Van jointje tot directeur: René Bastiaanse over zijn Citadel

Op het moment dat het gesprek plaatsheeft, zorgt het coronavirus voor grote onrust. Het zet de plannen voor het naderende afscheid van de directeur van het BHIC op losse schroeven. “Dat vind ik drie seconden heel vervelend, en dan zie ik die chaos blijmoedig tegemoet. Die ontregeling, die moet je ook op waarde kunnen schatten.”

Het past ook wel bij hem, vindt hij zelf, die onverwachte en niet te sturen wending. “Bovendien vind ik het een buitengewoon geruststellende gedachte, het leert je weer hoe nietig je bent. Het heeft bijna iets symbolisch, zo’n reutelend eind, bijna als een nachtkaars uitgaan.” Innemende glimlach om de lippen, de grijze haren verward, zijn handen druk gebarend; het is Bastiaanse ten voeten uit. Het einde van de ene anekdote kondigt enkel het begin van een nieuwe aan; verhalen worden moeiteloos aan elkaar geknoopt.

Warm gevoel

“Ik kom uit Utrecht, maar van binnen ben ik Brabander. Niet dat ik voorop loop in de polonaise met carnaval, maar dat warme gevoel, het idee dat je een groep nodig hebt om verder te komen, dat spreekt mij enorm aan. Gemoedelijk, gezellig en gastvrij, dat geldt voor al onze provincies. Maar in Brabant verheffen we dat tot norm. Ik waardeer dat, en floreer er zelf ook bij. Het gevoel van: hé jij bent er ook, en dat is goed.”

Wonen en werken in monumenten lopen als een constante factor door het leven van Bastiaanse. Als kind woonde hij in de Utrechtse binnenstad, nu al jaren in een pand uit 1619. Hij werkte bij de Nieuwe Kerk van Amsterdam, het Markiezenhof in Bergen op Zoom en de laatste twee decennia in de Bossche Citadel. “Altijd historie in mijn buurt, ja. Maar die gebouwen, dat zijn dan wel allemaal monumenten maar in feite niet veel meer dan kunstig op elkaar gestapelde stenen. Het gaat om de beleving en het verhaal erachter.”

Met bijna 400 jaar geschiedenis heeft de Citadel verhalen te over. “Maar alle littekens van de tijd – die een gebouw zijn charme geven - zijn aan de buitenkant weggepoetst. Het is een strak, afstotend gebouw. Dan ook nog water erom heen, slagboom, hek. Alles schreeuwt: verboden terrein voor gewone mensen! Dat paste - toen ik hier kwam in 2002 - prima bij de toenmalige invulling van een archief. Belangrijk was dat het papier voor de eeuwigheid bewaard moest worden, en dan is de mens een bedreigende factor.”

Initiatieritueel

“Voordat je in dit heiligdom mocht binnentreden, volgde een initiatieritueel. Ook als je alleen een kopietje wilde hebben, werd je eerst geregistreerd, ontdaan van je jas, ontdaan van contact met de buitenwereld want je gsm moest uit, alsof je een indringer was die onschadelijk moest worden gemaakt.”

“Let wel, niemand hier was onvriendelijk. Je werd keurig netjes te woord gestaan. Het heeft me een jaar gekost om te zien dat die protocollaire werkwijze een vorm van professionalisme was. Vanuit die tijd gezien was het heel logisch dat er zo werd gewerkt.” Mag de buitenkant van de Citadel Bastiaanse afgrijzen inboezemen, zo aangenaam verrast werd hij toen de voormalige dwangburcht destijds binnenstapte. “Die architect die dat heeft gedaan, die heeft het begrepen. Veel hout, natuurlijk materiaal, zacht, vriendelijk. Alles ventileert een welkom gevoel. Toen ik net begon, heb ik alles wat een deur had opengetrokken. Kijken wat er in die ruimte gebeurde, wat er stond, de geur opsnuiven. Ik heb een slecht ruimtelijk inzicht dus ik heb lang over die ronde gedaan", gevolgd door een brede lach.

Vanuit zijn werkkamer kijkt Bastiaanse uit op de Sortiebrug die sinds enkele jaren in gebruik is, en een nieuwe toegang tot de Citadel biedt. “Ik zie opgelucht toe hoe aan de beslotenheid van dit terrein wordt geknabbeld. Zo’n bruggetje is een prima opening, en met de plannen die er liggen voor de ontwikkeling van de Zuid-Willemsvaart zal die toegankelijkheid alleen maar toenemen. Godzijdank.”

“Of het de eerste keer was dat ik in 2002 in de Citadel kwam? Ja, dat denk ik wel”, zegt hij peinzend. “Hoewel, nee! Ik kwam hier als jongeling uit de A-wijk, toen nog een nieuwbouwwijk - kun je nagaan. De Citadel was totaal in verval, prachtig tegelijk. Er was een krakerscafé waar ik mijn eerste joint rookte. Het effect bleef overigens totaal uit dus ik ben niet vaak teruggekomen.”

Het typeert Bastiaanse dat hij dit zonder omhaal vertelt, en hij hoopt dat die ongedwongenheid bij het BHIC blijft, ook als hij per 1 april 2020 met pensioen gaat. “Dat informele karakter straalt ook af op je medewerkers. Het idee dat je af en toe iemand bemoedert. Dat het niet perfect hoeft te zijn, dat fouten maken mag.”

Bastiaanse koestert dat amicale zeer, houdt van die ambiance. Kom bij hem niet aan met termen als efficiency. “Daar word ik argwanend van, daar zit iets achter.” Maar zoals sommige vrouwen op een terras in Tilburg ongeveinsd en zonder opsmuk hun Chardoneekes bestellen, daar houdt hij van. Net als van Frans Bauer. “De menselijke waarde. Zoals Bauer oprecht en met welgemeende belangstelling zijn fans tegemoet treedt. Dat is voor mij een lichtend voorbeeld.”

IJdelheid

Dat zijn carrière ten einde loopt, legt een nostalgisch dekentje over zijn laatste werkdagen. De vraag of hij tevreden is over zijn werk bij het BHIC, beantwoordt hij zonder aarzelen bevestigend. “Mijn ideeën die je terugziet op onze website zoals bijvoorbeeld de lokale pagina’s en themakaarten; daarin zit mijn trots, dat streelt mijn ijdelheid.”

“Als vergetelheid mijn lot is, dan haal ik wel bevrediging uit dat wát je doet er een beetje toedoet. Op maatschappelijk vlak dan. Toch weer dat Brabantse idee; we zijn allemaal onderdeel van een groep. Je kunt niet zonder elkaar.”

In onze podcast Het geheugen van Brabant is René onze hoofdgast en vertelt hij meer over de rol van meneer pastoor.

Luister de podcast Gegroet Eerwaarde hier

Lees meer over:

• Citadel is een stenen geschiedenisboek
• Ontdek de Citadel

Meer Bekende Brabanders:

• Marianne Vos fietst nóg een rondje langs de Emmamolen in Nieuwkuijk
• Maarten van der Weijden vindt veilige haven mét ziel in Waspik