Borgvliet-bewoner Sjef van Dongen, man uit een technisch geslacht

Sjef en A.M. de Jong   

Sjef komt in december 1916 als timmerman op Nieuw-Borgvliet wonen. Eerst woont hij bij timmerman Jac van Hal in en later in de woning (Nieuw-)Borgvliet 13, later de Rembrandtstraat. In 1927 wordt hij belast met het herstellen van fiks achterstallig onderhoud van het door de gemeente overgenomen Piet Hein-woningcomplex, ook bekend als de Zeeheldenbuurt en de Blok. Ook wordt hij huurophaler. Tot het uit 1909 stammende complex behoort ook de zogenaamde “Witte Villa” aan de Antwerpsestraatweg nummer 414. Deze villa wordt na zijn komst naar het zuiden eind 1925 bewoont door de schrijver A.M. de Jong. Sjef zal hierdoor ook in contact zijn gekomen met de schrijver en voor hem werkzaamheden hebben verricht, mogelijk ook de verzorging van het paard van De Jong.

De foto met de woning van De Jong met een paard in de voortuin en zijn begeleider achter de rechtse paal met lamp op de oprit. Het zouden zomaar Sjef en het paard van de schrijver kunnen zijn. Maar goed kijkende zal de foto van recentere datum zijn.  

In 1926 koopt Sjef een perceel grond aan de Antwerpsestraatweg, huisnummer 400. 

Op de foto staat helemaal rechts de door Sjef gebouwde woning. Direct links van zijn woning staat de woning met dakkapel van Martien Iriks,voor wie Sjef het duivenhok bouwt. De foto zal kort na aankoop van de grond en de bouw van het huis zijn genomen. In 1930 vertrekt De Jong weer naar het noorden van het land, maar de families blijven contact houden.

Sjef en zijn vrouw als kruidenier

Naast zijn baan bij het woningbedrijf heeft Sjef een handeltje. Maar meer dan vermoedelijk zal zijn vrouw op de daguren de feitelijke werkzaamheden hebben verricht. Hij heeft namelijk een kruidenierswinkel zo blijkt uit advertenties in de jaren tussen 1930 en 1936. In de krant staan dan de nieuwjaarswensen van Sjef.                           

Opzichter Sjef bij de gemeente

Later wordt onderhouds- en timmerman Sjef opzichter bij de gemeente. In het boekwerkje Gemeentewerken Bergen op Zoom 1922-1977 wordt hierover gemeld: “De directeur riep het personeel bij elkaar en meldt in aanwezigheid van Sjef “daar is Sjef niet langer met “Sj, maar voortaan met “Ch”.” In het  boekwerkje heeft Sjef ook aangegeven dat het herstel van de kademuur van de zuidzijde van de oude binnenhaven met eb en vloed een zwaar karwei was. Een mooi beeld hiervan geeft de bij het verhaal geplaatste foto met Sjef en werklieden.  

Een familie van vaklieden 

De eerder vermelde timmermanskist met oud maar zorgvuldig geconserveerd gereedschap doet de vraag rijzen of Sjef afkomstig is uit een familie van timmerlieden. Nader onderzoek leert dat “vakwerk” in de familie voorkomt. Sjef wordt op 10 augustus 1893 in Wouw geboren als zoon van timmerman Jo(h)annnes Petrus van Dongen. Via Sas van Gent gaat Sjef zoals al gemeld naar Nieuw-Borgvliet. Zijn vader Jo(h)annes Petrus is op 29 juni 1856 in Wouw geboren. Hij verlaat het dorp op 15 februari 1874 als (leerling-)smid richting Merksem (Belgie).

Frappant is dat bij zijn inschrijving en loting voor militaire dienst in maart 1876 als beroep van de loteling wordt aangegeven molenmaker. Hij huwt in 1885 in Gennip maar is dan zonder beroep. Mogelijk is hij voor 1885 werkzaam als arbeider aan de spoorlijn Nijmegen – Mook – Venlo. Van begin 1886 tot 1891 is hij spoorwegwachter aan die spoorlijn en wel in Malden (gemeente Heumen), zo blijkt uit geboorteakten in die jaren. De woning zal vermoedelijk midden in het bos of op de hei hebben gestaan.

Op 16 februari 1891 keert hij terug naar Wouw eerst als spoorwegwachter en later is hij timmerman volgens het bevolkingsregister. Bij de geboorte van zijn kind op 31 maart 1892 is zijn beroep molenmaker, getuige broer Frans is ook molenmaker. Enkele maanden later bij overlijden van dat kind op 27 augustus is hij timmerman. Ook daarna blijft zijn beroep timmerman. Aangenomen zal kunnen worden dat hij toen werkzaam is bij zijn broer Frans, die zoals eerder geschreven molenmaker is. Dit beroep hebben ook de vader van Frans Adrianus en diens vader Cornelis. Meer te lezen over het molenmakersgeslacht Van Dongen is te lezen in het artikel van Ton Meesters in het tijdschrift De Meule, uitgave 2e kwartaal 2013 en dit verhaal.

Nog een bijzonderheid rond Sjef 

In de periode kort voor de bevrijding van Bergen op Zoom op 27 oktober 1944 doet Sjef van dag tot dag verslag over de periode van zondag 8 oktober tot en met dinsdag 17 oktober 1944. Sjef begint zijn verhaal met troepenbewegingen richting Belgische grens, op dinsdag 10 oktober meldt hij komst van de eerste vluchtelingen uit Woensdrecht en eindigt op dinsdag 17 oktober met “Maar erg angstig zijn we nu hier niet meer van.”  Klik hier voor volledige logboek en lees ook dit.

Bijzonder is ook dat Sjef volgens de krant De Avondster van woensdag 11 juli 1945 behoort tot de groep personen die de leden van de tijdelijke gemeenteraad aanwijzen. Een gedeelte uit het artikel in de krant: “Stadsnieuws LIJST van leden van het kiescollege voor de verkiezing van de tijdelijke gemeenteraad te Bergen op Zoom.  Arbeidende stand:  van Dongen  A. J. opzichter gemeentewerken, Antwerpsestraatweg 400a". Sjef overlijdt op 20 januari 1980 in Bergen op Zoom.

De familie blijft de techniek

De familie blijft geïnteresseerd in technische zaken die afhankelijk zijn van lucht, wind en wolken. Een zoon van Sjef heb ik namelijk teruggevonden op de ledenlijst van vereniging West Brabantse Aeroclub van 1939. Een club met de vliegtuigbouwers Van Diepen en Jansen (zie ook het verhaal hier en dit verhaal).            

Dus de interesse in lucht, wind en wolken is gebleven, maar er is wel een overstap gemaakt van molentechniek naar luchtvaarttechniek. 

Bevestiging van geslacht van molenmakers door Sjef