Bevrijdingsdrama in Erp, september 1944

Tankmijn ontploft

Voor het huis van de Hr. van de Ven, directeur van de boterfabriek, tegenover de toenmalige café ¨het Tramstation¨ ging op een hete zomerdag op 25 september 1944 per ongeluk een tankmijn af. Deze lag in de lengte naast de straat evenwijdig aan het ligusterheggetje voor de voortuin van de directeurswoning klaar om als er een Duitse tank vanuit Gemert of Keldonk zou komen, deze ca 5 meter lange strip met allemaal aan elkaar geschakelde, op dubbeldikke zeepdoosjes lijkende blokjes explosieven voor die tank te schuiven.

Even van te voren was ik, ruim 7,5 jaar oud, er nog langs gelopen. Waarschijnlijk heeft de soldaat die ik met een schop bezig zag die mijn per ongeluk daarmee aangeraakt en vermoedelijk was de ontsteking niet geblokkeerd. Ik zag dat hij bezig was grond te verplaatsen rond de schuttersput in het tuinpad, meteen achter het poortje en goed verscholen achter de ligusterheg die naast het tuinpad regelrecht vanaf de weg tot aan de hoek van de  directeurswoning reikte. Onzichtbaar vanuit richting Gemert lag achter deze heg verscholen nog zo´n lange lijst met blokjes. Waarschijnlijk moest de soldaat die in de schuttersput achter zijn PIAT (anti-tank granaatwerper) zat die lange lat dan onder een tank schuiven. Of ook deze tankmijn toen afgegaan is weet ik niet en of deze soldaat het overleefd heeft ook niet. Ik meen me te herinneren dat dat heggetje niet weggeslagen was, terwijl dat langs de weg wel bijna helemaal verdwenen was. Eén soldaat vloog door de luchtdruk tegen de gevel van het café ertegenover en spatte daar uit elkaar en viel op het dak van de warande. Nog lange tijd was er een verkleurde grote vlek op de muur te zien, ca 1,5 meter onder de geveltip.

Burgerslachtoffers

Theo de Snip (zoon van kapper Hendriks van de Keldonkseweg tegenover Heijkants, de architect) was toevallig ter plaatse en liet ook het leven, 14 dagen nadat hij 14 jaar geworden was. Hij was vriend van onze Frans en ze hadden allebei ongeveer dezelfde kleren aan en dezelfde geblokte sokken. Iedereen riep dat onze Frans dood was. Gelukkig bleek dat een misverstand.

Toon Manders (uit de Dieperkant, het Hurkse of de Laren?) was naar de bevrijding komen kijken. Pas ongeveer een half jaar getrouwd, moest hij hier op goed 29,5 jarige leeftijd het leven laten. Hij schijnt nog bij kennis bediend te zijn met de Laatste H. Sacramenten.

Ook een tragisch slachtoffer werd op 26-jarige leeftijd Jan van Dinken (van den Elzen) die honderden kleine scherfjes in zijn gezicht kreeg en meteen blind werd. Later toen zijn gezicht genezen was, bleek dat bezaaid met kleine kuiltjes en zijn ooglidranden zagen er deels gekarteld uit. Hij werd voorzien van een geleidehond en gelukkig wist hij zich overal de weg te herinneren. Als wij zomers in het kanaal voorbij de Keldonkse brug gingen zwemmen, lag hij vaak met zijn hond op de kanaaldijk in het hoge gras of bij de rietkraag. Dat hij daar minstens enige seizoenen een tragische stille strijd streed drong toen niet tot ons door. Op 17 maart 1953 zagen wij een platte boerenwagen voorbij komen waarop Jan lag in zijn bekende zijligging met kromme rug, precies zoals altijd op de kanaal kant. Die kromme rug had hij waarschijnlijk gekregen omdat hij steeds typisch gebogen liep alsof de hond te hard trok of de geleide beugel te kort afgesteld was.

Soldatengraven

De beide soldaten kregen een dubbel oorlogsgraf, dat met het hoofdeind tegen de beukenheg lag, precies in het midden tussen het café en het huis van Franske Jozeppe (van de Kerkhof). Later is op die plek van het graf de stoep gekomen van de door familie Van der Venne  daarachter gebouwde cafetaria, die later door Franske Boom en Doortje van de Wijdeven uitgebaat werd. Het soldatengraf heeft er lang gelegen en was omringd door een rechthoek van rijen witgekalkte tegen elkaar gezette  metselstenen, die op hun kant met één punt boven de grond uitstaken. Ook elk graf had zo´n rechthoek van witte kiezelsteentjes en vanuit de vier punten waren zwart-witte  linten gespannen. Hier lagen soldaat B. Shine, 25 jr. oud, van het Devonshire Regiment en zijn maat J.H. Marks, oud 33 jr.

In 1946 heb ik als kind staan kijken naar de opgraving. Mensen met gummischorten en dito handschoenen en laarzen. Ze hadden telkens iets in hun handen dat ze in zwarte doeken wikkelden. Een keer stak er iets bleek geligs uit. Het stonk er vrij sterk naar een mengsel van kelderlucht met iets bitters. Deze soldaten zijn samen daarna herbegraven op het geallieerden kerkhof in Uden.

Ik kan me niet herinneren dat er ooit dankbaarheidsdiensten (bijv. met Allerzielen) gehouden zijn voor die twee bevrijders die hun leven voor onze vrijheid offerden. Ook weet ik niet of hun ouders ooit door ons gemeentebestuur benaderd zijn geweest om onze erkentelijkheid te tonen en hen troost te bieden in hun droefenis. Misschien mag ik dat dan hier op deze wijze doen namens de familie Maas en waarschijnlijk ook namens velen, die door de drukte van de dagelijkse beslommeringen tijdens de wederopbouw na de bevrijding er niet toe gekomen zijn en er later niet meer aan gedacht hebben. 

Geschreven door Bert Maas, jongste zoon van Cor Maas (“de Kuiper”) en Marie Maas-Maas