomerverblijf, en legt daar ook een moestuin en walnootboomgaard aan. Een laan vol platanen vormt één van de belangrijkste toegangspaden tot die villa. Het huis ligt op een betrekkelijk hoge zandrug in het Dommeldal.
Karakteristiek is een schijnbaar onregelmatige verdeling in bos, grasland en akkers, met veel hoogteverschillen. Door de afwisselende bodemopbouw, met donken, rivierduinen en lagere zand- en veengronden, vind je er – ook dankzij de aanplanting - verschillende begroeiing. Van populieren, naaldhout, robinia en Amerikaanse eik tot de suikeresdoorn. Zeker deze laatste is toepasselijk voor een terrein van de Gruyter die bekend is geworden met zijn slogan “Snoepje van de week”.
Buitenherberg en bordeel
De naam Pettelaer heeft volgens de overlevering een heel andere herkomst. Het zou verwijzen naar het ‘petten’, oftewel drinken in het oud-Nederlands. Bosschenaren liepen op hun vrije zondag zo naar een buitenherberg toe die daar zou liggen. Ook later zal de drank nog wel eens rijkelijk vloeien. Nadat de familie De Gruyter het pand verlaat, wordt het later nog verhuurd onder meer als bordeel en casino. Later wordt het gekocht door een particulier die het pand zoveel mogelijk in de volle glorie herstelt, met onder meer de imposante eikenhouten trap en gebrandschilderde ramen, vol dieren die op het landgoed leven. Het landgoed is nu beschermd natuurgebied.
Wil je weten hoe het komt dat je soms het Bos van de Gruyter terugvindt in de Donald Duck?
Martien van Asseldonk
zei op 25 juli 2022 om 02:14
Dag Marilou,
Wat is je bron voor de volgende informatie: al in de 15de eeuw worden de kloosterhoeven Patersberg en Mariaweide in documenten benoemd. En bijzonder: momenteel woont een deel van de Bosschenaren in de binnenstad zelfs nog op grond van deze vlakte! Rond 1625 is namelijk hier zand afgevoerd om het centrum van Den Bosch verder op te hogen.
Dank,
Martien van Asseldonk
K. Leenders, Den Haag.
zei op 25 juli 2022 om 08:18
Dag Marilou,
Nu we toch bezig zijn... Zet aub een goed kaartje bij het verhaal! Een kaartje waar de schans Pettelaar en omgeving op staat, dus aan de zuidkant van de stad.
vrgr
Karel Leenders
Marilou Nillesen
bhiczei op 25 juli 2022 om 20:06
Dag Martien en Karel, bedankt voor jullie reacties. Mijn aantekeningen melden 'transportbrieven van kloostergoederen'; de exacte bron staat hierbij niet gemeld. Maar ik vermoed dat dat via Erfgoed Brabant is gegaan.
Wat betreft het kaartje; volgens mij kan ik het nu niet meer specifiek lokaliseren maar ik vraag dat ook nog even na.
Marilou Nillesen
bhiczei op 26 juli 2022 om 10:10
Mijn collega Paul friste mijn geheugen op maar het zit zo: dat kaartje hoort niet specifiek bij dit verhaal, maar bij de gemeente die als locatie wordt 'getagd'. Daardoor kan het gebeuren dat de exacte locatie van het verhaal niet centraal op het kaartje staat of zelfs helemaal niet.
We gaan kijken of en hoe dit anders kan. Wordt vervolgd.
