skip naar content skip naar hoofdnavigatie spring naar service navigatie
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Arnout van Erp
Arnout van Erp Bhic
Menu
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Arnout van Erp
Arnout van Erp Bhic

Bidden in Berlicum

Rien Wols
Rien Wols Bhic
vertelde op 23 april 2009
bijgewerkt op 18 november 2013
Vanaf de middeleeuwen hebben Berlicum, Middelrode en Kaathoven meerdere kerken en kapellen gekend. Het meeste van dit religieuze erfgoed is verloren gegaan, vooral door oorlogsgeweld.
Protestantse kerk

Wie Berlicum binnenkomt vanuit de richting Rosmalen, ziet rechts van de weg de protestantse kerk. Ze ligt iets hoger dan het aangrenzende Aadal en maakt deel uit van ‘de Plaets’, het oude dorpscentrum.

Vóór het jaar 1000 moet hier al een houten kerkje hebben gestaan dat daarna een stenen opvolger kreeg. In 1240 verwierf de Abdij van Berne het beheer van de parochie en benoemde sindsdien de pastoor.

Eind 15e eeuw kreeg de Berlicumse kerk een toren. Het bedehuis had toen zijn grootste omvang bereikt: een schip met kleine zijbeuken en drie koren. De toren werd geflankeerd door twee aanbouwen: de rechtse diende als raadhuis, de linkse als woning. Rond 1750 verdwenen de zijbeuken. In het najaar van 1944 werd de kerk vrijwel geheel verwoest. Alleen het middelste koor is blijven staan en enkele jaren later werd de huidige toren toegevoegd.

Na de vrede van Münster (1648) kwam de kerk in handen van de protestanten. In die toestand is geen verandering meer gekomen, ook niet in 1810, toen de katholieken de kerk konden terugkrijgen.

Sint-Petruskerk

De Berlicumse katholieken hadden na het verlies van hun kerkgebouw in 1648 eerst hun religieuze plichten vervuld in de kapel van Bedaf bij Uden, in het vrije Land van Ravenstein. Maar vanaf 1676 beschikten ze over een eigen schuurkerk aan het Braakven. Zoals het woord al aangeeft, zag deze eruit als een boerderij. Het woongedeelte was pastorie en de stal was ingericht als kerkzaal.

Omdat de schuurkerk centraler lag dan de middeleeuwse dorpskerk, bleven de katholieken hem in 1810 gewoon gebruiken. In 1837 werd midden tussen Berlicum en Middelrode een nieuwe kerk opgeleverd, in waterstaatsstijl. De schuurkerk werd gesloopt; de pastorie bleef woonhuis tot de verwoesting in 1944.

Rondom de nieuwe Sint-Petruskerk, die in 1876 een imposante, 63 meter hoge toren kreeg, ontstond een nieuw dorpscentrum, de Kerkwijk, met pastorie, klooster en scholen. De zusters van JMJ bewoonden vanaf 1859 het klooster, gaven onderwijs aan meisjes en deden aan bejaarden- en ziekenzorg.

De kerk, die in 1932-1934 nog fors was vergroot, kwam echter niet ongeschonden uit de gevechten in 1944: de toren en een deel van de kerk werden verwoest. Herbouw vond maar gedeeltelijk plaats. Vandaar dat de huidige kerk zo’n eind van de weg af ligt. Het klooster heeft sinds 1976 plaats gemaakt voor Zorgcentrum Berlerode.

Corneliskapel

Doordat Middelrode een behoorlijk eind verwijderd lag van de middeleeuwse kerk, kreeg het vanaf 1454 een eigen kapel, toegewijd aan de H. Cornelis. Elke zondag mocht daar de mis worden opgedragen. Vanaf 1648 diende het gebouwtje als school; voor de protestantse schoolmeester werd er een woning aan vastgebouwd. Na een grondige sloop en herbouw in 1838 bleef het pand tot 1957 in gebruik als school voor Middelrode. Ook dit dorp had veel geleden van de gevechten in 1944 en moest nadien grotendeels opnieuw worden opgebouwd.

Sacramentskerk

Die situatie schiep nieuwe kansen voor een eigen parochiekerk. Doordat de Berlicumse kerk een stuk kleiner was geworden, kreeg Middelrode in 1950 zijn eigen Sacramentskerk. De luidklok in het torentje is afkomstig van de middeleeuwse kapel en dateert van 1483.

