In de jaren 1942-’43 werd bij ons thuis in de bijkeuken een bakoven gebouwd. Dat gebeurde in de bijkeuken, omdat daar een open schouw was. Aan het bakken van brood bewaar ik heel goede herinneringen, die ik graag met anderen deel. Vandaar dit verhaal.
Voor het kneden van het deeg voor het roggebrood had Vader een stevige trog gemaakt van hout, 75 cm breed, misschien 150 cm lang en 40 cm diep. Hij stond op poten, zo’n 80 cm van de grond. Het kneden in de trog gebeurde door m’n oudere broers.
Als kind wilde ik dat ook wel eens proberen, maar was dat al snel moe, ook omdat het zwaar werk was. En voor je de trog verliet, moest wel het deeg van de voeten geschraapt worden. Het deeg voor het normale brood maakte Moeke in een 80 cm vierkante broodbak.
Regelmatig heb ik de bakoven gestookt. Eerst moest de gietijzeren fornuis ketel (Merk Komeet) nog verplaatst worden, die stond onder hetzelfde rookkanaal. Met deze fornuisketel werd de ene week de was, de andere week de varkensketel gekookt. De vuurvaste stenen van de oven waren in het begin geel van kleur, maar naarmate je stookte werden ze zwart, tot langzaam de kleur geel weer terugkwam.
Dat was het teken dat de oven op de goede temperatuur was. Ik ging dat dan snel aan vader vertellen. Deze onderbrak dan zijn timmerwerk om het brandend houtskool met een schraper uit de oven te verwijderen. Die viel dan in een voor de oven staande ijzeren ton die daarna afgedekt werd met een natte jute zak. Hierna werd de oven met een stok waaraan een stuk natte jute zat, de ovenvloer nog eens extra schoongeveegd.
Moeke had intussen het deeg in de beschikbare blikken gedaan, de rest van het brooddeeg werd gebakken als vloerbrood. Vader schoof met behulp van de “inschieter” het brood in de oven, tegelijk met de door ons gemaakte broodfiguren. De stookopening werd met een ijzeren deur afgesloten. Na afloop van de baktijd waren we allemaal benieuwd hoe het brood er uit zag, en vooral de door óns gemaakte broodfiguren.
Het aantal broden weet ik me niet te herinneren, maar met een gezin van 11 personen is er wel wat brood nodig op de plank. Ongeveer om de twee weken werd er gebakken, de broden werden in de kelder op de vloer bewaard. Voordat het brood aangesneden werd, maakte we er altijd eerst met het broodmes een kruisteken over.
Bij het vloerbrood zaten aan de onderkant altijd wel enige stukjes houtkool, doordat de ovenvloer niet geheel zuiver was geweest. De boterhammen bestonden uit een snee mik waarop beleg en daarop een snee roggebrood.
Het beleg bestond meestal uit boter, spek en suiker. Een bordje kende we niet, we besmeerden en sneden ons brood gewoon op het tafelblad.
De bakoven is tot in de begin jaren van ‘50 in gebruik geweest.
De genoemde Trog heeft m'n jongere broer destijds behouden en geschonken aan het, Plattelandsmuseum Duinhove in Uden.
Een foto van het exemplaar wil ik er te zijne tijd aan toevoegen.
Hilde Jansma
bhiczei op 8 januari 2019 om 12:47
Ik ben erg benieuwd naar de foto; het is anders toch wel lastig goed voor te stellen hoe dat eruit heeft gezien. Leuk trouwens dat zo'n familiestuk in een museum terecht is gekomen.
Gerard Veltman
zei op 8 december 2019 om 12:06
Beste Rini. Rini breek me de bek niet open over broodbakken, op mijn 6 jaar stond ik al in de trog bij mijn suiker oom waar mijn moeder dan ook ging werken. het was op een keer, ik was inmiddels 12 dat ik weer mee moest gaan bakken en de leemputten passeerden en ik eerst even ging kijken of dat er die dag paling gevangen werd. Ik deed mijn klompen uit en liep door de modder, maar in eens zag ik op mijn horloge dat het hoogtijd was om te gaan bakken. Mijn oom stond al op de uitkijk en riep deksels jong wat ben de laat, schiet op vlug de trog in. Maar ik zei dat ik modder aan mijn voeten had! Daar heb ik geen donder mee te maken, DE TROG IN!! en gewast uw voeten maar als je klaar bent
Door deze harde les heb ik het brood bakken ook geleerd en bak nu zelf zolang ik getrouwd ben al mijn brood al 57 j lang maar niet in de trog. Na 1100 slagen alles met de hand op een tafel kan het deeg gaan reizen, dan weer kneden en vormen, weer reizen, dan is het brood klaar voor de oven. Op een morgen bak ik 8 broden van 14 onzen in twee keer!!.....EN LEKKER!!!!!
Rini de Groot.
zei op 18 april 2024 om 22:47
M'n oudste broer 11-4-1928 vertelde dat hij met vader? s,zondagsavonds met de slee bij een boer op buurtschap Kooldert in Uden een zak rogge haalde. Getrokken binnendoor over de bevroren akkers en daarna heimelijk thuis in het werkhuis gemalen werd. Door Moeke gekneed en in de zojuist gebouwde hout gestookte bakoven gebakken werd voor het 11 personen gezin.
Voor het kneden van het deeg voor het roggebrood had Vader een stevige trog gemaakt van hout, 75 cm breed, misschien 150 cm lang en 40 cm diep. Hij stond op poten, zo’n 80 cm van de grond. Het kneden in de trog gebeurde door m’n oudere broers.
Dat was het teken dat de oven op de goede temperatuur was. Ik ging dat dan snel aan vader vertellen. Deze onderbrak dan zijn timmerwerk om het brandend houtskool met een schraper uit de oven te verwijderen. Die viel dan in een voor de oven staande ijzeren ton die daarna afgedekt werd met een natte jute zak. Hierna werd de oven met een stok waaraan een stuk natte jute zat, de ovenvloer nog eens extra schoongeveegd. 
Het aantal broden weet ik me niet te herinneren, maar met een gezin van 11 personen is er wel wat brood nodig op de plank. Ongeveer om de twee weken werd er gebakken, de broden werden in de kelder op de vloer bewaard. Voordat het brood aangesneden werd, maakte we er altijd eerst met het broodmes een kruisteken over.