Cunerakapel

Ook Kaathoven heeft een eigen kapel, gebouwd door de eigenaren van de Boxhoeve aldaar. Deze Cunerakapel wordt al omstreeks 1475 voor het eerst vermeld. Tot 1648 vonden er bedevaarten plaats. Daarna verhuisden de devotie voor Cunera samen met de kapelinventaris naar Bedaf.

De kapel kwam na 1648 ter beschikking van de protestantse gemeente Dinther, maar omdat er maar zo weinig kerkgangers waren, diende het kerkschip vanaf 1678 als school, en het priesterkoor als schoolmeesterswoning. Dit schooltje is in 1887 opgeheven. Twee jaar later stond er een nieuwe school en kreeg de voormalige kapel een woonbestemming.

Reacties (8)

René van Essen zei op 27 juni 2008 om 15:16
I.v.m. een huwelijk zoek ik op internet deze kerk. Maar voor mensen uit Flevoland zou het erg handig zijn als u het adres en postcode ook eens aangeeft. Bij uw beschrijving begint de wereld in Rosmalen en houdt in Berlicum op, lijkt wel. Bij het zoeken in Google en met de tomtom is een postcode van belang. En zou ik eens iets per post willen sturen dan is een adres met postcode onontbeerlijk.
Met vriendelijke groet,
Christian van der Ven, namens BHIC bhic zei op 27 juni 2008 om 16:45
Dag René, ik had je daarstraks ook al aan de telefoon. Net toen we ophingen, vond ik het adres in de telefoongids. Had jij het adres ook nog gevonden?

Zoals gezegd kunnen we dus niet van alle beschreven gebouwen en zo de adressen vermelden. Daar zijn gemeentegidsen en dergelijke voor.

Maar in dit geval had het adres op de uitnodiging voor het huwelijk ook niet misstaan, denk ik.
Peter van Zoggel, New Zealand zei op 26 december 2009 om 00:55
Protestantse kerk
My Great Grandfather, Theodorus van de Ven, had the responsibilty for winding the clock many many years ago.
Mariët Bruggeman, namens BHIC bhic zei op 4 januari 2010 om 11:37
Dear Peter,
thank you for sharing your memories with us. It's always nice to read personal stories on our website.
Harry Tuinhout zei op 17 mei 2011 om 14:38
geachte mevrouw mijnheer,

ik ben lang bezig met de voorgechiedenis van de heilige Cunera van Rhenen, ook bij u in de streek vereerd. De heer Casper Staal, de voormalige conservator van het catharijneconvent in utrecht, heeft een interessant verhaal geschreven over de omzwervingen van haar relieken,Volgens de heer Staal zijn deze relieken door Johannes Ludolphi van Rhenen, uiteindelijk bij u in de streek terecht gekomen. In verband met mijn onderzoek, dat verder terug gaat in de tijd, zou ik graag willen weten of de Cunerakapel in Kaathoven al in 1400 aan de heilige is gewijd, Dat maakt haar herkomst, bij u uit de streek meer waarschijnlijk. Graag a.u.b antwoord op de volgende vraag. Was de kapel in kaathoven vanaf het begin, in 1400 aan Cunera gewijd?
Marilou Nillesen, namens BHIC bhic zei op 18 mei 2011 om 11:59
Beste Harry,

Ken je het artikel "De middeleeuwse Cunera-kapel van Kaathoven", verschenen in het tijdschrift Berne, 24e jaargang (1981), p.84-92. van de hand van Huub van Bavel? Ik zet het voor de zekerheid op de mail naar je.

De Cuneradevotie in Kaathoven is hoogstwaarschijnlijk meegekomen met de Norbertijnen van Berne bij Heusden, die al in de middeleeuwen actief waren rondom Heeswijk. En Kaathoven ligt daar in de buurt. Maar meer informatie vind je in het artikel van Van Bavel, de (inmiddels overleden) archivaris van de Abdij van Berne in Heeswijk.

Succes ermee!
Marjo van Gogh zei op 9 november 2023 om 14:07
Is het artikel ook ergens te lezen of te verkrijgen ? Voor Heemkunde Vinckel ben ik bezig met het digitaliseren en optimaliseren van de stukken die we over de Cunera Kapel van Kaathoven hebben. Dit zou een hele mooie aanvulling zijn op onze stukken.

Reageer op dit verhaal

Heb je al een account? Log in met je gegevens.

Heb je nog geen account? Plaats zonder inloggen, of Registreer een account

Help spam voorkomen en los de volgende som op:
Geef mij een andere som.